حقوق همسران
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حقوق همسران.
پرسش: وظائف زن و شوهر نسبت به یکدیگر چیست؟
پاسخ: در ادامه با نگاهی
تربیتی وظایف زن و شوهر را در سه قسمت وظایف متقابل زن و شوهر، وظایف اختصاصی شوهر و وظایف اختصاصی زن بیان خواهیم کرد.
بحث خانواده و وظائف متقابل افراد آن از مباحث مهم در حوزه علوم تربیتی، علوم اجتماعی، حقوق و.... است و هر کدام این‌ها، از زاویه‌ای به این موضوع نگاه کرده‌اند. ما در این‌جا در صدد این نیستیم که نگاهی موشکافانه به همه این مباحث داشته باشیم بلکه برآنیم تا با نگاهی تربیتی آنچه را که باعث زندگی شاداب می‌شود بیان کنیم. به همین خاطر وظائف زن و شوهر را در سه قسمت مطرح می‌کنیم:
۱. وظائف متقابل زن و شوهر
۲. وظائف اختصاصی شوهر
۳. وظائف اختصاصی زن
البته این تقسیم را ما محدود به خانه و زوجین کردیم و اگر بخواهیم پا را از این فراتر بگذاریم، وظائفی دیگر نیز سر بر می‌آورد مانند: وظائف
خانواده همسران، وظائف جامعه در قبال زن و شوهر، وظائف حکومت و.... که پرداختن به آن‌ها از حوصله بحث ما خارج است.
ما این نوشتار را بر اساس این سه وظیفه به سه قسمت تقسیم می‌کنیم. در هر قسمت، به صورت مختصر به گوشه‌هائی از این وظائف اشاره می‌کنیم.
احترام زن و شوهر به یکدیگر در سلامت روحی، افزایش
محبت و
تحکیم خانواده تأثیر بسزائی دارد. دایره این احترام شامل ارج نهادن به
شخصیت یکدیگر، احترام به نظریات،
افکار و سلیقه همدیگر شده، و تمام شئون زندگی آن‌ها را تحت تأثیر نیکوی خود قرار خواهد داد.
انسان‌ها دارای عاطفی فراوانی دارند که نیاز به محبت، یکی از اساسی‌ترین آن‌هاست. هر یک از زن و شوهر دوست دارند مورد محبت دیگری قرار گیرد و هم اینکه نسبت به دیگری ابراز
علاقه کنند. زندگی بدون محبت جاذبه ندارد و اغلب انسان‌ها از آن گریزانند.
رسول خدا صلّی الله علیه و آله می‌فرماید:« سخن مرد به همسرش که تو را دوست دارم، هرگز از قلبش بیرون نخواهد رفت».
گذشت و اغماض هر یک از زن و شوهر از لغزش‌ها و کارهای ناپسند دیگری در محیط
خانواده از اهمیت فراوانی برخوردار است و بی‌توجهی به آن، جوّ
صمیمیت و آسایش حاکم بر خانواده را به محیط
اضطراب ،
بدبینی ،
عصبانیت و
عیب جویی مستمر هر یک از اعضاء نسبت به دیگری تبدیل خواهد کرد.
ایجاد
آرامش روحی، زدودن
کینه ، فزونی
عزت ،
طول عمر و... آثاری است که روایات، آن‌ها را بر گذشت و بخشش مترتب دانسته‌اند.
امام صادق علیه‌السّلام می‌فرماید:« سه چیز از بزرگواری‌های
دنیا و
آخرت است: از کسی که به تو
ظلم کرده در گذری، و یا به کسی که از تو بریده، بپیوندی، و نسبت به کسی که با تو
جاهلانه رفتار کرده
خویشتن‌دار باشی».
از جمله عوامل مؤثر در تأمین
سعادت خانواده، حس
مسئولیت پذیری متقابل همسران است. هر یک از زن و مرد باید بدانند که با قبول زندگی مشترک، مسؤلیت‌هایی بر عهده آنان قرار می‌گیرد که پیش از تشکیل خانواده از آن آسوده بودند. این مسؤلیت‌ها با توجه به اختیارات، توانایی‌ها و شرائط خاص هر یک از زن و شوهر بر عهده آنان قرار می‌گیرد، مسؤلیت‌هایی از قبیل تأمین هزینه زندگی، مدیریت خانواده،
همسرداری ،
تربیت اولاد و... وجود این حس باعث استحکام پیوند خانوادگی و آسایش روحی است.
