الگوپذیری از حضرت زهرا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: الگوپذیری، الگوخواهی فطری، حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها).
پرسش: با توجه به فرمایش حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) که «بهترین چیز برای زن آن است که نه او نامحرمی را ببیند و نه نامحرمی او را»، چگونه می‌توان آن حضرت را در جامعه امروزی به عنوان الگو قرار داد؟ در‌حالی‌که زن در جامعه امروزی حضوری فعال در اجتماع دارد.
پاسخ: مقام و منزلت بانوان در
اسلام بسیار بالاست. انسان‌ها جامعه را می‌سازند و به تعالی می‌رسانند و زنان تربیت این انسان‌ها و زمینه‌سازی تعالی و رشد آن‌ها را بر عهده دارند؛ لذا اولین و بهترین محیط و حیطه فعالیت یک
زن، محیط خانه است و مرکز تکامل بانوان، محیط
خانواده می‌باشد.
حضرت
فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) الگوی
زنان و
مردان عالم و گل سرسبد هستی و عصاره
خلقت است. یکی از مهم‌ترین ثمرات ایشان تربیت فرزندانی همچون
حسن و
حسین و
زینب کبری (علیهم‌السلام) می‌باشد که عالم بشریت هنوز هم بر سر سفره آن بزرگواران نشسته است. حال بهتر معلوم می‌گردد که چرا محیط خانه مرکز تعالی و
رشد یک زن می‌باشد و چرا بهترین حالت برای او این است که کم‌ترین حضور را در جامعه داشته باشد تا این‌که بهتر بتواند به وظایف مهم و اساسی خود عمل نماید.
احساس الگوخواهی فطری و درونی از یک‌سو و مشاهده سیر تکاملی به کمال‌رسیدگان از دیگر سوی،
انسان را وامی دارد تا برای رسیدن سریع‌تر به کمال مطلوب، روش و
سیره آن تکامل‌یافتگان را الگوی خویش سازد و تلاشی آگاهانه و هدف‌دار برای ایجاد هماهنگی و انسجام رفتاری با الگوهای خویش در پیش گیرد. حال باید توجه داشت که در این الگوخواهی نکاتی قابل توجه می‌باشد که بدون توجه به آن‌ها الگوخواهی با مشکلات فراوانی روبه‌رو خواهد شد.
ما در این‌جا به ذکر بعضی از نکات مهم که به این سؤال ربط دارد، می‌پردازیم و در آخر،
حدیث حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) را توضیح می‌دهیم.
الگوپذیری از
معصومین (علیهم‌السّلام) به دو صورت می‌تواند صورت پذیرد: مستقیم و غیر مستقیم.
الگوپذیری مستقیم آن است که گفتار و رفتار آن بزرگواران را عیناً برنامه و راه و رسم زندگانی خویش قرار دهیم. در بسیاری از موارد گفتاری خاص یا رفتاری مشخص از ایشان با همان شکل و قالب رفتاری می‌تواند اسوه و الگوی ما قرار گیرد؛ برای نمونه می‌شنویم که
حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در پس هر
نماز واجب ذکر مخصوص داشتند. (۳۴ مرتبه الله اکبر، ۳۳ مرتبه الحمدلله، ۳۳ مرتبه سبحان الله)؛ ذکری که دستور آن را به عنوان هدیه‌ای عظیم از پدر بزرگوارشان دریافت کرده بودند و همواره بر آن مداومت می‌ورزیدند و به
شیعیان خویش نیز توصیه می‌فرمودند؛ از‌این‌روی ما نیز به آن حضرت اقتدا می‌نماییم و همان ذکر را با همان ترتیب بعد از هر نماز واجب به عنوان با فضیلت‌ترین
تعقیبات نماز می‌گوییم. چنین اقتدایی به آن بزرگوار، اسوه‌پذیری مستقیم خواهد بود.
اما الگوپذیری غیر مستقیم آن است که
روح و حقیقت گفتار یا کردار آن اسوه‌های الهی را درک نماییم و با تحلیل و استنباط از سیره علمی و عملی آن بزرگواران، وظیفه خویش را در همه ابعاد زندگانی (فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و...) دریابیم. بسیاری از شکل‌ها و قالب‌های رفتاری اسوه‌ها ویژه همان عصر و زمان خودشان بوده است؛ از‌این‌روی منظور از اسوه‌پذیری از آن رفتارها این نیست که همان قالب و شکل رفتاری خاص را اقتباس و
تقلید کنیم؛ بلکه مطلوب و مقصود این است که روح و محتوای آن سیره رفتاری را درک نماییم و آن را در شکل‌ها و کالبد‌هایی نوین، طبق اقتضای شرایط زمانی و مکانی خویش بدهیم.
برای نمونه در
روایات می‌بینیم که فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) و
علی مرتضی (علیه‌السّلام) در یک چهاردیواری کوچک و گلین زندگی می‌کنند. از یک پوست گوسفند، هم برای علف‌خورِ گوسفندشان و هم رواندازشان استفاده می‌کنند. زهرا (سلام‌الله‌علیها) چادری از لیف خرما می‌بافد و از آن استفاده می‌کند و ... قالب و شکل این‌گونه رفتارها به هیچ وجه در عصر حاضر قابل تأسی نمی‌باشند؛ اما آن‌چه ارزشمند و قابل تأسی است، «حقیقت»، «محتوا» و «
روح» این رفتارهاست.
