• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فاطمه زهرا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها، شخصیت، مقام و منزلت.
پرسش: شخصیت حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ دارای چه ابعادی است؟
پاسخ: پیرامون شخصیت وجودی و مقام معنوی فاطمۀ زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ بسی کتاب‌ها نگاشته شده و سخن‌های فراوانی بیان شده است، اما اگر هزاران برابر آن نیز از قلمرو ذهن و اندیشۀ بشر به درآید و صورت گفتار یا نوشتار پذیرد، باز قطره‌ای باشد از اقیانوس بی‌کرانۀ فضیلت‌های حضرتش. در آسمان معرفت حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، برترین اندیشه‌های بشری، حیران و تیزپروازترین عقل‌ها، سرگردان‌اند. برای دست‌یابی به ساحل دریای معرفت او باید به‌سراغ قرآن کریم و احادیث معصومان ـ علیهم‌السلام ـ رفت.
در این نوشته، با توجه به قرآن کریم و روایات، تنها به ذکر قطره‌ای از آن دریای بی‌کران می‌پردازیم.

فهرست مندرجات

۱ - أ. نزول آیاتی در شأن حضرت زهرا
       ۱.۱ - شکل‌های مختلف نزول آیات
       ۱.۲ - دیدگاه برخی مفسران
       ۱.۳ - آیاتی از باب تفسیر
              ۱.۳.۱ - ۱. آیۀ مباهله
              ۱.۳.۲ - ۲. آیۀ تطهیر
              ۱.۳.۳ - ۳. سورۀ «هل اتی»
       ۱.۴ - آیاتی از باب تأویل
              ۱.۴.۱ - ۱. آیه ۱۹ از سوره الرحمن
              ۱.۴.۲ - ۲. آیه ۳۵ و ۳۶ از سوره مدثر
              ۱.۴.۳ - آیه ۱ تا ۴ از سوره دخان
۲ - ب. مقام و شخصیت فاطمه زهرا
       ۲.۱ - ۱. اهمیت رضایت و خشم
              ۲.۱.۱ - سخنی از پیامبر اکرم
              ۲.۱.۲ - فرمایشی دیگر از رسول خدا
       ۲.۲ - ۲. پارسایی و قناعت
       ۲.۳ - ۳. انفاق و ایثار
       ۲.۴ - ۴. عبادت خالصانه
              ۲.۴.۱ - سخنی از امام حسن
       ۲.۵ - ۵. علم و دانش
       ۲.۶ - ۶. حجاب و عفاف
       ۲.۷ - ۷. دفاع از حریم امامت و ولایت
              ۲.۷.۱ - افشاگری‌های هدایت‌بخش حضرت زهرا
۳ - منابعی برای مطالعه بیشتر
۴ - پانویس
۵ - منبع


شخصیت ملکوتی حضرت فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ نه‌تنها خود مبین و مفسر آیات قرآن است و نه‌تنها وجود او سندی زنده به‌عنوان پشتوانۀ عملی برای تأیید مفاهیم آن کتاب آسمانی است، بلکه عملکرد آن حضرت گاهی موجب نزول آیات قرآن شد.

