ازدواج حضرت خدیجه پیش از ازدواج با پیامبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت خديجه (سلام‌الله‌علیها)، پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، ازدواج.
پرسش: آيا حضرت خديجه (سلام‌الله‌علیها) قبل از پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با فرد ديگری ازدواج كرده بود؟
پاسخ: اثبات فرزند یا فرزندانی برای
حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) از همسری غیر از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نه‌تنها امری غیر ممکن، بلکه با توجه به نقل‌های تاریخی محال است؛ بنابراین ازدواج حضرت خدیجه قبل از رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از موضوعات ساختگی است و یا لااقل براساس
جهل و
نادانی و
تفسیر غلط از
حوادث تاریخی رخ داده است که هر ناقد آگاهی را به این نتیجه می‌رساند.
حضرت خدیجه کبری (سلام‌الله‌علیها)، برترین همسر
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و یکی از چهار
زن برتر بهشتی است. او نخستین کسی است که به رسول خدا
ایمان آورد و تمام
اموال و دارایی‌های خود را در راه
پیشرفت اسلام هدیه کرد. درباره
مقام حضرت همین بس که
خداوند به او
سلام فرستاده و وعده قصری بهشتی به او داده است.
علامه مجلسی (رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) در این‌باره می‌نویسد:
عَنْ زُرَارَةَ وَحُمْرَانَ وَمُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ اَبِی جَعْفَرٍ (علیه‌السّلام) قَالَ حَدَّثَ اَبُو سَعِیدٍ الْخُدْرِیُّ اَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قَالَ اِنَّ جَبْرَئِیلَ (علیه‌السّلام) قَالَ لِی لَیْلَةَ اُسْرِیَ بِی حِینَ رَجَعْتُ وَقُلْتُ یَا جَبْرَئِیلُ هَلْ لَکَ مِنْ حَاجَةٍ قَالَ حَاجَتِی اَنْ تَقْرَاَ عَلَی خَدِیجَةَ مِنَ اللَّهِ وَمِنِّی السَّلَامَ وَحَدَّثَنَا عِنْدَ ذَلِکَ اَنَّهَا قَالَتْ حِینَ لَقَّاهَا نَبِیُّ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فَقَالَ لَهَا الَّذِی قَالَ جَبْرَئِیلُ فَقَالَتْ اِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّلَامُ وَ مِنْهُ السَّلَامُ وَ اِلَیْهِ السَّلَامُ وَعَلَی جَبْرَئِیلَ السَّلَامُ.
امام باقر (علیه‌السّلام) از
ابوسعید خدری نقل می‌کند: رسول خدا فرمود: در
شب معراج وقتی که باز می‌گشتم به
جبرئیل گفتم: آیا خواسته‌ای از من داری؟ گفت: درخواست من این است که
سلام خدا و مرا به خدیجه برسانی، رسول خدا وقتی که پیام جبرئیل را به خدیجه ابلاغ فرمود، در پاسخ گفت: خدای بزرگ مصدر
سلامتی است و همه سلامتی‌ها از اوست و تمام سلامتی‌ها به او باز می‌گردد، و بر جبرئیل درود و سلام.
محمد بن اسماعیل بخاری می‌نویسد:
۳۶۰۹ حدثنا قُتَیْبَةُ بن سَعِیدٍ حدثنا محمد بن فُضَیْلٍ عن عُمَارَةَ عن ابی زُرْعَةَ عن ابی هُرَیْرَةَ رضی الله عنه قال اتی جِبْرِیلُ النبی صلی الله علیه وسلم فقال یا رَسُولَ اللَّهِ هذه خَدِیجَةُ قد اَتَتْ مَعَهَا اِنَاءٌ فیه اِدَامٌ او طَعَامٌ او شَرَابٌ فاذا هِیَ اَتَتْکَ فَاقْرَاْ علیها السَّلَامَ من رَبِّهَا وَمِنِّی وَبَشِّرْهَا بِبَیْتٍ فی الْجَنَّةِ من قَصَبٍ لَا صَخَبَ فیه ولا نَصَبَ.
