قدرشناسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قدرشناسی، جایگاه، کرامت، قدر، منزلت.
پرسش: در روایات آمده که قدرشناس خود باشیم. این قدرشناسی معنایش چیست؟
پاسخ: در پاسداشت و دانستن قدر و اندازه و این‌که
انسان چه‌گونه باید قدر خویش را بداند، باید گفت لازم است انسان
شخصیت خود را پاس داشته و اقدام به کاری پایین‌تر و بالاتر از شئونات خود نکند؛ بلکه واقع‌نگری را در نظر داشته باشد.
با توجه به آن‌چه که در پرسش مطرح شده، پاسخ را در دو بخش (معنای
قدر و شرح آن) ارائه می‌کنیم.
با تحقیقی که پیرامون واژه «قدر» صورت گرفت، می‌توانیم با دلایل و شواهد ذیل، معناهایی چون «حد»، «اندازه» و «جاه» را مترادف آن بدانیم:
فراهیدی در معنای قدر می‌گوید: «القدر، مبلغ الشی‌ء»؛
«قدر به معنای منزلگاه نهایی هر چیزی است».
شارحان
نهج البلاغه در شرح سخن
امام علی (علیه‌السلام) گفتند:
«قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِهِ، وَصِدْقُهُ عَلَى قَدْرِ مُرُوءَتِهِ، وَشَجَاعَتُهُ عَلَى قَدْرِ أَنْفَتِهِ، وَعِفَّتُهُ عَلَى قَدْرِ غَيْرَتِهِ»
می‌گویند: منظور از قدر، آن اعتبار و ارزشی است که شخص پیش خدا یا مردم و یا پیش هر دو پیدا می‌کند.
(قدر هر مردی به اندازه همت اوست، راستی و درستیش به اندازه مردانگی اوست، و دلیری هر کس برابر عزت‌منشی، و پارسایی‌اش به اندازه غیرت‌مندی است).
شارح
اصول کافی در تعریف کبر می‌گویند: «فالکبر رفع الانسان نفسه فوق قدره بالاستطالة و التفوق علی الاقران»؛ «
کبر عبارت است از این‌که انسان خودش را با خودبزرگ‌بینی و برتری‌طلبی نسبت به هم‌ردیفانش، بالاتر از حد و اندازه‌اش قرار دهد».
که در این‌جا منظور از
قدر، حد و اندازه می‌باشد.
در پاسداشت و دانستن قدر و اندازه و این‌که
انسان چه‌گونه باید قدر خویش را بداند، باید گفت لازم است انسان
شخصیت خود را پاس داشته و اقدام به کاری پایین‌تر و بالاتر از شئونات خود نکند؛ بلکه واقع‌نگری را در نظر داشته باشد.
در
روایات آمده است:
«مَنْ وَقَفَ عِنْدَ قَدْرِهِ أَکْرَمَهُ النَّاس»؛
«فردی که پا را از گلیم خود فراتر نگذاشته و به حد خود قانع باشد، مورد احترام دیگران قرار خواهد گرفت».
«مَنْ أَظْهَرَ فَقْرَهُ أَذَلَّ قَدْرَه»؛
«هر کسی که
فقر خود را اظهار کند، قدر (کرامت) خویش را ذلیل کرده است».
«مَنْ جَهِلَ قَدْرَهُ جَهِلَ کُلَّ قَدْر»؛
«هر کس نسبت به شخصیت خود بی‌تفاوت باشد، شخصیت دیگران را نیز پاس نخواهد داشت».
امام صادق (علیه‌السلام) به مفضل فرمود:
«وَ قَدِ ادَّعَتْ طَائِفَةٌ مِنَ النَّاسِ هَذِهِ الْأُمُورَ فَأَبْطَلَ دَعْوَاهُمْ مَا یَبِینُ مِنْ خَطَئِهِمْ فِیمَا یَقْضُونَ عَلَیْهِ وَ یَحْکُمُونَ بِهِ فِیمَا ادَّعَوْا عَلَیْهِ [عِلْمَهُ) فَانْظُرْ کَیْفَ أُعْطِیَ الْإِنْسَانُ عِلْمَ جَمِیعِ مَا یَحْتَاجُ إِلَیْهِ لِدِینِهِ وَ دُنْیَاهُ وَ حُجِبَ عَنْهُ مَا سِوَى ذَلِکَ لِیَعْرِفَ قَدْرَهُ وَ نَقْصَهُ»؛
«نیک بنگر که چه‌گونه تمام دانش‌هایی که به سود
دین و دنیای او (انسان) است، به وی داده شده است و از دیگر شناخت‌ها محروم گشته تا
نقص و
کمال خود را دریابد؛ زیرا این دو امر هر دو به سود اوست».
روشن است که منظور از
شناخت حد و اندازه، دانستن جایگاه واقعی انسان در نظام هستی است که باید آن را دریابد و مورد نظرش داشته باشد.
امام علی (علیه‌السلام) در این باره فرمود:
وَ قَالَ (علیه‌السلام): «أَلَا حُرٌّ یَدَعُ هَذِهِ اللُّمَاظَةَ لِأَهْلِهَا إِنَّهُ لَیْسَ لِأَنْفُسِکُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةَ فَلَا تَبِیعُوهَا إِلَّا بِهَا»؛
«برای وجود شما قیمتی جز بهشت نیست، آن را جز به
بهشت نفروشید».
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «قدرشناسی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۴.
