• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مصالحه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: مصالحه، سوره کافرون، مشرکین، دین، شرک.

پرسش: آیا سوره کافرون نوعی مصالحه پیامبر با مشرکین نبوده است که دین شما برای شما و دین من برای من، من راه خودم را می‌روم و شما هم راه خودتان؟

پاسخ: منظور از کافرون در سوره مبارکه، مشرکینی خاص و طبقه‌ای معین و معهود از کفار می‌باشند و در سبب نزول و علت تکرار آیات از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که: «قریش به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پیشنهاد کرده بود، بیا تا بر سر پرستش خدایان مصالحه‌ای کنیم، یک سال تو خدایان ما را عبادت کن و یک سال ما خدای تو را، باز یک سال تو خدایان ما را عبادت کن و یک سال ما خدای تو را، خدای تعالی در پاسخ آنها عین سخن آنها را یعنی تکرار مطلب را به کاربرد».
یعنی بیا تا آخر عمر یک سال تو خدایان ما را و یک سال ما خدای تو را بپرستیم و این سوره درصدد بیان خبر غیبی است نسبت به آن گروه کافران معین که شما تا ابد ایمان نخواهید آورد و من هم هرگز به دین شما نخواهم گروید.
بنابراین این سوره تلویحاً بر تمام عقاید مشرکین خط بطلان می‌کشد. آیه آخر این سوره «لکم دینکم ولی دین» نیز در واقع تأکیدی معنوی بر تمام آیات قبلی می‌باشد؛ و غرض آنها را دنبال می‌کند.لذا سوره کافرون نه تنها دلالتی بر «مصالحه به معنای اول» ندارد، بلکه پیامبر را امر بر بیان عدم مصالحه امر می‌کند.


مصالحه می‌تواند یکی از دو امر زیر باشد:

۱.۱ - نوع اول

زندگی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز در کنار هم و این‌که هم مشرکین برحق هستند و باید پای‌بند به دانسته‌ها و اعتقادات خود باشند و هم مسلمان‌ها.

۱.۲ - نوع دوم

زندگی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز با رعایت کردن موازین شرعی و احترام به آداب و قوانین اسلامی و عدم تظاهر به گناه و کارهایی که در دین اسلام قبیح شمرده می‌شود؛ مثل کمک نکردن به دشمنان مسلمانان در عین این‌که شرک از اساس باطل است و اسلام به هیچ عنوان آن را به عنوان یک تفکر نمی‌پذیرد؛ ولی با کفار اهل کتاب می‌تواند با رعایت این چهارچوب زندگی مسالمت‌آمیز داشته باشد.

دین اسلام بر مسلمانان واجب دانسته که به ادیان آسمانی دیگر و تمام انبیا (علیهم‌السلام) معتقد بوده و به همه آنها به دیده احترام بنگرند.
[۱] جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ج۲، ص۱۹۴ ـ ۱۹۶، سوره بقره، آیه ۴، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۱هـ ش.
با وجود این، قرآن از تمام کتب آسمانی گذشته برتر بوده و پیامبر و دین اسلام از تمام پیامبران و ادیان پیشین برتر می‌باشند؛ به طوری که قرآن و دین اسلام تمام مطالب و حقایقی را که کتب و ادیان گذشته مصون از تحریف داشتند، دارد و علاوه بر آن‌ها مطالب زیاد دیگری نیز آورده و حقایق بیش‌تری را بیان فرموده است.
[۲] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۵۷۰ ۵۷۱، سوره مائده آیه ۴۸، مترجم سید محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ یازدهم، ۱۳۷۸.    
هم‌چنین پیامبر اهل کتاب و مشرکین بت‌پرست را دعوت به دین اسلام می‌کردند.
این در نگرش به سیره پیامبر و تلاش در دعوتی که از مردم داشتند (و در این راه چه رنج‌ها کشیدند) کاملاً مشهود است.
[۳] قرشی، سیدعلی‌اکبر، خاندان وحی، ص۱۷، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۶۸ه‌ ش.
قرآن نیز با صوت جلیّ، اهل کتاب و مشرکین را دعوت به دین اسلام می‌کند.
[۴] جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ج۲، ص۴۸، قم، اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۱ه‌ ش.
[۵] جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ج۵، ‌ص۴۸۳، قم، اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۱ه‌ ش.
علاوه بر این دین اسلام که دین توحید است، با شرک در تضاد می‌باشد و آن را نفی و طرد می‌کند. بنابراین مصالحه به این معنی قطعاً نادرست می‌باشد.