جبرئیل خدمت رسول خدا آمد و عرض کرد: ای رسول خدا! این خدیجه است که آمده و ظرفی با خود دارد که در آن،
گوشت یا
غذا یا نوشیدنی است (شک از
راوی است)؛ پس چون نزد تو آمد، از جانب پروردگارش و نیز از سوی من به او سلام برسان و او را به خانه‌ای در
بهشت از درّ و یاقوت و
طلا که از هر هیاهو و رنجی ایمن است، بشارت بده.
محمد بن اسماعیل بخاری در روایت دیگری نقل می‌کند که حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) و
حضرت مریم (سلام‌الله‌علیها) برترین زنان بهشتی هستند:
۳۲۴۹ حدثنی اَحْمَدُ بن ابی رَجَاءٍ حدثنا النَّضْرُ عن هِشَامٍ قال اخبرنی ابی قال سمعت عَبْدَ اللَّهِ بن جَعْفَرٍ قال سمعت عَلِیًّا رضی الله عنه یقول سمعت النبی صلی الله علیه وسلم یقول خَیْرُ نِسَائِهَا مَرْیَمُ ابْنَةُ عِمْرَانَ وَخَیْرُ نِسَائِهَا خَدِیجَةُ.
عبدالله بن جعفر از
علی (علیه‌السّلام) نقل می‌کند که فرمود: از رسول خدا شنیدم که می‌فرمود: بهترین بانوان بهشت، مریم دختر
عمران و خدیجه است.
آری، موقعیت حضرت خدیجه را هیچ‌یک از
همسران رسول خدا نداشتند؛ زیرا رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همواره به یاد
خدیجه بود و از او به نیکی یاد می‌کرد، همین مسئله سبب شده بود که حسادت‌های زنانه برخی همسران حضرت برانگیخته شده و به رسول خدا اعتراض نمایند که چرا این همه از خدیجه یاد می‌کند.
بخاری به نقل از
عائشه می‌نویسد:
حدثنا سَعِیدُ بن عُفَیْرٍ حدثنا اللَّیْثُ قال کَتَبَ الی هِشَامٌ عن ابیه عن عَائِشَةَ رضی الله عنها قالت ما غِرْتُ علی امْرَاَةٍ لِلنَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم ما غِرْتُ علی خَدِیجَةَ هَلَکَتْ قبل اَنْ یَتَزَوَّجَنِی لِمَا کنت اَسْمَعُهُ یَذْکُرُهَا وَاَمَرَهُ الله اَنْ یُبَشِّرَهَا بِبَیْتٍ من قَصَبٍ وَاِنْ کان لَیَذْبَحُ الشَّاةَ فَیُهْدِی فی خَلَائِلِهَا منها ما یَسَعُهُنَّ.
عایشه می‌گوید: بر هیچ زنی آن‌قدر
حسد نورزیدم که بر خدیجه حسد ورزیدم، او را درک نکردم و قبل از
ازدواج من با رسول خدا از دنیا رفته بود، ولی حسدم به این سبب بود که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) او را بیشتر یاد می‌کرد و خداوند او را به خانه‌ای بهشتی از طلا و درّ و یاقوت بشارت داده بود و هرگاه گوسفندی را
ذبح می‌نمود، برای دوستان خدیجه
هدیه می‌فرستاد.
در روایت دیگر نقل می‌کند:
۳۶۱۰ وقال اِسْمَاعِیلُ بن خَلِیلٍ اخبرنا عَلِیُّ بن مُسْهِرٍ عن هِشَامٍ عن ابیه عن عَائِشَةَ رضی الله عنها قالت اسْتَاْذَنَتْ هَالَةُ بِنْتُ خُوَیْلِدٍ اُخْتُ خَدِیجَةَ علی رسول اللَّهِ صلی الله علیه وسلم فَعَرَفَ اسْتِئْذَانَ خَدِیجَةَ فَارْتَاعَ لِذَلِکَ فقال اللهم هَالَةَ قالت فَغِرْتُ فقلت ما تَذْکُرُ من عَجُوزٍ من عَجَائِزِ قُرَیْشٍ حَمْرَاءِ الشِّدْقَیْنِ هَلَکَتْ فی الدَّهْرِ قد اَبْدَلَکَ الله خَیْرًا منها.
