قاریان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قاریان،
اسلام.
پرسش: اسامی و تعداد قاریان صدر اسلام را بنویسید؟
پاسخ:
افرادی که
قرآن را
حفظ می‌کردند و همت خویش را در حفظ، قرائت و یاد دادن قرآن کریم به دیگران مصروف می‌داشتند و از تشویقات معنوی
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ برخوردار بودند، معروف به «
قراء» بودند.
قاریان اولیه
اسلام عبارت بودند از علی علیه‌السلام، عثمان بن عفان، ابی بن کعب، زید بن ثابت، عبدالله بن سعود، ابوالدّرداء، ابوموسی و...
منابع تاریخی علاوه بر این تعداد از مصعب بن عمیر و ابن ام‌مکتوم نیز یاد کرده‌اند که
رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ آنها را برای تعلیم قرآن به‌سوی
مدینه رهسپار نمود.
اولین قاری قرآن بنابر صراحت قرآن کریم، خود پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ است که نسبت به یاد دادن، صیانت و محفوظ بودن آن بسیار تلاش و جدیت می‌نمود. و خداوند متعال به آن حضرت اطمینان‌خاطر داد که
حافظ قرآن خداوند است و تو آن را هرگز فراموش نخواهی کرد و در یادگیری آن از جبرئیل شتاب نکن و پس از
قرائت او، قرائت کن.
جمله
مورخان و مؤلفان علوم قرآنی، علی ـ علیه‌السلام ـ را در صدر اسلام از حفاظ و قاریان قرآن کریم یاد کرده‌اند.
که پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ به آن حضرت دستور داد تا قرآن را جمع‌آوری نماید تا در معرض نابودی قرار نگیرد.
در بین قاریان قرآن پس از علی علیه‌السلام، ابی بن کعب و عبدالله بن سعود از همه داناتر بودند و مهارت بیشتری داشتند که
پیامبر اکرم قرائت آنها را مورد تأیید قرار می‌داد؛ چنانچه به ابی بن کعب می‌فرمود: قرآن را برای من بخوان و درباره او فرمود: « اُبی اقرأ کم»؛ یعنی قاری‌ترین شما ابی می‌باشد.
گفتنی است علاوه بر این قراء معروف، ۱۴۰ نفر از قاریان و
حافظان قرآن کریم در
جنگ بئر معونه و
روز یمامه به
شهادت رسیدند و این فاجعه برای پیامبر اکرم سنگین بود.
از جمله قاریان قرآن که باید از او یاد کرد، بانویی است به نام
ام‌ورقه دختر عبدالله بن حارث که او نیز از جمله قاریان و حافظان معروف قرآن بود که مورد عنایت و
احترام پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ بود؛ چنانچه به او لقب شهیده داده بودند.
برخی از نویسندگان
علوم قرآنی و تاریخ قرآن نام
قراءِ صحابه را چنین نوشته‌اند:
از مردان
مهاجر،
علی،
عثمان،
عمر،
ابوبکر، طلحه، سعد، ابن مسعود، حذیفه، سالم، ابوهریره، عبدالله بن سائب و العباده و از زنان،
ام‌سلمه،
عایشه و حفصه.
از
انصار، عبادة بن الصامت معاذ، مجمّع بن جاریه، نضاله بن عبید و سلمة بن مخلد.
اما از
تابعین که اهتمام به یادگیری قرآن از صحابه خصوصاَ قارئین چهارگانه، عبارت بودند از ابی بن کعب، عبدالله بن مسعود، انس بن مالک و معاذ بن جیل.
مرحوم
علامه طباطبایی قاریان را این‌گونه طبقه‌بندی کرده است:
بزرگان صحابه که قرآن را به‌طور‌کلی دریافت نموده و به دیگران تعلیم دادند و قرائت نمودند که سرآمد همه آنها
امیرمؤمنان علی ـ علیه‌السلام ـ است که علاوه بر
علم قرائت،
تفسیر و سایر علوم قرآنی را به دیگران آموخت و شاگردانی چون ابن عباس و ابواسود دئلی و... را تربیت کرد.
از شاگردان طبقه اول تشکیل می‌شدند و در شهرهای مختلف حضور می‌یافتند و به تابعین
تعلیم می‌دادند؛ مثلاً در
مکه، عبید بن عمیر، عکرمه و مجاهد، در مدینه، ابن مسیب، عروه و سالم. در کوفه، علقمه، اسود، عبیده و حارث بن قیس. در بصره، نصر بن عاصم، حسن بصری، ابن سیرین و قتاده. در
شام، مغیر بن ابی‌شهاب که از شاگردان ابوذر داء بودند.
مشاهیر
ائمه قرائت بودند و به همان ترتیب در شهرهای مختلف حضور داشتند، شکل‌گیری قراء سبعه در همین دوره بوده است؛ مثلاَ در مکه، عبدالله بن کثیر (یکی از قراء سبعه). در
مدینه، نافع به نعیم (یکی از قراء سبعه). در کوفه، حمزه (یکی از
قراء سبعه). عاصم، (یکی از قراء سبعه). در بصره، ابن علاء (یکی از قراء سبعه) و... در شام، عبدالله بن عامر (یکی از قراء سبعه) و...
قاریان، شاگردان طبقه پیشین بوده‌اند.
طبقه‌ای بودند که درباره
علوم قرآن و قرائت بحث و تألیف داشتند و صحاب نظر بودند. افرادی چون ابوعبید قاسم بن سلام و احمد بن جیر کوفی و پس او ابوجعفر ابن جریر طبری. پس از اینها دامنه بحث و تحقیق متصل شد و افرادی چون شاطبی کتب و رسائل بی‌شماری نوشتند و طبقات قراء سبعه (هفت‌گانه)، قراءِ عشر (ده‌گانه) و قراء اربعه عشر (چهارده‌گانه) شکل گرفت.
آنچه امروز در میان مردم معروف است، مطابق قرائت
عاصم است که
حفص آن را نقل نموده، عاصم قرائت را از عبدالرحمن سلمی یاد گرفت و عبدالرحمن از شاگردان امیرالمؤمنین علی ـ علیه‌السلام ـ می‌باشد.
سایت اندیشه قم.
