پاسخ‌گویی به پرسش‌های کودکان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: کودک،
خدا،
تربیت،
دین،
آموزش.
پرسش: چگونه به پرسش‌های کودکان درباره
خدا پاسخ بگوییم؟
پاسخ: از پرسش‌هایی که درباره خدا می‌کند نباید فرار کرد، بلکه باید به این پرسش‌ها جوابی صحیح و ساده و محکم داد. با استفاده از
برهان نظم با تبیینی ساده و با استفاده از بیان ساده‌ای از نعمت‌های بی شمار خداوند که در محیط اطراف کودکان وجود دارد، می‌توان وجود خدا و برخی از صفات او؛ مانند
علم،
قدرت و مهربانی او را برای کودک اثبات کرد.
در
اسلام به تربیت دینی و اسلامی‌کودکان بسیار اهمیت داده شده است. بیش از هزار روایت در مورد تربیت کودک از
رسول خدا و
ائمه معصومین (علیه‌السّلام) وارد شده است.
در برنامه تربیتی اسلام برای فرزندان دستورهایی آمده است که مراحل پیش و پس از تولد آنها را در بر می‌گیرد.
گرایش به خدا و
یگانه پرستی در
فطرت هر کودکی که چشم به جهان می‌گشاید نهفته است.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «هر بچه‌ای بر فطرت اسلام متولد می‌شود مگر، این که والدینش او را
یهودی یا
نصرانی کنند».
پدر و
مادر کودک باید با مطالعات مستمرخود همواره نیازهای فکری فرزندان خود را شناسایی کرده و از راه صحیح مجهولات و سوالات او را پاسخ گفته و از راه‌های صحیح در تربیت دینی او گام بردارند.
در اسلام اه‌هایی برای تربیت دینی کوذکان توصیه کرده است:
شخصیت والدین در
تکوین شخصیت کودکان اثر به سزایی دارد. وقتی انسان در منزل و زندگی خود اصول و دستورات اسلامی‌را رعایت کند؛ مثلاً
نماز را اول وقت بخواند، به
روزه و سایر واجبات اهمیت داده و آنها را به جا آورد، همیشه به
یاد خدا باشد، هنگام شروع غذا خوردن
بسم الله بگوید و با
الحمدللٌه تمام کند و از نعمت‌های بی شمار الاهی شکر گزاری کند و... همه اینها به کودک درس خداشناسی می‌دهد. مغز کودک همچون دوربین عکاسی است که از هر چیزی که در برابر آن قرار می‌گیرد عکس برمی‌دارد. از این رو
مستحب است وقتی طفل متولد می‌شود در گوش راستش
اذان و در گوش چپش
اقامه بخوانند تا ندای الله اکبر از همان تولد در او تاثیر بگذارد و او را با
توحید آشنا سازد.
کودک بیش از آنچه از شنیدن یاد بگیرد از مشاهده رفتارهای ما می‌آموزد. بنابراین، میزان یادگیری کودک زمانی که مشاهده می‌کند ما در شرایط سختی جملاتی مثل
توکل بر خدا و... به کار می‌بریم بیش از زمانی خواهد بود که ما می‌کوشیم تکیه کردن بر خدا و توکل بر او را به طور شفاهی به او یاد دهیم.
پیشوایان دینی ما سفارش کرده‌اند که به کودکان خود قرآن را یاد بدهید.
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «به فرزندان خود
سوره یس را یاد دهید؛ زیرا این سوره
ریحانه قرآن است».
به
یقین این آموزش تنها منحصر به
حفظ قرآن یا روخوانی آن نخواهد بود، بلکه شامل یاد دادن مفاهیم قرآن نیز خواهد بود. ما می‌توانیم بسیاری از اصول اسلامی را با این کار به کودک بیاموزیم.
بردن کودک به اجتماعات معنوی مانند مساجد، مراسم
دعا، هیئت‌های معتبر مذهبی و... تا از نزدیک و با روی باز بتواند جواب بسیاری از سؤالات خود را از افراد مطلع و مورد اعتماد دریافت کند.
پاسخ‌های درست و ساده به پرسش‌های دینی کودک: کودکان بسیار کنج کاوند و در باره چیزهایی که می‌بینند و یا می‌شنوند بسیار می‌پرسند. پرسش‌های دینی کودک گام‌هایی است که او به سوی
ایمان کامل بر می‌دارد و نباید این گونه پرسش‌های او، ما را مضطرب کند.