عایشه می‌گوید: هاله خواهر خدیجه اجازه شرف‌یابی به محضر رسول خدا را گرفت، رسول خدا به یاد خدیجه افتاد و برافروخته شد، فرمود: خدایا! هاله آمده است، من ناراحت شدم و گفتم: چقدر از پیرزنی از پیرزنان
قریش که دندان‌هایش افتاده بود یاد می‌کند، او مرده است و خدا بهتر از او را به تو داده است.
احمد بن حنبل به نقل از عایشه می‌نویسد:
۲۴۹۰۸ حدثنا عبداللَّهِ حدثنی ابی ثنا علی بن اِسْحَاقَ انا عبد اللَّهِ قال انا مُجَالِدٌ عَنِ الشعبی عن مَسْرُوقٍ عن عَائِشَةَ قالت کان النبی صلی الله علیه وسلم اذا ذَکَرَ خَدِیجَةَ اَثْنَی علیها فَاَحْسَنَ الثَّنَاءَ قالت فَغِرْتُ یَوْماً فقلت ما اَکْثَرَ ما تَذْکُرُهَا حَمْرَاءَ الشِّدْقِ قد اَبْدَلَکَ الله (عزّوجلّ) بها خَیْراً منها قال ما ابدلنی الله (عزّوجلّ) خَیْراً منها قد آمَنَتْ بی اِذْ کَفَرَ بی الناس وصدقتنی اِذْ کذبنی الناس وواستنی بما لها اذا حرمنی الناس ورزقنی الله (عزّوجلّ) وَلَدَهَا اِذْ حرمنی اَوْلاَدَ النِّسَاءِ.
هرگاه رسول خدا یادی از خدیجه می‌کرد بهترین ستایش‌ها را از وی می‌کرد، یک روز ناراحت شدم و گفتم: چقدر از یک
زن بی دندان یاد می‌کنی خدا بهتر از او را به تو داده است؟ فرمود: خداوند بهتر از او نصیبم نفرموده است، وقتی که همه مردم از من رویگردان بودند، او به من
ایمان آورد و تصدیقم کرد. وقتی که دیگران مرا تکذیب کردند، مال و ثروتش را در اختیارم گذاشت. وقتی که دیگران محرومم کردند، خداوند از او به من فرزندی داد. وقتی که از دیگر زنان محروم بودم.
هیثمی بعد از نقل این روایت می‌گوید: رواه احمد و اسناده حسن.
(برای تحقیق بیشتر درباره حسادت‌های عایشه به آدرس ذیل مراجعه کنید:
)
بنابراین در
مقام و منزلت حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) جای هیچ تردیدی باقی نمی‌ماند؛ اما از آن جایی که
اهل سنت دوست دارند عائشه را برترین همسر رسول خدا معرفی نمایند، و لذا سعی در فضیلت تراشی برای او دارند و تنها چیزی که یافته‌اند، این بود که مدعی شدند عائشه تنها همسر باکره رسول خدا بوده و دیگر همسران رسول خدا (از جمله حضرت خدیجه) قبل از آن حضرت همسر داشته‌اند؛ درحالی‌که این مطلب با واقعیت‌های تاریخی سازگاری ندارد، زیرا بر اساس نقل، عائشه هم قبل از رسول خدا همسر دیگری داشته است.
آیا عایشه قبل از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ازدواج کرده بود؟
ابن سعد در
الطبقات الکبری می‌نویسد: عن عبدالله بن ابی ملکیة قال خطب رسول الله صلی الله علیه وسلم عائشة بنت ابی بکر الصدیق فقال انی کنت اعطیتها مطعما لابنه جبیر فدعنی حتی اسلها منهم فاستسلها منهم فطلقها فتزوجها رسول الله صلی الله علیه وسلم.
عبدالله بن ابی‌ملیکه می‌گوید:
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از عایشه دختر
ابوبکر خواستگاری کرد، ابوبکر گفت: من عایشه را به
جبیر بن مطعم داده‌ام، اجازه بده تا آن‌ها را منصرف کنم. ابوبکر آن‌ها را منصرف کرد و طلاقش را گرفت، سپس رسول خدا با او ازدواج کرد.
