راه‌های کسب حضور قلب در نماز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نماز، حضور قلب، نماز شب.
پرسش: راه کسب حضور قلب در نماز چیست؟ چگونه می‌توان توفیق طاعات خاص از جمله نماز شب را یافت؟
پاسخ: برای ایجاد
حضور قلب در نماز بهتر است راهکارهای زیر را عمل کنیم: ۱. در جای خلوت نماز بخوانیم؛ ۲. سعی کنیم برای نماز جای خاصی را انتخاب کنیم؛ ۳. در حال نماز فقط به محل
سجده نگاه کنیم نه به اطراف؛ ۴. بهتر است در اتاق کوچک یا نزدیک دیوار نماز بخوانیم که دید زیاد نداشته باشد؛ ۵. در حال نماز به معانی جملات و کلمات آن توجه کنیم؛ به خاطر داشته باشیم که با
خدا صحبت می‌کنیم و او دارد سخنان ما را می‌شنود؛ ۶. در حال نماز به
یاد مرگ باشیم.
هم‌چنین برای آن‌که توفیق خواندن
نماز شب پیدا کنیم، باید با اخلاص کامل از خداوند بخواهیم که توفیق خواندن نماز شب را به ما عنایت کند.
سعی کنیم نماز با معرفت و از روی آگاهی و
شناخت به جا آوریم. هنگام خوابیدن با
وضو و به
یاد خدا باشیم. پیش از خواب سوره قل هو الله احد، سوره الهیکم التکاثر و
آیت‌الکرسی را بخوانیم. شب‌ها زود بخوابیم و شام سنگین نخوریم.
موضوع یادشده از جهات مختلف می‌تواند مورد بررسی واقع شود، یکی از راهکارها این است که موانع و عوامل بازدارنده حضور قلب در نماز را بشناسیم و سپس برای رفع آن‌ها بکوشیم. برخی افراد اصل
فلسفه عبادت ـ و به ویژه نماز ـ را نمی‌دانند؛ ازاین‌رو نمی‌توانند در موقع نماز
حضور قلب پیدا کنند. سعی کنید که در مورد فلسفه و
حکمت عبادات و نیز آثار معنوی آن بیش‌تر
مطالعه کنید.
برای ایجاد
حضور قلب در نماز به راهکارهای زیر
عمل کنید:
در جای خلوت نماز بخوانید.
اگر نماز فرادا یا
نماز مستحبی می‌خوانید، بهتر است جای خلوتی را انتخاب کنید که سروصدا و مزاحمت نباشد. بهتر است در مکان نماز، عکس یا چیزی دیگر که ممکن است توجه شما را جلب کند، وجود نداشته باشد.
سعی کنید برای نماز جای خاصی را انتخاب کنید.
بهتر است در منزل جای خاصی را برای نماز انتخاب کنید و همیشه در ا نماز بخوانید؛ اگر مدتی این کار را انجام دهید و در جای خاصی نماز بخوانید، بعد از آن هر وقت در آن مکان قرار بگیرید، نماز و
عبادت در ذهن شما تداعی می‌کند و کمتر به یاد مسائل و موضوعات دیگر خواهید بود.
در حال نماز فقط به محل
سجده نگاه کنید و به اطراف نگاه نکنید.
یکی از موانع
تمرکز و ایجاد حضور قلب در نماز آن است که
انسان وقتی اشیا یا افراد را می‌بیند، هر کدام خاطره‌ای را در ذهن انسان تداعی می‌کند؛ ازاین‌رو امکان آن‌که درباره نماز و محتوای آن
تفکر و
تدبر کند، از وی سلب می‌شود. برای جلوگیری از این مانع، می‌توانید به محل سجده نگاه کنید یا چشم‌هایتان را در حال نماز ببندید، هر کدام از این‌ها را که تشخیص دادید برای حضور قلب مفیدتر است، انتخاب کنید.
بهتر است در اتاق کوچک یا نزدیک دیوار نماز بخوانید که دید زیاد نداشته باشید.
اگر این روش‌ها را مدتی رعایت کنید، قطعاً برای شما مفید است و در آن صورت در جماعت هم می‌توانید با حضور قلب نماز بخوانید. در
نماز جماعت به موضع سجده نگاه کنید و وقتی
امام حمد و سوره را بلند می‌خواند، به
قرائت او خوب گوش دهید.
