پایه‌گذاری مذهب شیعه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:مذهب شیعه.
پرسش: مذهب شيعه در چه زماني پايه‌گذاري شده است؟
پاسخ: یکی از شبهاتی که شاید برای همه پیش بیاید این است که
مذهب شیعه کی و چه جوری پایه‌گذاری شده و چگونه می‌توان گفت که بیش از یک میلیارد
مسلمان در اشتباه‌اند و اقلیت شیعه صحیح می‌گویند؟
در پاسخ به این شبهه باید گفت اولاً، همیشه اکثریت دلیل بر
حقانیت نیست و ثانیاً، اگر اکثریت ملاک باشد، باید مسیحی شویم؛ چراکه اکثر مردم کره زمین در
دین مسیحیت هستند.
در ادامه باید گفت که پایه‌گذاری تشیع از زمان
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بوده است و نسبت دادن شیعه به زمان
صفویه حرف نامربوط و بی‌سندی است.
در منطق قرآن هیچ وقت اکثریت ملاک حقانیت نیست؛ همان‌طوری که
خداوند کریم در جای جای
قرآن به‌این مطلب اشاره فرموده است:
خداوند در قرآن پانزده مرتبه می‌فرماید: «
اَکْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ». (در سوره‌های:
انعام،
اعراف،
انفال،
یونس و... .
) و در دو مورد می‌فرماید: «
اَکْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ».
از طرفی اگر نگاهی به اطراف خود بیندازید می‌بینید که اکثریت جمعیت جهان را مسیحی‌ها تشکیل می‌دهند. طبق بررسی‌های به عمل آمده توسط کارشناسان و آمارگیران جهانی و استنتاجات انجام‌شده از آمار و اطلاعات کشورها، هم‌اکنون پیروان
دین مسیحیت ۳۳% کل جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و این در حالی است که مسلمانان ۲۱% از جمعیت دنیا را تشکیل می‌دهند و در رتبه دوم قرار دارند.
بنابراین اگر اکثریت ملاک حقانیت باشد و همین که تعداد عده‌ای بیشتر بود، این را ملاک درستی بدانیم، پس باید شما هم مسیحی شوید؛ زیرا به نظر شما آیا می‌شود ۳۳% جمعیت جهان در اشتباه باشند و ۲۱% درست بگویند؟!!! اگر انصاف به خرج دهید، درمی‌یابید که در اشتباه هستید.
اما اینکه بعضی
اهل سنت تشکیل
مذهب حقه شیعه را به
صفویه نسبت داده‌اند، بی‌انصافی است و ما این کار را حمل بر عدم اطلاع آن‌ها از تاریخ و مطالب مندرج در کتاب‌های خودشان می‌کنیم. برای رفع هر گونه ابهام به مطالب زیر دقت فرمایید:
قال تعالی: «
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ». لما نزلت هذه الآیة قال الرسول لعلی یا علی (علیه‌السّلام) هم انت و شیعتک.
زمانی که آیه «
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» نازل شد
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به
علی امیرالمؤمنین فرمودند: منظور از این آیه تو و شیعیانت هستید.
... امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب قال قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) یا علی اذا کان یوم القیامة یخرج قوم من قبورهم لباسهم النور علی نجائب من نور ازمتها یواقیت حمر تزفهم الملائکة الی المحشر فقال علی تبارک الله ما اکرم هؤلاء علی الله قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) یا علی هم اهل ولایتک وشیعتک ومحبوک یحبونک بحبی ویحبونی بحب الله هم الفائزون یوم القیامة.
امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) فرمود: (روزی) رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به من فرمودند: یا علی! زمانی که
قیامت فرا می‌رسد عده‌ای از قبر‌هایشان خارج می‌شوند که لباس‌های آن‌ها از نور است و بر شترانی از نور سوارند که افسار آن شتران از جنس یاقوت سرخ است
ملائکه آن‌ها را تا
محشر مشایعت می‌کنند، من عرض کردم تبارک الله چقدر اینها نزد خداوند گرامی هستند، در این هنگام رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: آن‌ها کسانی هستند که
ولایت و
امامت تو را پذیرفته‌اند آنان شیعیان و دوست‌داران تو هستند، تو را به خاطر دوستی من دوست دارند و مرا دوست می‌دارند؛ زیرا که خداوند را دوست دارند، آنان در روز قیامت رستگارند.