اخلاق ، صفتی مهم و برجسته در زندگی انسان است. نیکو خویی با مردم بویژه با همسر و
فرزندان ، تأثیر عمیقی در شخصیت انسان می‌گذارد و جامعه و محیط خانواده را آکنده از صفا و
صمیمیت می‌کند و عدم وجود آن زندگی را تیره و تار کرده و موجب عوارض منفی در قالب
تندخویی ، گرفتگی چهره،
بی‌حوصله‌گی ، اخم و
بهانه‌گیری و... نمایان می‌شود، و آثاری از قبیل
ترس و
اضطراب و ضایع شدن شخصیت انسانی و... را به ارمغان می‌آورد.
خوش زبانی ،
احترام به اشخاص،
فروتنی ،
سعه صدر ،
سلام کردن ،
دل‌جویی و
مهربانی از جمله مصادیق
خوش اخلاقی به شمار می‌رود.
اعتماد طرفینی سرمایه بزرگی برای زندگی مشترک است. در مقابل،
بدگمانی آثار منفی زیادی در زندگی بر جا می‌گذارد. شخص بدگمان دارای روحیه
منفی بافی و بیمارگونه است. او از
سلامت روحی و تعادل روانی برخوردار نبوده، به رفتار و گفتار دیگران با دیده
بدبینی می‌نگرد. انسانی که بر اثر روحیه بدبینی، به همسر خود
اعتماد و اطمینان ندارد، از
آرامش و صفای زندگی خانوادگی محروم خواهد بود. چنین فردی در روابط اجتماعی نیز موفق نخواهد شد چرا که در نتیجه بدگمانی به دیگران، دوستان خود را از دست داده، تنها خواهد ماند.
امام علی علیه‌السّلام می‌فرماید:« بدگمانی بر هر کس چیره شود، بین او و هیچ
دوستی ،
صلح و آرامش باقی نخواهد گذاشت».
یکی دیگر از وظائف متقابل همسران نسبت به یکدیگر
رفق و
مدارا است. بدین معنا که در مقابل عیب‌ها و کاستی‌های همسر و رفتار ناخوشایند او برخورد تند و خشن نداشته باشیم و با صمیمیت و دوستی با یکدیگر رفتار کنیم. زیرا طبیعی است که هر یک از زن و مرد در رفتار و گفتار خود کاستی‌هایی دارند که از نظر دیگری ناخوشایند تلقی می‌شود.
البته معنای مدارا با همسر این نیست که نسبت به عیب‌ها و رفتار ناپسند او بی‌اعتنا باشیم، بلکه بدین معناست که در مورد اصلاح همسر ملاحظه ظرفیت او را کرده، بیش از توانش از او انتظار نداشته باشیم. و به طور کلی در مورد ویژگی‌های نامطلوب او رفتاری بزرگوارانه پیشه کنیم.
این صفت را هر چند به طور غالب در جامعه امروزی ما از زنان انتظار دارند، اما روایات نگاهی وسیع‌تر داشته و آن‌را وظیفه متقابل زن و شوهر، و برترین
عبادت دانسته است.
عفت به تعبیر علی علیه‌السّلام پایداری در برابر
شهوات است،
و این از زن و مرد مورد انتظار است. در روایات به هر یک از زن و مرد سفارش شده است که با آراستن خود برای دیگری، به همدیگر در حفظ
پاکدامنی یاری رسانید. پاکدامنی آثاری مانند مصونیت همسر از ناپاکان، تحکیم پیوند خانوادگی، جلب اعتماد همسر و... را به ارمغان می‌آورد.
ریشه بسیاری از
اختلافات خانوادگی در عدم درک متقابل همسران از یکدیگر نهفته شده است. درک موقعیت و مشکلات همسر موجب می‌شود که
انسان به نیکی‌های همسر توجه بیشتری کرده، قدر دان زحمات او باشد. برعکس کسی که همسر خود را درک نمی‌کند، تمام
تلاش‌های او را نادیده می‌گیرد و عیب‌ها و کاستی‌های همسر در نظرش بسیار جلوه می‌کند و نه تنها قدردان و
مشوق همسرش نیست، بلکه با
زخم زبان‌های خود،
نشاط زندگی را از او سلب می‌کند. رها شدن از خودبینی و شناخت روحیات و مشکلات همسر اولین قدم‌های درک همسر است.
مرد به حکم
عقل و
شرع سمت سرپرستی
خانواده را به عهده دارد زیرا او در بعد جسمی و عقلی بر زن برتری داشته و برای اداره خانواده توانائی بیشتری دارد. زن مانند گل تحمّل آفتاب سوزان و باد و طوفان را ندارد. زن نیز توان تحمل مسئولیت‌های سنگین و طاقت فرسای زندگی را ندارد. علی علیه‌السّلام به
امام مجتبی چنین
اندرز می‌دهد:« به زن بیش از امور شخصی‌اش کار مسپار که زن چون دسته گل است نه قهرمان».