۱.۱ - شکل‌های مختلف نزول آیات

البته این آیات شریفه در شأن حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ به شکل‌های تنزیل،
[۱] محمدکاظم شاکر، روش‌های تأویل قرآن، ص ۷۳ ـ ۷۶، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۷۶ ش. برای تنزیل به حسب موارد معانی مختلفی شده است؛ مانند این که، تنزیل همان ظهور ابتدایی الفاظ قرآن است؛ یعنی معنایی که با دیدن یا شنیدن لفظ، بی درنگ به ذهن راه می‌یابد. در تعدادی از روایات مراد از تنزیل، همین معناست.
تفسیر،
[۳] جلالیان، حبیب الله، تاریخ تفسیر قرآن کریم، ص ۱۹ – ۲۳، نشر اسوه، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۷۸ش.
تأویل
[۴] تاریخ تفسیر قرآن کریم، ص ۲۴ ـ ۳۰. تأویل، در اصل به معنای ترجیح است و در اصطلاح، عبارت است از برگرداندن لفظ از معنای ظاهری‌اش به معنای محتمل، در‌صورتی‌که آن معنا موافق قرآن و روایات باشد.
و تطبیق
[۵] عمید زنجانی، عباس‌علی، مبانی و روش‌های تفسیر قرآن، ص ۱۲۶ و ۱۲۷، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۳ ش. تطبیق، در اصطلاح به معنای حمل آیه بر مصداق آن می‌باشد؛ و آنجا که در محدوده دلالت لفظی به کار رود، به معنای تفسیر است؛ و آنجا که مصداق، قابل انطباق بر مدلول لفظی نباشد، به معنای تأویل خواهد بود. توضیح آن که، اگر موارد تطبیق، از مصادیق اطلاقات و جزئیّات آن دسته مفاهیمی‌ باشد که از دلالت لفظی آیه استفاده می‌شود، این، در چهارچوب تفسیر آیه قرار خواهد گرفت، زیرا که دارای ویژگی تفسیر است، اما در مواردی که بیان مصداق و تطبیق آن، دارای این ویژگی نبوده و مدلول دلالت لفظی نباشد، از حدود «تفسیر» خارج بوده، از موارد «تأویل» محسوب می‌شود؛ چنان‌که بیان مصادیق برای بسیاری از آیه‌های قرآن در روایات ائمه ـ علیهم‌السلام ـ، از قبیل «تأویل» بوده، و مربوط به حقایق عینی آیات است.
روایت شده است.
[۶] شیرازی، سیدصادق، فاطمة الزهرا فی القرآن.


۱.۲ - دیدگاه برخی مفسران

گفتنی است، دانشمندان و مفسران اسلامی، اجمالاً به این امر معترف‌اند که برخی از آیات قرآن کریم در شأن اهل‌ بیت ـ علیهم‌السلام ـ نازل شده است، دلالت آنها بر اهل‌ بیت ـ علیهم‌السلام ـ و مقام و موقعیت آنها، از باب تفسیر است، نه تطبیق و حضرت صدیقه زهرا نیز یکی از آن پنج نور پاک است.
در این مجال، به ذکر تعدادی از این آیات شریفه می‌پردازیم.

۱.۳ - آیاتی از باب تفسیر



۱.۳.۱ - ۱. آیۀ مباهله

در قرآن کریم چنین آمده است:«هر گاه بعد از علم و دانشی که (در بارۀ مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آنها بگو:بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود، آن‌گاه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغ‌گویان قرار دهیم». و حضرت فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ تنها مصداق «نساء (زنان)» همراه پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ برای مباهله بود.
[۸] بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۶۳۰ ـ ۶۳۲، بنیاد بعثت، تهران، چاپ اول، ۱۴۱۶ ق.
[۱۰] ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، ج ۲، ص ۶۶۷، مکتبة نزار مصطفی الباز، عربستان سعودی، چاپ سوم، ۱۴۱۹ق.


۱.۳.۲ - ۲. آیۀ تطهیر

آیۀ مبارکۀ «... خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملًا شما را پاک سازد»، در شأن امام علی علیه‌السلام، حضرت فاطمۀ زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ و امام حسن ـ علیه‌السلام ـ و امام حسین ـ علیه‌السلام ـ نازل شده است.
[۱۲] بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۴۴۳ و ۴۴۵، بنیاد بعثت، تهران، چاپ اول، ۱۴۱۶ ق.
[۱۴] طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۲۲، ص ۵، دار المعرفة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.


۱.۳.۳ - ۳. سورۀ «هل اتی»

سورۀ «هل اتی» (الإنسان) در شأن حضرت امام علی ـ علیه‌السلام ـ و فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ نازل شده است.
[۱۵] نمایه «اختصاص اهل بیت به اصحاب کسا»، سؤال ۱۸۴۳۹ (سایت:۱۸۰۱۳).


