علت برآورده نشدن برخی آرزوهای انسان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آرزو، قدرت الهی، اجابت دعا.
پرسش: چرا خداوندی که قادر به انجام هر کاری است، برخی آرزوهای انسان را برآورده نمی‌کند؟
پاسخ: بسیاری از آرزوهای انسان از سر جهالت و نادانی است و بسیاری تحققش به صلاح انسان نیست و خداوند حکیم بزرگ‌تر از آن است که هر چه انسان خواست تحقق بخشد و انجام دهد.
کلمه «آرزو» و معادل آن در
عربی «اَمَل» به معنای امید داشتن است.
که وقتی در قالب درخواست از
خداوند متعال تبلور یافت، «
دعا» نامیده می‌شود؛ و اما کلمه «قدرت» هرگاه با آن،
پروردگار توصیف شود، به معنای نفی عجز و ناتوانی است و غیر از پروردگار هرگز کسی به قدرت مطلقه توصیف نمی‌شود.
در یک تقسیم‌بندی کلی، می‌توان آرزو را به دو دسته «آرزوهای پسندیده» و «آرزوهای ناپسند» تقسیم کرد که هر کدام از این دو قسم، خود به دو دسته «شدنی» و «ناشدنی» تقسیم می‌شوند؛ البته آرزوهای شدنی، برآورده شدن و تحقق آن این‌طور نیست که همیشه به نفع آرزوکننده باشد. گاهی می‌شود تحقق آرزو با مصالح فرد ناسازگار است که خداوند با
حکمت الهی خود، آن را برآورده نکرده یا با تاخیر تحقق می‌بخشد. بدون
شک امید و آرزو، عامل حرکت چرخ‌های
زندگی انسان‌هاست، که حتی اگر یک روز از دل‌های مردم
جهان برداشته شود، نظام زندگی به هم می‌ریزد و کمتر کسی دلیلی بر فعالیت و تلاش و جنب‌و‌جوش خود پیدا می‌کند.
در
حدیث معروفی که از
پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شده، ایشان می‌فرمایند: «
الْاَمَلُ رَحْمَهٌ لِاُمَّتِی وَلَوْ لَا الْاَمَلُ مَا رَضَعَتْ وَالِدَهٌ وَلَدَهَا وَ لَا غَرَسَ غَارِسٌ شَجَراً ؛ امید مایه
رحمت امت من است، اگر نور امید نبود، هیچ مادری
فرزند خود را شیر نمی‌داد و هیچ باغبانی نهالی نمی‌کاشت».
ولی همین عامل
حیات و حرکت، اگر از حد بگذرد و به صورت «آرزوی دورودراز و دست‌نیافتنی» درآید، بدترین عامل
انحراف و بدبختی است. درست همانند
آب باران که مایه حیات است؛ اما این
آب اگر از حد گذشت، مایه غرق شدن و نابودی خواهد شد.
در
آیه سوم از
سوره حجر به این واقعیت چنین اشاره می‌کند: «بگذار آن‌ها بخورند و بهره گیرند و آرزوها، آنان را غافل سازد؛ ولی به‌زودی خواهند فهمید».
این آرزوهای کشنده همان است که این آیه و
آیات دیگر
قرآن، روی آن تکیه دارد و آن را مایه بی‌خبری از
خدا و
حق و حقیقت می‌شمارد. این آرزوها و امیدهای دورودراز، چنان
انسان را به خود مشغول می‌دارد و غرق در عالمی از
تخیل می‌سازد که از زندگی و
هدف نهایی‌اش به‌کلی بیگانه می‌شود.
البته تمنیات انسان گاهی شدنی و پسندیده است و از روح بلند او سرچشمه می‌گیرد و عاملی است برای حرکت و تلاش و
جهاد و سیر تکاملی او، مثل این‌که انسان آرزو کند در
علم و دانش و
تقوا و
شخصیت و آبرو سرآمد جهانیان باشد؛ ولی بسیار می‌شود که این آرزوها نشدنی و ناپسند است و درست برعکس دسته اول، مایه
غفلت و بی‌خبری و
تخدیر و عقب‌ماندگی است؛ مثل آرزوی رسیدن به عمر جاویدان و خلود در
زمین و در اختیار گرفتن تمام
اموال و ثروت‌ها و حکومت بر همه انسان‌ها و موهوماتی دیگر از این قبیل.