روی ابن‌عساکر باسناده عن جابر بن عبد اللّه، قال: کنّا عند النبی (صلی‌اللّه‌علیه‌وسلّم)، فاقبل علی بن ابی‌طالب، فقال رسول اللّه: «قد اتاکم اخی، ثمّ التفت الی الکعبة فضربها بیده. ثمّ قال: والذی نفسی بیده، انّ هذا وشیعته لهم الفائزون یوم القیامة. ثمّ قال: انّه اوّلکم ایماناً معی، واوفاکم بعهد اللّه، واقومکم بامر اللّه، واعدلکم فی الرعیّة، واقسمکم بالسویّة، واعظمکم عند اللّه مزیة». قال: وفی ذلک الوقت نزلت فیه: «
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ»
کان اصحاب محمد (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم) اذا اقبل علی قالوا: قد جاء خیر البریة.
ابن‌عساکر با سند خودش از
جابر بن عبداللّه انصاری نقل می‌کند که جابر فرمود: نزد رسول خدا بودیم (ناگهان) علی (علیه‌السلام) وارد شد، در این هنگام رسول خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم) فرمودند: برادر شما آمد، سپس رو به
کعبه نمودند و با دستشان به کعبه زدند و فرمودند قسم به خدایی که جانم در دست اوست هر آیینه این مرد و شیعیانش در روز قیامت رستگارند.
سپس رسول خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم) فرمودند: علی اولین کسی است که به من
ایمان آورده است، او وفادارترین شما به عهد و پیمان الهی و ثابت قدم‌ترین شما در اوامر الهی است و عادل‌ترین شما در برخورد با زیردستان و باانصاف‌ترین شماست و نزد خدا از همه شما برتر و با فضیلت‌تر است.
جابر می‌گوید: در همین وقت بود که آیه «
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ»
در شأن علی (علیه‌السلام) نازل شد؛ و هر وقت علی (علیه‌السلام) می‌آمد، اصحاب رسول می‌گفتند بهترین مخلوق خدا آمد.
وعن ابن عباس (رض) قال: لما نزلت هذه الآیة: «
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» قال: لعلی هو انت وشیعتک تاتی یوم القیامة انت وشیعتک راضین مرضیین ویاتی عدوک غضبانا مقحمین ... .
ابن عباس می‌گوید: وقتی آیه «
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» نازل شد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به علی (علیه‌السلام) فرمودند: مراد از آیه تو شیعیانت هستید روز قیامت تو و شیعیانت می‌آیید؛ درحالی‌که از خداوند راضی هستید و خداوند هم از شما راضی است و دشمن تو می‌آید درحالی‌که غضبناک و هلاکت یافته است ... .
... عن الشعبی عن علی قال: قال رسول الله (صلی‌اللّه‌علیه‌وسلّم): " انت وشیعتک فی الجنة ".
شعبی از امیرالمؤمنین علی نقل می‌کند که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: (ای علی) تو و شیعیانت (روز قیامت) در
بهشت هستید.
ان رسول الله (صلی‌اللّه‌علیه‌وسلّم) قال لعلی انت وشیعتک تردون علی الحوض رواة مرویین بیضة وجوهکم وان عدوک یردون علی الحوض ظما مقمحین.
رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به علی (علیه‌السّلام) فرمودند: یا علی تو و شیعیانت (روز قیامت) در کنار
حوض بر من وارد می‌شوید درحالی‌که سیراب هستید و صورت‌هایتان سفید (و نورانی) است و دشمن تو در کنار حوض بر من وارد می‌شود؛ درحالی‌که تشنه و هلاک شده است.
در منابع اهل سنت حدود چهل روایت به این مضمون صادر شده است.
اسامی عده‌ای از
صحابه رسول خدا که
شیعه بوده‌اند در ادامه می‌آید:
ذهبی در ترجمه
حجر بن
عدی بن
جبلة بن
عدی بن ربیعه می‌گوید:
وهو حجر الخیر ... ابوعبدالرحمن الشهید. له صحبة ووفادة ... وکان شریفا، امیرا مطاعا، امارا بالمعروف، مقدما علی الانکار، من شیعة علی رضی الله عنهما.
