اعطای پاداش شهید با انجام عبادات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دعا، پاداش شهید، اخلاص در عمل، روح عمل.
پرسش: در
احادیث داریم که مثلاً به خواننده فلان دعا یا فلان
آیه و یا
سوره، پاداش شهید و ... می‌دهند، لطفاً توضیح دهید چه‌طور با خواندن یک دعا در چند دقیقه پاداش شهید عطا می‌شود؟
پاسخ: دراین‌که چگونه با خواندن یک
دعا، پاداش شهید به انسان عطا می‌شود، به سه مطلب مهم اشاره می‌کنیم: ۱. شخص به واسطه خواندن فلان نماز یا دعا بر مرتبه استحقاقی شهید می‌رسد، نه تفضلی؛ ۲. اجر و ثواب به اعتبار
اخلاص در عمل است؛ به این معنا که هر کس هر مرتبه‌ای از اخلاص در عمل را دارا باشد، مرتبه‌ای از
ثواب را خواهد داشت؛ ۳. ثواب شهید در صورتی است که عمل دارای حقیقت و شأن و
روح باشد، در غیر این صورت اجر و پاداش شهید را نخواهد داشت.
از طریق
شیعه و
اهل سنت از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
ائمه معصومین (علیهم‌السلام) روایات زیادی رسیده است که می‌فرمایند، اجر و ثواب‌های فراوانی بر
عبادات و
اعمال مستحب مترتب می‌باشد. بعضی از اهل ایمان از شنیدن این قبیل روایات شوقی در وجودشان ایجاد می‌شود و در انجام اعمال نیک سعی بیش‌تری می‌کنند که یقیناً به بعضی از مراتب ثواب خواهند رسید؛ اما عده دیگری این قبیل اجر و ثواب‌ها را بعید می‌شمرند؛ بلکه بعضی صحت این قبیل روایات را انکار می‌کنند و بعضی دیگر بر اثر جهالت و بی‌خبری از معانی این روایات ـ نعوذ باللّه ـ آن‌ها را
استهزا می‌نمایند؛ ازاین‌رو برای جلوگیری از استبعاد عده‌ای و انکار یا استهزای عده دیگر، چند جواب می‌توان مطرح کرد:
از
روایات استفاده می‌شود که اجر و ثواب بر دو قسم است: ۱. استحقاقی؛ ۲. تفضّلی.
ثواب استحقاقی، عبارت است از اجر و مزدی که خدای متعال در مقابل اعمال نیک قرار داده است که هر کس آن
اعمال را انجام دهد، مستحق آن خواهد شد.
ثواب تفضّلی، عبارت است از این‌که خداوند بدون حساب، از سر فضل، بیش‌تر از مقدار مقرر، ثواب مرحمت فرماید: «
وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ».
بنابراین روایتی که مثلاً می‌گوید هر کس فلان
نماز یا فلان
دعا را بخواند، خدای متعال به او ثواب شهید عطا خواهد داد، مراد این است که به این شخص از باب تفضل و نه استحقاق، ثواب کشته شدن در راه
خدا را مرحمت می‌فرماید؛ البته آنچه را که از باب تفضل و زائد بر ثواب استحقاقی به
شهید داده می‌شود، فوق ادراک عقول است. به عبارت دیگر، شخص به واسطه فلان نماز به مرتبه تفضلی شهید می‌رسد، نه به مرتبه استحقاقی شهید.
در این‌که اجر و
ثواب هر عملی موقوف بر قبولی آن
عمل است و قبولی هر عبادت
واجب و مستحبی موقوف بر
اخلاص است، شکی نیست؛ چنان‌که
خداوند متعال در
قرآن کریم می‌فرماید: «
وَمَا اُمِرُوا اِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ».
اخلاص دارای مراتبی است:
مرتبه نخست آن این است که
عمل باید از
ریا و سمعه پاک باشد؛ چراکه هر عمل واجب یا مستحبی که خالی از ریا و سمعه و
شرک خفی نباشد، یقیناً
باطل خواهد بود و نه‌تنها به صاحبش ثوابی نخواهد رسید، بلکه جزء
گناهان او شمرده شده و سزاوار عقاب خواهد بود؛ زیرا ریا از
گناهان کبیره است و از اقسام
شرک شمرده می‌شود.