۱.۴ - آیاتی از باب تأویل

آیاتی که تطبیق آن با حضرت فاطمۀ زهرا سلام‌الله‌علیها، از موارد «تأویل» به‌شمار می‌رود:

۱.۴.۱ - ۱. آیه ۱۹ از سوره الرحمن

در حدیثی از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ آمده که به هنگام نزول‌ آیۀ شریفه‌ « مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ‌ »، خداوند فرمود:من خداوندم. دو دریا را فرستادم، علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، دریای علم و فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ دریای نبوت و من خدایم، پیوند بین آن دو را برقرار کردم.

۱.۴.۲ - ۲. آیه ۳۵ و ۳۶ از سوره مدثر

امام محمدباقر ـ علیه‌السلام ـ در تفسیر آیات «که آن یکی از بزرگ‌ترین آیات خداست. بشر را هشداردهنده است»، می‌فرماید: «منظور، حضرت فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ است».

۱.۴.۳ - آیه ۱ تا ۴ از سوره دخان

با استناد به روایات، وجود مقدس فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، حقیقت و باطن لیلة القدر ( شب قدر ) است؛ و معرفت آن حضرت، هم‌طراز درک شب قدر معرفی شده است.
[۲۳] مصباح یزدی، محمدتقی، جامی از زلال کوثر، تحقیق و نگارش: حیدری، محمدباقر، ص ۱۷ ـ ۱۹، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سرّه)، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۱ ش.
[۲۴] حسن زاده آملی، حسن، انسان و قرآن، ص ۲۱۷ ـ ۲۵۶، نشر قیام، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۱ ش.
مانند این روایت: مردی نصرانی به خدمت امام موسی کاظم ـ علیه‌السلام ـ شرف‌یاب شد و تفسیر باطن این آیات را جویا شد:«حم، سوگند به این کتاب روشنگر، که ما آن را در شبی پر برکت نازل کردیم، ما همواره انذارکننده بوده‌ایم! در آن شب هر امری براساس حکمت (الهی) تدبیر و جدا می‌گردد»؛ امام ـ علیه‌السلام ـ در پاسخ فرمودند:«حم»، محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و «کتاب مبین»، علی ـ علیه‌السلام ـ و «اللیلة»، فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ است.
[۲۸] بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۹، بنیاد بعثت، تهران، چاپ اول، ۱۴۱۶ ق.



در این‌جا، دربارۀ مقام و شخصیت آن حضرت به ذکر مواردی بسنده می‌شود:

۲.۱ - ۱. اهمیت رضایت و خشم

مقام حضرت صدیقه کبری ـ سلام‌الله‌علیها ـ آن‌چنان والا است که رضایت و خشم حضرتش معیار رضایت و خشم پیامبر گرامی اسلام و رضایت و خشم کبریایی قرار گرفته است.

۲.۱.۱ - سخنی از پیامبر اکرم

پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمودند:«فاطمه سلام‌الله‌علیها، پارۀ تن من است، هرکس او را مسرور گرداند، مرا مسرور کرده است و هرکس مرا مسرور گرداند، خدا را مسرور کرده است و هرکس او را اذیت کند، مرا اذیت کرده است و هرکس مرا اذیت کند، خدا را اذیت کرده است، و فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ عزیزترین مردم در نزد من است».

۲.۱.۲ - فرمایشی دیگر از رسول خدا

«مریم سرور زنان زمانه خویش بود؛ اما دخترم فاطمه سلام‌الله‌علیها، سرور همۀ زنان جهان ، از آغاز و پایان آن است».
آری، مقام و منزلت زهرای مرضیه ـ سلام‌الله‌علیها ـ، نه‌تنها بسی والاتر از مقام آسیه و مریم است که اوج افتخار آنان، توفیق خدمت‌گزاری آستان حضرت خدیجه کبری ـ سلام‌الله‌علیها ـ به هنگام وضع حمل فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ است.