مسئولیت‌های مرد، تنها در رسیدگی به بعد مادی خانواده محدود نمی‌شود بلکه هدایت افراد خانواده، نظارت همیشگی در تربیت آن‌ها،
امر به معروف و جلوگیری از انحرافات اخلاقی آن‌ها و... از وظائف خطیر مرد است. البته باید توجه داشت که موفقیت مرد در
مدیریت خانواده تنها با حکومت بر دل افراد خانواده میسر است.
از آن‌جا که اداره امور اصلی خانه بر عهده زن است طبیعی است که مرد باید عهده‌دار تأمین هزینه‌های زندگی باشد. و بدین خاطر نباید هیچ منتی بر خانواده خود بگذارد چرا که این وظیفه‌ای است که به واسطه سرپرستی خانواده بر عهده او قرار گرفته است.
افراد خانواده برای تأمین زندگی همراه با
رفاه نسبی، به
سخاوت مرد نیاز دارند، چنانچه از این ناحیه در تنگنا قرار بگیرند لطمه‌های روحی و جسمی فراوانی به آنان وارد خواهد شد. توسعه بر خانواده به معنای
اسراف و
تبذیر در امور زندگی نیست، بلکه به معنای
بخل نورزیدن و سعی در ایجاد رفاه مناسب برای خانواده، متناسب با امکانات اقتصادی مرد است.
امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید: شایسته است که مرد بر خانواده خودش توسعه دهد تا
آرزوی مرگ او را نکنند.
مرد اگر چه رئیس و سرپرست خانواده است اما نباید به
امر و نهی بپردازد بلکه باید به نظرات همسر و فرزندان خود توجه نماید.
خودخواهی و
سخت‌گیری بیجا، منجر به ایجاد روش
استبدادی در خانواده می‌شود و به روابط سالم خانوادگی و نیز تربیت صحیح کودکان لطمه می‌زند. این نکته به اندازه‌ای اهمیت دارد که یکی از علائم
ایمان شمرده شده است.
رسول خدا صلّی الله علیه و آله می‌فرماید:«
مؤمن به میل خانواده‌اش غذا می‌خورد ولی
منافق ، خانواده‌اش به میل او غذا می‌خورند».
هرگز نباید اسرار شوهر را برملا کرد. چون با این کار
اعتماد شوهر از بین می‌رود. علت اینکه بعضی از مردها درباره کارشان به زن خود
مشورت نمی‌کنند یکی همین است که به راز داری او اعتماد ندارند و می‌ترسند آنچه گفته‌اند فردا نُقل! مجلس دوستان خانم شود.
انسان به طور ذاتی خواستار
آزادی و
استقلال عمل است و این روحیه در مردها قوت بیشتری دارد. خانم‌ها گمان نکنند دخالت‌های خیرخواهانه آن‌ها همیشه به نفع شوهر تمام می‌شود،
گاهی همین موضوع، بحرانی جدی در زندگی زناشویی ایجاد می‌کند. بنابراین سعی کنید هرگز به استقلال مرد ضربه نزنید.
خانه‌داری و تدبیر امور منزل گرچه از نظر حقوقی به عهده زن نیست اما از نظر
اخلاقی این وظیفه به عهده او گذاشته شده است. خانه‌داری مهم‌ترین شغل است، متأسفانه خانم‌هایی که فقط به کار خانه‌داری اشتغال دارند ارزش‌های واقعی خود و کارشان را نمی‌دانند. یک زن خانه‌دار واقعی، مدیر با لیاقتی است که همه کارهای یک مجموعه مهم را شخصاً انجام می‌دهد و خود مجری طرح‌هایی است که پی ریزی می‌کند. بسیاری از مردان که
شهرت و مقام و اهمیت بین المللی دارند، فقط در اثر
حسن تدبیر ، و اخلاق و لیاقت« یک زن خانه دار» به اوج ترقی و پیشرفت رسیده‌اند.
بزرگ‌ترین مسئولیت زن در مورد همسرش این است که به عنوان
ناموس مرد و نماینده او در خانه، با رفتار و گفتارش، از حریم و ارزش‌های
خانواده پاسداری کند. چنین زنی هم از مال شوهر محافظت می‌کند و با
اسراف کاری و
تجمل‌گرایی ثروت همسرش را ضایع نمی‌سازد و هم از
آبروی خانوادگی و شخصیت همسر در مقابل خطرات دفاع می‌کند و هم با حفظ
حجاب ، خود را از نامحرم می‌پوشاند و....
تمکین و تأمین نیاز جنسی شوهر،
قدرشناسی ،
تشویق و تعریف از شوهر، عدم شرطی کردن
محبت ورزیدن و... از دیگر نکاتی است که رعایت آن‌ها باعث لطافت و
شادابی زندگی می‌شود.
سایت اندیشه قم.
