غلبه بر نفس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: غلبه بر نفس، اعمال ناپسند، ترک گناه.
پرسش: چگونه ما می‌توانیم در هنگام انجام کارهای زشت و ناپسند بر نفس خود غلبه کنیم و مانع انجام چنین کارهایی شویم؟
پاسخ: برخی راه‌های جلوگیری از مبتلا شدن به گناه، عبارت‌اند از: توجه کامل به واقف بودن خداوند، گناه نکردن در محضر خدا، توجه به
چهره زشت واقعی گناهان، یادآوری نعمت‌های الهی،
یاد مرگ،
تفکر،
توسل، توجه به محرومیت‌های اخروی و دنیوی گناه،
حضور قلب در نماز، تغییر مکان و حالت.
اگر کسی لبه پرتگاهی بنشیند،
امید نجات و نیفتادن او در دره، بسیار کم است. لذا اولین قدم برای
ترک گناه، نرفتن به غرقگاه‌ها است. مهیا نکردن عمدی زمینه و مقدمات گناه به
انسان این امکان را می‌دهد که به‌راحتی از عهده نفس خویش برآید و از آلوده شدنش جلوگیری کند.
به‌هرحال اگر خدای ناخواسته زمینه گناهی برای انسان پیش آمد، برای جلوگیری از مبتلا شدن به
گناه مواردی را به عرض می‌رسانیم. امیدواریم با به کار بستن آنها در موارد خاص از آلوده شدن نفس پاکتان جلوگیری کنید. لازم به ذکر است که
خودشناسی و
خودسازی نیاز به
برنامه‌ریزی، ثبت،
محاسبه و مراقبت دارد و از تجارت‌های دنیایی
ارزش کمتری ندارد؛ بنابراین باید برنامه‌ای جدی داشته باشیم.
برخی راه‌های جلوگیری از مبتلا شدن به گناه، عبارت‌اند از:
این‌که
خداوند متعال در همه حالات، آگاه و ناظر بر
اعمال ماست و حتی بر خطورات قلبی ما که در دل می‌گذرد، احاطه دارد. این آگاهی باید در تمام لحظات روز با ما باشد. چون ما اغلب در
غفلت، شکار
شیطان و نفس می‌شویم. بنابراین لازم است با شیوه‌های غفلت‌زدایی مثل ذکر دائم، هم‌نشین خوب،
مطالعه کتب اخلاقی به شکل کم و دائمی، عیادت مریض و ... آشنا شویم.
اگر انسان چنین یقینی داشته باشد، خجالت می‌کشد که گناه کند و از دستورهای خالقش سرپیچی کند. برای این‌که انسان به چنین مراقبت و توجهی موفق شود، همیشه به یاد خدا بودن بسیار سودمند است. این‌که گفته می‌شود انسان باید به
یاد خدا باشد، به این دلیل است که انسان با یاد خدا، از عوامل بدبختی و هلاکت دور می‌شود و به
سعادت نزدیک می‌گردد.
امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «ذکر دو نوع است: یاد خدا هنگام
مصیبت و بهتر از آن، یاد خدا در رویارویی با
حرام است که مانع از ارتکاب آن می‌شود».
به یاد داشتن این کلام حضرت
امام خمینی (قدس سره) که عالم محضر خداست، در محضر خدا
گناه نکنید و درونی کردن این مطلب که ما در محضر او هستیم و او شاهد و حاکم ماست، در جلوگیری از گناه بسیار مفید است. شرم حضور خداوند متعال و
فرشتگان الهی که همیشه همراه انسان هستند و بر تمام افعال انسان آگاهی دارند، انسان را از مبتلا شدن به گناه مصون می‌دارد.
توجه داشته باشید که اگر در همان حالی که شخصی در حال گناه است کسی از خانواده مثل: پدر، مادر و ... و یا حتی از اقوام دور، او را ببیند چقدر خجالت خواهد کشید و آیا اصلاً دست به گناه می‌زند؛ پس چطور است که انسان در حال گناه چنین احساسی را ندارد و با حضور
خداوند متعال و فرشتگان خجالت نمی‌کشد و دست از گناه برنمی‌دارد.