۲.۲ - ۲. پارسایی و قناعت

از ابعاد کرامتی حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ می توان به پارسایی و قناعت به ثروتی اندک و امکاناتی ناچیز، در عین امکان بهره‌مندی از بالاترین امکانات را اشاره کرد؛ چراکه او دختر پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ است و آن حضرت مزرعه با ارزشی همچون « فدک » را به ایشان بخشیدند
[۳۱] الکافی، ج ۲، ص ۷۱۴ ؟؟؟؛ «بَابُ الْفَیْ‌ءِ وَ الْأَنْفَالِ وَ تَفْسِیرِ الْخُمُسِ وَ حُدُودِهِ وَ مَا یَجِبُ فِیهِ».
که درآمد خوبی داشت. همچنین حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ از محل کار و تلاش خود درآمد قابل توجهی داشتند و حضرت می‌توانستند زندگی مرفهی برای خود و همسر و فرزندان خود فراهم آورند، اما همۀ در آمد خود را صرف نیازمندان می‌کردند و خود به یک زندگی بسیار سخت و پر مشقت اکتفا می‌نمودند.

۲.۳ - ۳. انفاق و ایثار

یکی دیگر از ابعاد شخصیت اجتماعی فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ، انفاق و ایثار اوست. داستان بخشیدن غذا و طعام خود در عین نیازمندی به مسکین و یتیم و اسیر در مدت سه شب پی‌در‌پی، در سورۀ دهر ( انسان ) آمده است.

۲.۴ - ۴. عبادت خالصانه

یکی دیگر از ابعاد کرامتی حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ عبادات آن حضرت است. عبادت فاطمه از لحاظ کمیت، تا بدان حد گسترده است که در لحظه‌لحظه زندگی او حضور و ظهور دارد. رفتار او، گفتار او، نگاه او، تلاش او، نفس کشیدن او در هر لحظه شب و روز، عبادت بود.

۲.۴.۱ - سخنی از امام حسن

امام حسن مجتبی ـ علیه‌السلام ـ در این‌باره می‌فرماید:«مادرم فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ را دیدم که در شب جمعه از بستر خویش جدا شده تا طلوع خورشید مشغول عبادت، و راز و نیاز با پروردگار بود و لحظه‌ای از رکوع و سجود دست برنمی‌داشت».

۲.۵ - ۵. علم و دانش

یکی از افتخارات شیعه «صحیفه فاطمیه» است. شیعه معتقد است این کتاب شریف الهام شده از جانب خداوند تعالی به زهرای مرضیه است.
[۳۳] از وصیت‌نامه سیاسی الهی امام خمینی، صحیفه نور، ج ۲۱، ص ۱۷۱؛ ما مفتخریم‌ که‌ ادعیه حیاتبخش‌ که‌ او را «قرآن‌ صاعد» می‌خوانند، از ائمه‌ معصومین‌ ما است‌. ما به‌ «مناجات‌ شعبانیه» امامان‌ و «دعای‌ عرفات‌» حسین‌ بن‌ علی‌ ـ علیهما‌السلام‌ ـ و «صحیفه‌ سجادیه‌» این‌ زبور آل‌محمد و «صحیفه‌ فاطمیه‌» که‌ کتاب‌ الهام‌ شده‌ از جانب‌ خداوند تعالی‌ به‌ زهرای‌ مرضیه‌ است‌ از ماست‌.