او حجرالخیر است (کنایه از خوبی او) کنیه او ابوعبدالرحمن که
شهید شد. او از صحابه رسول خداست. او مردی شریف و امیری اطاعت‌کننده بود. بسیار به معروف امر می‌نمود و همیشه در
نهی از منکر مقدم بود و او از شیعیان علی (علیه‌السّلام) است.
ذهبی در ترجمه
سعید بن وهب الهمدانی الخیوانی الکوفی می‌گوید:
من کبراء شیعة علی ... اسلم فی حیاة النبی (صلی‌اللّه‌علیه‌وسلّم).
او از شیعیان بزرگ علی (علیه‌السّلام) بود ... که در زمان حیات پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وسلم)
اسلام آورد.
ابن عبدالبر در ترجمه
ابوالطفیل الصحابی می‌گوید:
ابوالطفیل عامر بن واثلة الکنانی ... وقد ذکره ابن ابی خیثمة فی شعراء الصحابة ... وکان متشیّعاً فی علی.
ابوالطفیل عامر بن واثلة الکنانی ...
ابن ابی خیثمة نام او را در زمره صحابه شاعر ذکر کرده و او از شیعیان علی (علیه‌السّلام) بود.
ابن ابی‌الحدید می‌گوید: وکان سلمان من شیعة علی (علیه‌السّلام) وخاصته.
سلمان از شیعیان علی (علیه‌السّلام) و از اصحاب خاص ایشان بود.
مسعودی شافعی در حوادث وفات پیامبر اکرم می‌گوید:
ان الامام علیا اقام و من معه من شیعته فی منزله بعد ان تمت البیعة لابی بکر.
بعد از اینکه
بیعت ابوبکر تمام شد، امام علی (علیه‌السّلام) به همراه شیعیانش در خانه‌اش تحصن نمود.
دکتر صبحی الصالح می‌گوید:
کان بین الصحابة حتی فی عهد النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شیعة لربیبه علی، منهم: ابوذر الغفاری، والمقداد بن الاسود، وجابر بن عبدالله، وابی بن کعب، وابوالطفیل عمر بن وائلة، والعباس بن عبدالمطلب وجمیع بنیه، وعمار بن یاسر، وابوایوب الانصاری.
در میان صحابه حتی در زمان (حیات) پیامبر اکرم عده‌ای شیعه علی (پرورش یافته پیامبر) بودند که بعضی از آن‌ها عبارت‌اند از:
ابوذر غفاری،
مقداد بن اسود،
جابر بن عبدالله،
ابی بن کعب، و
ابوالطفیل عامر بن وائلة،
عباس بن عبدالمطلب و جمیع بنیه،
عمار بن یاسر و
ابوایوب انصاری.
محمد کردعلی در کتاب
خطط الشام می‌گوید:
عرف جماعة من کبار الصحابة بموالاة علی فی عصر رسول الله (صلی‌اللّه‌علیه‌وسلّم)، مثل سلمان الفارسی، القائل: بایعنا رسول الله علی النصح للمسلمین، والائتمام بعلی بن ابی‌طالب، والموالاة له، ومثل ابی‌سعید الخدری ... ومثل ابی‌ذر الغفاری وعمار بن یاسر، وحذیفة بن الیمان وذی الشهادتین، وابی‌ایوب الانصاری، وخالد بن سعید، وقیس بن سعد.
در زمان رسول خدا جماعت بزرگی از
صحابه به دوستی و پیروی از علی شناخته می‌شدند مثل سلمان که می‌گفت: ما با
رسول خدا بر خیرخواهی مسلمین و پذیرفتن
ولایت و
امامت علی و دوستی او بیعت نمودیم، و مثل
ابی‌سعید خدری ... و مثل ابی‌ذر غفاری و عمار بن یاسر، و
حذیفة بن یمان و
ذی الشهادتین، و ابی‌ایوب انصاری، و
خالد بن سعید، و
قیس بن سعد.
ابن‌حزم می‌گوید:
و روینا عن نحو عشرین من الصحابة ان اکرم الناس علی رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) علی بن ابی‌طالب.
از حدود بیست نفر از صحابه روایت داریم که گرامی‌ترین مردم نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)
علی بن ابی‌طالب بود.