در حال نماز به معانی جملات و کلمات آن توجه کنید؛ به خاطر داشته باشید که با
خدا صحبت می‌کنید و او دارد سخنان شما را می‌شنود.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: آن‌چنان خدا را عبادت کن که گویا او را می‌بینی و اگر تو او را نمی‌بینی، او تو را مشاهده می‌کند».
در حال نماز به
یاد مرگ باشید؛ توجه داشته باشید که نه وقت مرگ معلوم است و نه شرایط آن و در هر لحظه امکان وقوع دارد؛ حتی ممکن است همین نماز، نماز آخر باشد. اگر
انسان به فکر مردن باشد، در این صورت نمازش را با
غفلت نمی‌خواند.
امام صادق (علیه‌السلام) در حدیثی می‌فرماید:
نماز واجب را در وقتش بخوان؛ مانند کسی که
نماز وداع می‌خواند و می‌ترسد که پس از این توفیق نماز خواندن پیدا نکند و در هنگام نماز به محل سجده نگاه کن. اگر احساس کنی که شخصی نزدیک تو مراقب نمازت می‌باشد، نمازت را بهتر می‌خوانی، بدان که تو در محضر کسی هستی که تو را مشاهده می‌کند؛ ولی تو او را نمی‌بینی.
اگر این نکات را رعایت و مدتی تمرین کنید، قطعاً
حضور قلب پیدا می‌کنید و می‌توانید نمازهایتان را با حضور قلب بیش‌تری به جا آورید.
اما جواب بخش دیگر سؤال «چگونه می‌توان توفیق طاعات خاصه از جمله
نماز شب را یافت؟: »
قبل از پرداختن به پاسخ اصلی این سؤال لازم است به این نکته اشاره کنم که نمازهای واجب بر همه مکلفان
واجب است. ابتدا باید
انسان سعی کند که نمازهای واجب را با
اخلاص و حضور قلب و به موقع انجام دهد. بعد از انجام نمازهای واجب نوبت به نمازهای مستحبی و از جمله نماز شب می‌رسد و انسان می‌تواند با انجام آن به مقامات بالاتر از
کمال و معنویت برسد.
برای آن‌که توفیق به خواندن نماز شب پیدا کنید، باید با اخلاص کامل از خداوند بخواهید که توفیق خواندن نماز شب را برایتان عنایت کند. هر موقع که حال معنوی برایتان حاصل شد، به ویژه بعد از نماز و در مجالس و در مراسم
دعا که توجهتان به طور کامل به سوی خداست، دعا کنید و از خداوند بخواهید که توفیق درک فضیلت نماز شب را برایتان عنایت کند.
آن‌چه در درجه اول مهم است فهمیدن و درک
حقیقت نماز است، نه صرف انجام آن؛ بنابراین سعی کنید نماز با معرفت و از روی آگاهی و شناخت به جا آورید.
در دعاها آمده است که انسان در موقعی که می‌خواهد بخوابد، با وضو باشد، به
یاد خدا باشد و از خداوند بخواهد که برای خواندن نماز شب بیدار شود.
علاوه بر آن، سوره قل هو الله احد، سورة الهیکم التکاثر و
آیت‌الکرسی را بخواند.
ان‌شاء‌الله بیدار می‌شود.
البته توجه داشته باشید که اگر کسی این دعاها را بخواند و باز هم برای خواندن نماز شب بیدار نشود، نباید منصرف شود، همین که
نیت می‌کند و
اراده خواندن نماز شب را دارد،
ثواب می‌برد. باید بیش‌تر سعی کند و خود را
عادت دهد تا برای خواندن نماز شب توفیق پیدا کند.
شب زودتر به رختخواب بروید تا کمبود خواب نداشته باشید. شام خود را دیروقت و سنگین نخورید. از ساعت زنگ‌دار کمک بگیرید. درباره آثار دنیوی و اخروی نماز شب
مطالعه کنید.
۱. حسین واعظی، طهارت روح، عبادت و نماز در آثار شهید مطهری، ستاد اقامه نماز، ۱۳۸۱ ش.
۲. امام خمینی، آداب نماز، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چ ۳، ۱۳۷۲ ش.
۳. محمد بدیعی، حضور قلب در نماز، تشیع، چ ۱، ۱۳۷۷ ش.
۴. سید یوسف ابراهیمیان آملی، نردبان عروج، سیری در اسرار نماز، رسانش، چ ۱، ۱۳۸۱ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «راه‌های کسب حضور قلب در نماز»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۹/۲۰.