اگر انسان در هنگام فراهم شدن مقدمات گناه، به چهره واقعی و زشت گناهان توجه بکند و با خود مقداری فکر کند که مثلاً: در هنگام
غیبت کردن، در حال خوردن گوشت مرده آن شخص است،
و یا حتی وقتی می‌خواهد دست به گناهی بزند، خود را در صحرای محشر ببیند که به خاطر آن گناه در مقابل همه مردم در حال
محاکمه است، دست از گناه برمی‌دارد.
در هنگام فراهم شدن معصیت از دیگر اموری است که انسان را از گناه منصرف می‌سازد. اگر انسان در این هنگام به شمارش تعدادی از نعمت‌های الهی که در دوران زندگی خداوند به او داده است برآید حتماً از فکر کردن و اقدام به گناه منصرف خواهد شد.
وقتی که فکر گناه به سراغ شما می‌آید بلافاصله ه یاد آورید که چگونه خداوند شما را بدون هیچ درخواستی از مرحله
طفولیت به این مرحله رسانده است و حتی از آنچه که شما از او نخواسته بودید، از نعمت گوش و چشم و دست و ... به شما عطا نموده است. آیا الآن رواست که شما با همان عطایا به جای
شکر و
تشکر به
جنگ خداوند متعال بروید. آیا رواست به جای تشکر از نعمت
زبان، با غیبت کردن زمینه گناه و ناسپاسی را فراهم آورید. آیا رواست با نعمت پا به
استقبال گناه بروید، آیا خداوند متعال چشم را به شما عطا کرد که با او خدای ناکرده
معصیت کنید و ... .
پس در هنگام فراهم شدن گناه تأملی در نعمت‌های الهی داشته باشید.
با توجه به این مطلب که عمر انسان زودگذر و
مرگ ناگهانی است و در آینده نزدیک به نتایج اعمالش خواهد رسید، اگر انسان به این مسئله عنایت داشته باشد و چنین خیالی را در ذهن خود نپروراند که فعلاً خبری از سرای آخرت نیست، یا ما کجا و
قیامت کجا، در عدم ارتکاب گناه مؤثر است.
تفکر در عواقب وخیم گناه و مقایسه
عذاب الهی با لذت آنی گناه، بسیار مفید است.اگر شما یک لحظه درنگ کنید که آیا مقرون به صرفه است که من با یک لحظه لذت آنی گناه که آن هم همراه با بسیاری از ترس‌ها و استرس‌هاست، خدای ناکرده مدت‌های مدیدی در عذاب سخت الهی باقی بمانم؟ انسان را از ورود و دست زدن به
گناه نگهداری می‌کند.
توسل به خدای متعال و ائمه
معصومین (علیهم‌السلام) به‌خصوص حضرت صاحب الزمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) که امام حاضر و ناظر است و درخواست واقعی برای رهایی از گناه بسیار سودمند است.
اگر شما توجه داشته باشید که اگر خدای ناکرده به گناه آلوده شوید علاوه بر عذاب اخروی از بعضی از نعمت‌های دنیوی هم بی‌بهره خواهید ماند دست به گناه نمی‌زنید. رسیدن
اجل و
مرگ، کم شدن
روزی، ... از جمله مضرات دنیوی گناه است.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «کسانی که بر اثر
گناهان می‌میرند، از کسانی که بر اثر رسیدن اجل می‌میرند، بیشترند».
و در جای دیگر می‌فرماید: «خداوند متعال هر نعمتی را که به بنده‌ای داد از او نگرفت، مگر به سبب گناهی که سزاوار سلب آن
نعمت باشد».
نمازهای خود را کاملاً با توجه و
حضور قلب و دقت کامل بخوانید؛ زیرا
نماز بزرگ‌ترین عامل بازدارنده از کژی‌هاست. خداوند متعال در
قرآن می‌فرماید:
«
وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهي عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ»؛
«نماز را به پا دار، که نماز از کار زشت و ناپسند باز می‌دارد».
تغییر مکان و تغییر حالت از دیگر عوامل فرار از گناه است؛ مثلاً اگر در جای خلوتی برای انسان مقدمات گناه کردن فراهم شد، بلافاصله مکان خود را تغییر دهد و خود را به مکان دیگری که امکان حضور افراد دیگری هست برساند.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «غلبه بر نفس»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۱/۰۵.