بنابراین عائشه نیز قبل از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همسر شخص دیگری به نام جبیر بن مطعم بوده است.
آیا حضرت خدیجه ثیّبه (غیر باکره) بود؟ بحث اصلی ما در این‌باره است که آیا حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) قبل از رسول خدا ازدواج کرده بود یا خیر؟.
پاسخ این سؤال در آثار و کتب بزرگان و اندیشمندان شیعی به فراوانی وجود دارد که با احترام به همه بزرگان و رعایت اختصار به بخشی از پاسخ و توضیح اکتفا و اشاره می‌کنیم:
برخی گفته‌اند: رسول خدا همسر باکره‌ای غیر از عائشه نداشته است و درباره خدیجه گفته‌اند: وی قبل از رسول خدا با دو نفر به نام‌های عتیق بن عبدالله مخزومی و ابوهاله تمیمی ازدواج کرده بود و فرزندانی از آنان نیز داشته است.
این سخن به اعتقاد برخی بزرگان
شیعه قابل قبول نیست؛ زیرا بخش زیادی از این قبیل سخنان را طراحان سیاست با
هدف زدودن هاله قداست و پاکی از رحم بانوئی که ظرف وجود کوثر قرآن،
فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) است ساخته‌اند و لذا دقت در این موضوع و نقد سخنان موجود در منابع تاریخی و حدیثی شک و شبهه را از بین می‌برد.
ابوالقاسم اسماعیل بن محمد اصفهانی از
دانشمندان اهل سنت تصریح می‌کند که حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها)، باکره بوده است: و کانت خدیجة امراة باکرة ذات شرف ومال کثیر وتجارة تبعث بها الی الشام فتکون عیرها کعامة عیر قریش.
حضرت خدیجه، زنی
باکره، دارای اعتبار و مال بسیاری بود، کاروان تجاری‌اش را به سوی
شام می‌فرستاد و کاروان او به اندازه تمام کاروان قریش بود.
ابوالقاسم کوفی از
علمای شیعه، در این‌باره استدلال جالبی کرده است که توجه خوانندگان عزیر را به آن جلب می‌کنیم. وی در کتاب الاستغاثه می‌نویسد: ان الاجماع من الخاص والعام من اهل الانال ونقلة الاخبار علی انه لم یبق من اشراف قریش ومن ساداتهم وذوی النجدة منهم الا من خطب خدیجة ورام تزویجها فامتنعت علی جمیعهم من ذلک فلما تزوجها رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) غضب علیها نساء قریش وهجرنها وقلن لها خطبک اشراف قریش وامراؤهم فلم تتزوجی احدا منهم وتزوجت محمدا یتیم ابی طالب فقیرا لا مال له، فکیف یجوز فی نظر اهل الفهم ان تکون خدیجة یتزوجها اعرابی من تمیم وتمتنع من سادات قریش واشرافها علی ما وصفناه، الا یعلم ذو التمیز والنظر انه من ابین المحال وافظع المقال، ولما وجب هذا عند ذوی التحصیل ثبت ان خدیجة لم تتزوج غیر رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).
مورخان و
محدثان شیعه و سنی بر این‌مطلب اتفاق دارند که کسی از بزرگان، اشراف، رؤسا و جوان‌مردان قریش باقی نماند؛ مگر این‌که از حضرت خدیجه خواستگاری کرد و ازدواج با ایشان را آرزو می‌کرد؛ اما خدیجه کبری دست رد بر سینه همه آن‌ها زد؛ ولی وقتی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با او ازدواج کرد، تمام زنان قریش از او فاصله گرفته و رفت‌وآمد با وی را ترک کردند و گفتند: تو پیشنهاد سران
قریش را رد کردی و تن به همسری کسی دادی که
فقیر است و مال و ثروتی ندارد؟!