۲.۶ - ۶. حجاب و عفاف

جلوه‌هایی بسیار زیبا و دیدنی از رفتار و گفتار فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ در عرصه حجاب و عفاف گزارش شده است که می‌باید سرمشق دختران و زنان ما در زندگی قرار گیرد. روزی پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از جمع مسلمانان حاضر در مسجد سؤال کردند:چه روش و سیره‌ای برای زندگانی بانوان بهتر است؟ حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ به‌واسطۀ سلمان ـ که خود را عاجز از جواب این سؤال می‌دانست و به همین دلیل به خانه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، خود را رسانیده بود ـ فرمودند:«برای زنان بهتر است که مردان نامحرم را نبینند و مردان نامحرم نیز ایشان را نبینند».

۲.۷ - ۷. دفاع از حریم امامت و ولایت

در پایان به یکی از ضروری‌ترین عرصه‌هایی که در آن بایستی به فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ اقتدا نمود، اشاره‌ای داشته باشیم و آن عرصۀ دفاع از حریم امامت و ولایت می‌باشد؛ چرا‌که او در دورۀ کوتاه زندگانی خویش پس از هجران رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ زیباترین جلوه پاسداری از حریم ولایت را به تصویر کشانید.
[۳۵] مصباح یزدی، محمدتقی، جامی از زلال کوثر، تحقیق و نگارش: حیدری، محمدباقر، ص ۱۴۵، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره)، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۱ ش.
فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ مردم زمانه خویش را خوب می‌شناخت و می‌دانست آنان لیاقت عبرت‌پذیری از سخنان او و جسارت قیام همراه او را ندارند؛ اما می‌خواست برای آیندگان، ضلالت را رسوا، حقیقت را برملا و حجت را تمام نماید؛ چنان‌که فرمود:«من با کمال دقت و معرفت شما را از گمراهی، خذلان و تیرگی که ظاهر و باطن شما را فرا‌گرفته است آگاه ساختم، ولی می‌دانم که خوارید و در چنگال زبونی گرفتار. یاری نکردن وجودتان را فراگرفته و ابر بی‌وفایی بر قلوبتان سایه گسترده. چه کنم که دلم خون است و بازداشتن زبان شکایت از طاقت بیرون. می‌گویم برای اتمام حجت بر مردمان...».

۲.۷.۱ - افشاگری‌های هدایت‌بخش حضرت زهرا

فاطمه سلام‌الله‌علیها، در قیام پرحماسه فرهنگی‌اش، لحظه‌ای از افشاگری و روشن‌گری‌های هدایت‌بخش خویش دست برنداشت تا به همۀ مسلمانان طول تاریخ بفهماند که سکوت در مقابل مهاجمان فرهنگی پذیرفتنی نیست. حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ در مقابل بدعت و تحریف اسلام، آرام ننشست که برخاست، جوشید و خروشید، افشاگری نمود و روشنگری کرد؛ چراکه با الهام الاهی و تحدیث جبرئیل از آینده خبر داشت و می‌دانست این روشنگری‌ها، عاقبت دل‌های لایقی خواهد یافت و نقش بی‌نظیری را در به ثمررسانی امامت و محقق‌سازی هدف خلقت ایفا خواهد نمود.
[۳۸] مصباح یزدی، محمدتقی، جامی از زلال کوثر، تحقیق و نگارش: حیدری، محمدباقر، ص ۱۴۹، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره)، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۱ ش.



۱. جامی از زلال کوثر ، مصباح یزدی، محمدتقی.
۲. فاطمه زهرا از ولادت تا شهادت ، قزوینی، سیدمحمدکاظم.
۳. حماسه کوثریه، شرح مبارزات یگانه دخت پیامبر گرامی اسلام ، حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، زجاجی کاشانی، مجید.