علمای اهل سنت اعتقاد دارند که مبدأ ظهور
شیعه از ابتدای
بعثت و در زمان رسول خدا بوده است که در ادامه نظر برخی از آن‌ها را بیان می‌کنیم:
ابن خلدون می‌گوید: مبدأ دولة الشیعة: اعلم انّ مبدء هذه الدولة، انّ اهل البیت لمّا توفی رسول اللّه (صلی‌اللّه‌علیه‌وسلّم) کانوا یرون انّهم احق بالامر وانّ الخلافة لرجالهم دون سواهم من قریش.
وفی قصّة الشوری انّ جماعة من الصحابة کانوا یتشیعون لعلی ویرون استحقاقه علی غیره ولمّا عدل به الی سواه تاففوا منه واسفوا له مثل الزبیر ومعه عمار بن یاسر والمقداد بن الاسود وغیرهم.
ابن‌خلدون درباره مبدا ظهور
شیعه می‌گوید: بدان مبدأ تشکیل شیعه این است که وقتی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) وفات یافتند،
اهل بیت خلافت را حق مُسلَّم خود می‌دانستند و معتقد بودند خلافت سزاوار مردان
بنی‌هاشم است و دیگر مردان
قریش حقی در خلافت ندارند.
در
قضیه شوری هم گروهی از صحابه از شیعیان علی (علیه‌السّلام) محسوب می‌شدند و معتقد بودند غیر از علی (علیه‌السّلام) هیچ‌کس استحقاق خلافت را ندارد و زمانی که خلافت را فردی غیر از علی به دست آورد از این امر اظهار بیزاری نمودند و تأسف خوردند. مثل
زبیر و عمار بن یاسر و
مقداد بن اسود و افراد دیگر.
استاد محمدعبدالله عنان می‌گوید:
من الخطا ان یقال: ان الشیعة ظهرت ولاول مرة عند انشقاق الخوارج. بل کان بدء الشیعة وظهورهم فی عصر الرسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) حین امره الله بانذار عشیرته فی الآیة ۲۱۴ من الشعراء: (وانذر عشیرتک الاقربین) ولبی النبی فجمع عشیرته فی بیته وقال لهم مشیرا الی علی: هذا اخی ووصیی وخلیفتی فیکم فاسمعوا له واطیعوا.
اشتباه است کسی بگوید شیعه اولین بار در زمان ایجاد فتنه
خوارج به‌وجود آمد. بلکه ابتدای ظهور شیعه در زمان حیات و ابتدای بعثت رسول خدا بود، یعنی در آن زمانی که خداوند به رسولش امر نمود: (نزدیکان خود را
ارشاد کن و از
عذاب آخرت بترسان) آنگاه پیامبر اکرم به ندای حق لبیک گفته و نزدیکانشان را در خانه خود جمع نمودند و درحالی‌که (با دست) به علی (علیه‌السّلام) اشاره می‌نمودند به آن‌ها فرمودند: این شخص برادر،
وصی و جانشین من پس از من در میان شماست پس هرچه می‌گوید از او بشنوید و اطاعتش کنید.
ابوحاتم رازی می‌گوید: الشیعة لقب لقوم کانوا قد الفوا امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (صلوات‌الله‌علیه) فی حیاة رسول‌الله (صلی‌اللّه‌علیه‌وسلّم) وعرفوا به، مثل سلمان الفارسی، وابی‌ذر الغفاری، والمقداد بن الاسود، وعمار بن یاسر، وکان یقال لهم شیعة علی، واصحاب علی.
ابوحاتم رازی سهل بن محمد بن عثمان سجستانی از علماء لغت و
علوم قرآنی (ساکن
بصره) (متوفی ۲۰۵ هجری) در کتابش که الزینة نام دارد می‌گوید: شیعه لقب کسانی بود که با امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (صلوات‌الله‌علیه) در زمان حیات رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) الفت داشتند و به محبت علی شناخته می‌شدند، مثل سلمان فارسی، و ابی‌ذر غفاری، و مقداد بن اسود، و عمار بن یاسر، و به آن‌ها شیعه علی، و اصحاب علی می‌گفتند.
زبیر بن بکار می‌گوید: وکان عامّة المهاجرین و جلّ الانصار لا یشکّون انّ علیّاً هو صاحب الامر بعد رسول اللّه.
عموم
مهاجرین و
انصار هیچ‌گونه شکی نداشتند که بعد از رسول خدا خلیفه و صاحب امر علی (علیه‌السّلام) است.
مؤسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «مذهب شیعه در چه زمانی پایه‌گذاری شده است؟».