با این‌حال چگونه اهل فهم می‌توانند بپذیرند که حضرت خدیجه با یک اعرابی از
قبیله بنی‌تمیم ازدواج کرده باشد؛ اما خواستگاری بزرگان قریش را نپذیرفته باشد؟ آیا صاحبان فکر و
اندیشه نمی‌دانند که این‌مطلب از آشکارترین محالات و ناپسند‌ترین گفتارها است، وقتی برای اهل تحقیق این مطلب ثابت شود، ثابت می‌شود که حضرت خدیجه با کسی غیر از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ازدواج نکرده است.
و نیز می‌توان این سؤال را از اهل تحقیق پرسید که اگر خدیجه قبل از ازدواج با رسول خدا با یک نفر اعرابی از
قبیله تمیم ازدواج کرده بود، آیا موردی برای این سرزنش‌ها پس از ازدواج با رسول خدا باقی می‌ماند؟ و آیا ازدواج زنی بیوه و شوهر دیده به این اندازه برای تمام مردم
مکه مهم بود که براساس همین نقل تمام همسران اشراف قریش با وی قطع رابطه کنند؟
اگر خدیجه شایسته ملامت و سرزنش بود؛ پس چرا (در صورت صحت) هنگام ازدواج با یک نفر اعرابی که بر پاشنه پایش ادرار می‌کرد و از هیچ امتیازی برخوردار نبود ملامت و سرزنش نشد؟
ازاین‌رو ما مطمئن هستیم که قضیه ازدواج حضرت خدیجه قبل از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از دسیسه‌های کسانی است که هیچ حدومرزی را در فضیلت برای دشمنان
اهل بیت (علیهم‌السّلام) نمی‌شناختند و هیچ فضیلتی را برای اهل بیت (علیهم‌السّلام) باقی نگذاشتند؛ مگر این‌که عین همان را برای دیگران ساختند.
اگر حضرت خدیجه، همسری قبل از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نداشته است،
زینب،
رقیه و
ام‌کلثوم،
دختران چه کسی بودند؟ آیا فرزندان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بودند؟
طبق نقل مورخین، خدیجه خواهری به نام هاله داشته است که با مردی مخزومی ازدواج کرده بود و از وی فرزندی هم‌نام مادرش یعنی هاله داشت؛ سپس با مردی تمیمی به نام ابوهند
ازدواج کرد که از وی نیز فرزندی به نام هند داشت، این مرد تمیمی همسر دیگری و از وی دو دختر به نام‌های رقیه و زینب داشت، مادر این دو دختر از دنیا رفت و پس از وی پدر دو دختر از دنیا رفت، هند فرزند هاله به
خانواده شوهرش سپرده شد و هاله با این دو دختر که از همسر دیگر شوهرش بودند به خانه خدیجه آمدند و وی سرپرستی آنان را به عهده گرفت و پس از ازدواج با رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) این دو دختر نزد خدیجه و رسول خدا بودند و در دامن این دو تربیت شدند و عنوان
ربیبه رسول خدا را گرفتند و براساس رسم
عرب ربیبه را مانند دختر تلقی می‌کردند و به همین جهت آنان را دختران خدیجه و رسول خدا می‌دانستند.
(برای اطلاع بیشتر به آدرس ذیل مراجعه فرمایید:
)
برخی ازدواج نکردن بانویی مانند خدیجه را که از دو ویژگی جمال و
ثروت بهره‌مند بوده و علاوه بر آن به خانواده‌ای بزرگ و با امتیاز نسبت داشته را امری غیر ممکن دانسته‌اند و گفته‌اند: آیا امکان دارد که پدر یا ولی بانویی مانند خدیجه وی را بدون همسر گذاشته و در تنهایی
زندگی کند؟
در پاسخ می‌گوییم:
اولاً: پدر خدیجه در
جنگ فجار کشته شده بود.
ثانیاً: ولی و سرپرستی غیر از پدر اگر داشته است، نمی‌توانسته است وی را مجبور به همسرگزینی نماید، و لذا منتظر ماندن بانویی مثل او تا همسری شایسته و در شأن خودش آن هم در آن زمان امری معقول و قابل قبول است.
موسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «آیا حضرت خدیجه (س) قبل از پیامبر (ص) با فرد دیگری ازدواج کرده بود؟».