یکی دیگر از مراتب اخلاص آن است که صاحب عمل هیچ‌گونه نظر و طمعی به ثوابی که بر آن
عمل مترتب شده است نداشته باشد و هدفش از انجام آن عمل فقط
امتثال و به جا آوردن دستور خداوند متعال و تقرب به او باشد.
چنان‌که از
حضرت علی (علیه‌السلام) روایت است که فرمود:
عبادت بر سه گونه است: عبادتی که از
ترس عذاب به جا آورده شود، عبادت عبید و غلامان است؛ عبادتی که به طمع
بهشت انجام گیرد، این عبادت تجار و معامله‌گران است؛ و عبادتی که از روی استحقاق حق انجام گیرد، عبادت
احرار و آزادگان است.
برای اخلاص، مراتب بالاتر دیگری نیز وجود دارد که به همین مقدار اکتفا می‌کنیم.
با دانستن این مقدمه می‌گوییم ممکن است اجر و ثواب‌های زیادی که برای اعمال صالح و
مستحب در روایات آمده است، به اعتبار مراتب اخلاص باشد؛ به این معنا که هر کس هر مرتبه‌ای از اخلاص در عمل را دارا باشد، مرتبه‌ای از
ثواب را خواهد داشت.
سبب
انکار یا
استبعاد این قبیل روایات آن است که می‌بیند، خواندن فلان
دعا یا
سوره یا نماز و غیره در کمال سهولت و در وقت کم انجام می‌گیرد، اما
جهاد در راه خدا یا
حج در
کمال سختی است. حال چگونه بین خواندن فلان دعا و بین کشته شدن در راه خدا موازنه برقرار می‌شود؟
باید توجه داشت که صورت عبادات به‌تنهایی
ارزش و قیمتی ندارد؛ بلکه شأن و
ارزش هر عملی به اعتبار
روح آن عمل است؛ مثلاً اگر کسی دو رکعت نماز بخواند و فقط بدنش مشغول حرکات مخصوص نماز باشد، لکن فکر و قلبش متوجه جای دیگر باشد، این
نماز، نماز بی‌روح خواهد بود و نماز بی‌روح اگر دور‌کننده از خدا نباشد، یقیناً نزدیک‌کننده به
خدای سبحان نخواهد بود و چگونه ممکن است آن همه ثواب‌های عظیم برای چنین نمازی داده شود.
و هم‌چنین کسی که مشغول خواندن دعایی بشود، ولی از اول تا آخر دعا فقط زبانش مشغول حرکت باشد، عمل او بسیار کم‌منفعت خواهد بود.
و اگر در روایتی دیدید که برای خواندن فلان دعا ثواب شهید است، لابد در صورتی است که دارای شان و حقیقت و روح باشد؛ و اگر کسی در موقع خواندن دعا حالش مثل حال شهید در موقع جهاد باشد (یعنی همان‌طوری که شهید برای کشته شدن در راه خدا از تمام علایق دنیایی دل می‌برد و تمام توجهش به پروردگارش می‌شود) ظاهراً با شهید فرقی ندارد.
از مطالب ذکر شده استفاده می‌شود که اولاً، شخص به واسطه خواندن فلان نماز یا دعا بر مرتبه استحقاقی
شهید می‌رسد نه تفضلی؛ ثانیاً، اجر و ثواب به اعتبار اخلاص در عمل است؛ به این معنا که هر کس هر مرتبه‌ای از اخلاص در عمل را دارا باشد، مرتبه‌ای از ثواب را خواهد داشت؛ ثالثاً، ثواب شهید در صورتی است که عمل دارای حقیقت و شأن و روح باشد، در غیر این صورت اجر و پاداش شهید را نخواهد داشت.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اعطای پاداش شهید با انجام عبادات»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۶/۰۷.