به همین دلیل در
روایات اسلامی تشویق شده که مردم به سراغ آرزوهای خیر بروند.
در حدیث از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) می‌خوانیم: «کسی که تمنای چیزی کند که موجب
رضای خدا ست، از
دنیا نمی‌رود، مگر به آن برسد».
بنابراین هر آرزویی پسندیده و ممدوح نیست، به علاوه هر آرزویی شدنی و ممکن نیست و خداوند متعال امور را از مجرای طبیعی انجام می‌دهد، مگر در مواردی که به حکمت الهی‌اش نیاز به
معجزه افتد و این اجرای امور از مجرای طبیعی باعث می‌شود، بسیاری از آرزوهای ما تحقق نیابد و این هیچ ربطی به قدرت پروردگار ندارد، به علاوه قدرت پروردگار متعال بر ممکنات (آن‌چه امکان تحقق داشته باشد) تعلق می‌گیرد و اموری هستند که ذاتاً محال است و وقتی چنین شد، از تحت
قدرت الهی خارج است؛ مثلاً جمع متناقضین اصلاً شدنی نیست و قدرت الهی به آن تعلق نمی‌گیرد؛ حال اگر خدا چنین کاری را نکرد، ضرری به قادر بودن آن نمی‌زند؛ چون مشکل از قابل است نه فاعل.
درهرحال خداوند اسباب و علل را آفرید تا معلول‌های خاصی از آن‌ها صادر شود. حال کسی که بدون اسباب، آرزوی چیزی را داشته باشد، مثلاً بدون داشتن بال یا وسیله پرواز، آرزوی پرواز با این بدن مادی را داشته باشد، این در مواقع عادی اصلاً امکان ندارد، نه این‌که خداوند قادر نباشد. بله در موارد معجزه خداوند بدون بال نیز، پرواز را میسر می‌کند؛ مانند
معراج رفتن رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که طبق نظر مشهور، جسمانی و روحانی بود.
سخن را با بیان نورانی امیرمؤمنان
علی (علیه‌السلام) به پایان می‌بریم که ایشان ضمن سفارش‌هایی به فرزند بزرگوارشان
امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) در نامه ۳۱
نهج‌البلاغه چنین می‌فرمایند: «اما هرگز نباید از تأخیر در
اجابت دعا مأیوس گردی؛ زیرا بخشش به اندازه
نیت است»: (
فَلا يُقَنِّطُكَ اِبطاءَ اِجابَتهِ فَاِنَّ العَطِيَّةَ عَلَي قَدْرِ النِّيةِ).
گاهی می‌شود که اجابت به تأخیر می‌افتد تا اجر و
پاداش و عطای درخواست‌کننده بیشتر گردد و گاه می‌شود که درخواست می‌کنی که
اجابت نمی‌گردد؛ در‌حالی‌که بهتر از آن به‌زودی یا در موعد مقرری به تو عنایت خواهد شد و یا این‌که به خاطر چیز بهتری این خواسته تو برآورده نمی‌شود؛ زیرا چه‌بسا چیزی را می‌خواهی که اگر به تو داده شود، موجب هلاکت
دین تو می‌شود....
نتیجه این‌که بسیاری از آرزوهای انسان از سر جهالت و نادانی است و بسیاری تحققش به صلاح انسان نیست و خداوند حکیم بزرگ‌تر از آن است که هر چه انسان خواست تحقق بخشد و انجام دهد.
خداوند همه ما را از آرزومندان لقای خویش قرار دهد.
۱. ترجمه نهج‌البلاغه، خطبه ۲۸، ۴۲، ۵۲، ۸۶، ۱۱۴، ۱۳۲.
۲. تفسیر نمونه، ج۱۱ و ۱۹ و ۲۲.
۳. معراج السعاده، ملا احمد نراقی، ص۴۷۸.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «علت برآورده نشدن برخی آرزوهای انسان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۶/۱۶.