اسوه‌پذیران حقیقی آنانی‌اند که روح این رفتارها را درک و اقتباس نمایند و در کالبد
زندگی خویش نمایان سازند؛ مانند: روح بی‌اعتنایی به
دنیا و حقیر شمردن مظاهر فریبنده آن، روح پارسایی و رستگی از
حب دنیا، روح ساده‌زیستی و پرهیز شدید از
تجمل‌گرایی.
حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در این
روایت فرموده‌اند که برای
زنان بهتر است که مردان نامحرم را نبینند و مردان نامحرم نیز ایشان را نبینند. این
روایت معروف با عبارت‌های مختلفی در منابع پرشماری از کتاب‌های حدیثی، اخلاقی و تاریخیِ
شیعه و
سنی موجود است.
برخی افراد در مجامع علمی با مقاصد خاصی با استناد قرار دادن این روایت، این پندار بی‌اساس را در سطح جامعه ترویج می‌کنند که سیره فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) برای
دختران و
زنان روزگار ما نمی‌تواند اسوه و الگوی مناسبی باشد.
در مورد این
روایت باید چند نکته را مدنظر قرار بدهیم:
استفاده حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) از کلمه بهتر و
خیر، خود گویای این حقیقت است که
سیره مذکور یک رجحان و مزیت و ایدآل می‌باشد. امری که رعایت آن رجحان و برتری دارد و مادامی که ضرورتی پیش نیامده است،
عمل به آن بهتر و مطلوب‌تر است.
پیام این روایت این است که اگر زن احتیاجی به فعالیت اقتصادی نداشته باشد و در عرصه تعلیم و تعلّم نیازی به استاد مرد یا شرکت در کلاس‌های مختلط نباشد، برای درمان بیماری‌های زنان، پزشک زن به قدر کفایت وجود داشته و رجوع به پزشک مرد هیچ ضرورتی نداشته باشد و ...؛ بهترین سیره زندگانی برای بانوان این خواهد بود که در منزل و محل سکونت و
آرامش قرار گیرند و به شئون خانوادگی ـ اعم از تدبیر منزل،
تربیت فرزند،
همسرداری، کمک به خودکفایی
خانواده و... ـ بپردازند و در شرایطی که نیازی به ارتباط زنان با مردان نیست، بهتر آن است که
زن با هیچ مرد نامحرمی تماس نداشته باشد و این هرگز به معنای ممنوعیت قانونی نیست. این روایت جنبه اخلاقی دارد و رعایت آن
مستحب می‌باشد و عدم التزام به آن
گناه محسوب نمی‌شود.
سیره حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) و دیگر زنان مورد تأیید پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در عرصه‌های سیاسی (مثل خطبه حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) در دفاع از
ولایت علی (علیه‌السّلام))، نظامی (مثل امدادرسانی زنان در جبهه
جنگ برای مجروحین، تهیه
غذا و پوشاک و رساندن آن به جهادگران) و غیره نشانگر آن است که اصل فعالیت‌های اجتماعی برای زنان، با رعایت شرایط اخلاقی، نه‌تنها مذموم نیست، بلکه در برخی موقعیت‌ها ممدوح و مطلوب است؛ در عرصه‌هایی چون، تجمع‌های سیاسی ـ اجتماعی،
امر به معروف و
نهی از منکر بانوان، آموزش و پرورش بانوان، کسب تخصص‌های مورد نیاز بانوان،
مشاوره در امور بانوان و ... .
مقام و منزلت بانوان در
اسلام بسیار بالا می‌باشد. بسیاری از کارهای مهم انسان‌ها، بر عهده زنان قرار دارد؛ مثلاً تربیت فرزند و فراهم آوردن آرامش و حرارت در محیط خانه بر عهده
زنان می‌باشد. انسان‌ها جامعه را می‌سازند و به تعالی می‌رسانند و زنان تربیت این انسان‌ها و زمینه‌سازی تعالی و رشد آن‌ها را بر عهده دارند؛ لذا اولین و بهترین محیط و حیطه فعالیت یک زن، محیط خانه می‌باشد و مرکز تکامل بانوان، محیط خانواده می‌باشد.
حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) الگوی زنان و مردان عالم و گل سرسبد هستی و عصاره
خلقت می‌باشد. یکی از مهم‌ترین ثمرات ایشان تربیت فرزندانی همچون
حسن و
حسین و
زینب کبری (علیهم‌السلام) می‌باشد که عالم بشریت هنوز هم بر سر سفره آن بزرگواران نشسته است. حال بهتر معلوم می‌گردد که چرا محیط خانه مرکز تعالی و
رشد یک زن می‌باشد و چرا بهترین حالت برای او این است که کم‌ترین حضور را در جامعه داشته باشد تا این‌که بهتر بتواند به وظایف مهم و اساسی خود
عمل نماید.
۱. جامی از زلال کوثر، استاد مصباح یزدی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه).
۲. جوانان و انتخاب همسر، علی‌اکبر مظاهری، انتشارات پارسایان.
۳. نظام حقوق زن در اسلام، شهید مطهری، انتشارات صدرا.
۴. آیین همسرداری، ابراهیم امینی، انتشارات اسلامی.
۵. جستاری در هستی‌شناسی زن، اسدالله جمشیدی و …، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه).
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «الگوپذیری از حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۷/۲۶.