۱. محمدکاظم شاکر، روش‌های تأویل قرآن، ص ۷۳ ـ ۷۶، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۷۶ ش. برای تنزیل به حسب موارد معانی مختلفی شده است؛ مانند این که، تنزیل همان ظهور ابتدایی الفاظ قرآن است؛ یعنی معنایی که با دیدن یا شنیدن لفظ، بی درنگ به ذهن راه می‌یابد. در تعدادی از روایات مراد از تنزیل، همین معناست.
۲. خوئی، سید ابو‌القاسم، البیان فی تفسیر القرآن، ص ۳۹۷، موسسة احیاء آثار الامام الخوئی، قم، بی‌تا. تفسیر، به معنای روشن ساختن مفهوم آیات قرآن و واضح کردن منظور پروردگار است. در تفسیر نباید به مدارک و دلایل ظنی و غیر قابل اطمینان، استناد نمود؛ بلکه باید به دلایلی تکیه کرد که عقلاً و یا شرعاً حجیت و اعتبار آن ثابت و مسلم است.    
۳. جلالیان، حبیب الله، تاریخ تفسیر قرآن کریم، ص ۱۹ – ۲۳، نشر اسوه، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۷۸ش.
۴. تاریخ تفسیر قرآن کریم، ص ۲۴ ـ ۳۰. تأویل، در اصل به معنای ترجیح است و در اصطلاح، عبارت است از برگرداندن لفظ از معنای ظاهری‌اش به معنای محتمل، در‌صورتی‌که آن معنا موافق قرآن و روایات باشد.
۵. عمید زنجانی، عباس‌علی، مبانی و روش‌های تفسیر قرآن، ص ۱۲۶ و ۱۲۷، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۳ ش. تطبیق، در اصطلاح به معنای حمل آیه بر مصداق آن می‌باشد؛ و آنجا که در محدوده دلالت لفظی به کار رود، به معنای تفسیر است؛ و آنجا که مصداق، قابل انطباق بر مدلول لفظی نباشد، به معنای تأویل خواهد بود. توضیح آن که، اگر موارد تطبیق، از مصادیق اطلاقات و جزئیّات آن دسته مفاهیمی‌ باشد که از دلالت لفظی آیه استفاده می‌شود، این، در چهارچوب تفسیر آیه قرار خواهد گرفت، زیرا که دارای ویژگی تفسیر است، اما در مواردی که بیان مصداق و تطبیق آن، دارای این ویژگی نبوده و مدلول دلالت لفظی نباشد، از حدود «تفسیر» خارج بوده، از موارد «تأویل» محسوب می‌شود؛ چنان‌که بیان مصادیق برای بسیاری از آیه‌های قرآن در روایات ائمه ـ علیهم‌السلام ـ، از قبیل «تأویل» بوده، و مربوط به حقایق عینی آیات است.
۶. شیرازی، سیدصادق، فاطمة الزهرا فی القرآن.
۷. آل‌عمران (۳)، آیه ۶۱.    
۸. بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۶۳۰ ـ ۶۳۲، بنیاد بعثت، تهران، چاپ اول، ۱۴۱۶ ق.
۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۳، ص ۲۲۳ ۲۲۵، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ ق.    
۱۰. ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، ج ۲، ص ۶۶۷، مکتبة نزار مصطفی الباز، عربستان سعودی، چاپ سوم، ۱۴۱۹ق.
۱۱. احزاب (۳۳)، آیه ۳۳.    
۱۲. بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۴۴۳ و ۴۴۵، بنیاد بعثت، تهران، چاپ اول، ۱۴۱۶ ق.
۱۳. طوسی، محمد بن حسن‌، التبیان فی تفسیر القرآن‌، مقدمه:تهرانی، آغابزرگ، تحقیق:عاملی، احمد قصیر، ج ۸، ص ۳۳۹، ‌دار احیاء التراث العربی‌، بیروت‌، بی‌تا.    
۱۴. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۲۲، ص ۵، دار المعرفة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
۱۵. نمایه «اختصاص اهل بیت به اصحاب کسا»، سؤال ۱۸۴۳۹ (سایت:۱۸۰۱۳).
۱۶. الرحمن (۵۵)، آیه ۱۹؛ «روان کرد دو دریا را که بهم برسند».    
۱۷. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح:موسوی جزائری، طیب،‌ ج ۲، ص ۳۴۴، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، ۱۴۰۴ ق.    
۱۸. شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، محقق و مصحح:غفاری، علی‌اکبر، ج ۱، ص ۶۵، انتشارات جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، ۱۳۶۲ش. البته، این حدیث به سند دیگری نیز نقل شده است.    