دربرابر پرسش‌های خداشناسی کودک باید به چند نکته توجه کرد و از فنون آموزش بهره برد:
لازم است به این پرسش‌ها جوابی صحیح و در عین حال ساده و روشن داده شود. ما می‌توانیم با بیانی ساده و کمک گرفتن از نعمت‌های خداوند که در اختیار همه بندگانش قرار داده است، به بهترین وجه و ساده‌ترین شکل خدا و برخی از صفات او را با برهان نظم به کودک اثبات کنیم. این برهان ساده‌ترین و عمومی‌ترین برهان برای اثبات خدا است. و در
قرآن کریم و روایات نیز بسیار به این
برهان اهمیت داده شده است. این برهان از مفاهیم و قواعد پیچیده فلسفی خالی است، از این رو همه می‌توانند از این برهان استفاده کنند.
به خلقت آفریده‌های خدا اشاره کنیم و او را با عجایب آنها آشنا سازیم. قدرت خداوند را در آفرینش مخلوقاتش در
آسمان و
زمین و دریاها به فرزندان خود نشان دهیم.
در
قرآن آیات بسیاری وجود دارد که ما را به
تدبر در طبیعت دعوت می‌کند؛ مثلاً در قرآن می‌خوانیم: «و خدا به
زنبور عسل وحی کرد که از کوهها و درختان و سقف‌های رفیع منزل گیرید و سپس از میوه‌های شیرین
تغذیه کنید و راه پروردگارتان را به
اطاعت بپویید، آن گاه از درون آنها شربت شیرینی به رنگهای مختلف بیرون آید که در آن شفاء مردمان است».
همچنین ما را به دقت در خلقت
شتر و
آسمان و کوهها و زمین و... دعوت می‌کند و می‌فرماید: «" فَلَا یَنظُرُونَ اِلیَ الْابِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ• وَ اِلیَ السَّمَاءِ کَیْفَ رُفِعَتْ• وَ اِلیَ الجِْبَالِ کَیْفَ نُصِبَتْ• وَ اِلیَ الْاَرْضِ کَیْفَ سُطِحَتْ؛
آیا آنان به شتر نمی‌نگرند که چگونه آفریده شده است؟ و به آسمان نگاه نمی‌کنند که چگونه برافراشته شده؟! و به کوهها که چگونه در جای خود نصب گردیده! و به زمین که چگونه گسترده و هموار گشته است»؟! اگر عجایب و شگفتی‌های این مخلوقات خداوند را با زبانی ساده و کودکانه بیان کنیم او را تا حد زیادی با خدا آشنا ساخته‌ایم.
پاسخ بسیاری از سؤالات کودک را می‌توانیم از قرآن بیابیم برای مثال اگر کودک پرسید
خدا کیست می‌توانیم این آیه را بر وی بخوانیم: «خدا کسی است که آسمان‌ها و زمین را آفرید و آبی از آسمان فرو فرستاد و به وسیله آن میوه‌هایی را برای روزی شما از زمین بیرون آورد».
به او بگوییم «او مهربان‌ترین مهربانان است».
و مهربانی خدا را برای او به صورت ملموس تبیین کنیم.
برای او بیان کنیم که ما بسیاری از چیزها را نمی‌بینیم، ولی وجود دارند؛ مثل
هوا و
عقل، ولی نمی‌توان وجود آنها را انکار کرد. خدای متعال هم قطعا وجود دارد، اما دیده نمی‌شود: «چشم‌ها نمی‌توانند او را ببینند».
کودکان به قصه و داستان بسیار علاقه دارند به ساده سازی حکایات و داستان‌های قرآنی و دینی پیام‌های دینی را می‌توانیم غیر مستقیم و راحت منتقل کنیم. مثل داستان
حضرت ابراهیم و بحث‌های او با مشرکان و بت پرستان و استدلال‌های زیبای آن حضرت برای اثبات خدا و یگانگی او.
برای تعیین مفهوم
دین و نیاز ما به آن می‌توانیم از تجارب کودکان استفاده کنیم. برای مثال با نشان دادن برنامه هفتگی پرسش‌هایی را مطرح کنیم تا به تدریج کودک را به مقصود خود نزدیک سازیم و بعد نتیجه گیری کنیم برنامه‌ای که از طرف خدا و به وسیله پیامبران برای ما آورده شده است،
دین نام دارد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «روش پاسخ به پرسش‌های کودکان درباره خدا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۳۱.