۱۹. حسکانی، عبید الله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، محقق و مصحح:محمودی، محمدباقر، ج ۲، ص ۲۸۴، التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۴۱۱ ق.    
۲۰. مدثر (۷۴)، آیه ۳۵ و ۳۶؛ «إِنَّها لَإِحْدَی الْکُبَرِ، نَذیراً لِلْبَشَر».    
۲۱. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح:موسوی جزائری، طیب،‌ ج ۲، ص ۳۹۶، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، ۱۴۰۴ ق.    
۲۲. علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج ۲۴، ص ۳۳۱، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.    
۲۳. مصباح یزدی، محمدتقی، جامی از زلال کوثر، تحقیق و نگارش: حیدری، محمدباقر، ص ۱۷ ـ ۱۹، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سرّه)، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۱ ش.
۲۴. حسن زاده آملی، حسن، انسان و قرآن، ص ۲۱۷ ـ ۲۵۶، نشر قیام، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۱ ش.
۲۵. دخان (۴۴)، آیه ۱ ۴.    
۲۶. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۲، ص ۵۴۷، دار الحدیث، قم، چاپ اول ‌۱۴۲۹ ق.    
۲۷. استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، محقق و مصحح:استاد ولی، حسین، ص ۵۵۵،‌ مؤسسة النشر الإسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق.    
۲۸. بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۹، بنیاد بعثت، تهران، چاپ اول، ۱۴۱۶ ق.
۲۹. شیخ طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، ص ۲۴، دار الثقافة، قم، چاپ اول، ۱۴۱۴ ق.    
۳۰. علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج ۴۳، ص ۲۴، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.    
۳۱. الکافی، ج ۲، ص ۷۱۴ ؟؟؟؛ «بَابُ الْفَیْ‌ءِ وَ الْأَنْفَالِ وَ تَفْسِیرِ الْخُمُسِ وَ حُدُودِهِ وَ مَا یَجِبُ فِیهِ».
۳۲. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج ۷، ص ۱۱۳، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق.    
۳۳. از وصیت‌نامه سیاسی الهی امام خمینی، صحیفه نور، ج ۲۱، ص ۱۷۱؛ ما مفتخریم‌ که‌ ادعیه حیاتبخش‌ که‌ او را «قرآن‌ صاعد» می‌خوانند، از ائمه‌ معصومین‌ ما است‌. ما به‌ «مناجات‌ شعبانیه» امامان‌ و «دعای‌ عرفات‌» حسین‌ بن‌ علی‌ ـ علیهما‌السلام‌ ـ و «صحیفه‌ سجادیه‌» این‌ زبور آل‌محمد و «صحیفه‌ فاطمیه‌» که‌ کتاب‌ الهام‌ شده‌ از جانب‌ خداوند تعالی‌ به‌ زهرای‌ مرضیه‌ است‌ از ماست‌.
۳۴. علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج ۴۳، ص ۵۴، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.    
۳۵. مصباح یزدی، محمدتقی، جامی از زلال کوثر، تحقیق و نگارش: حیدری، محمدباقر، ص ۱۴۵، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره)، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۱ ش.
۳۶. طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامة، ص ۱۲۱، نشر بعثت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق.    
۳۷. طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج علی أهل اللجاج، محقق و مصحح:خرسان، محمدباقر، ج ۱، ص ۱۰۴، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۳ ق.    
۳۸. مصباح یزدی، محمدتقی، جامی از زلال کوثر، تحقیق و نگارش: حیدری، محمدباقر، ص ۱۴۹، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره)، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۱ ش.



پایگاه اسلام کوئیست.    






جعبه ابزار