«مصالحه» به این معنی جزو مسلّمات شریعت اسلام و تعلیمات اسلامی می‌باشد؛ به طوری که در کتب فقهی به این مطلب تصریح شده و در مورد شرایط آن بحث شده است.
[۶] شهید اول، الروضة البهجة فی الشرح اللمعة الدمشقیة، ج۱، کتاب الجهاد، بی‌جا، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ سوم، بی‌تا.
آیاتی از قرآن نیز به این مطلب اختصاص داده شده است.
[۷] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۰۹، مترجم سید محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ یازدهم، ۱۳۷۸.    

و احادیث زیادی هم در احترام به اهل کتاب که در تحت حمایت کشور اسلامی هستند، وارد شده است.
[۸] امام علی (علیه‌السلام)، نهج البلاغه، ص۲۶، مترجم محمد دشتی، خطبه ۲۷.    


منظور از کافرون در سوره مبارکه، مشرکینی خاص و طبقه‌ای معین و معهود از کفار می‌باشند و در سبب نزول و علت تکرار آیات از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که: «قریش به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پیشنهاد کرده بود، بیا تا بر سر پرستش خدایان مصالحه‌ای کنیم، یک سال تو خدایان ما را عبادت کن و یک سال ما خدای تو را، باز یک سال تو خدایان ما را عبادت کن و یک سال ما خدای تو را، خدای تعالی در پاسخ آنها عین سخن آنها را یعنی تکرار مطلب را به کاربرد».
یعنی بیا تا آخر عمر یک سال تو خدایان ما را و یک سال ما خدای تو را بپرستیم و این سوره درصدد بیان خبر غیبی است نسبت به آن گروه کافران معین که شما تا ابد ایمان نخواهید آورد و من هم هرگز به دین شما نخواهم گروید.
[۹] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۶۴۵، مترجم سید محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ یازدهم، ۱۳۷۸.    


بنابراین این سوره تلویحاً بر تمام عقاید مشرکین خط بطلان می‌کشد. آیه آخر این سوره «لکم دینکم ولی دین» نیز در واقع تأکیدی معنوی بر تمام آیات قبلی می‌باشد؛ و غرض آنها را دنبال می‌کند.
[۱۰] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۶۴۷، مترجم سید محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ یازدهم، ۱۳۷۸.    
لذا سوره کافرون نه تنها دلالتی بر «مصالحه به معنای اول» ندارد، بلکه پیامبر را امر بر بیان عدم مصالحه امر می‌کند.
البته باید یادآور شد که مصالحه به معنی دوم نیز در این سوره ممنوع است؛ چراکه مصالحه و هم‌زیستی با کفار اهل کتاب درست است که به عنوان اهل ذمه در حکومت اسلامی زندگی کنند، ولی مصالحه با مشرکان بت‌پرست به هیچ وجه درست نبوده و بر همین اساس است که سوره برائت تکلیف بت‌پرستان را روشن نمود، که یا باید دست از بت‌پرستی بردارند و یا امنیت جانی نخواهند داشت.

۱. مجمع البیان، طبرسی، فضل بن حسن، مترجم گروهی از مترجمان، تهران، فراهانی، اول، ج۲۷، سوره کافرون.
۲. تفسیرنمونه، مکارم شیرازی، ناصر، تهران، دارالکتاب الاسلامیه، ج۲۷، سوره کافرون.
۳. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، تهران، دارالکتاب الاسلامیه، ج۷، سوره توبه.

۱. ↑ جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ج۲، ص۱۹۴ ـ ۱۹۶، سوره بقره، آیه ۴، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۱هـ ش.
۲. ↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۵۷۰ ۵۷۱، سوره مائده آیه ۴۸، مترجم سید محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ یازدهم، ۱۳۷۸.    
۳. ↑ قرشی، سیدعلی‌اکبر، خاندان وحی، ص۱۷، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۶۸ه‌ ش.
۴. ↑ جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ج۲، ص۴۸، قم، اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۱ه‌ ش.
۵. ↑ جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ج۵، ‌ص۴۸۳، قم، اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۱ه‌ ش.
۶. ↑ شهید اول، الروضة البهجة فی الشرح اللمعة الدمشقیة، ج۱، کتاب الجهاد، بی‌جا، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ سوم، بی‌تا.
۷. ↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۰۹، مترجم سید محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ یازدهم، ۱۳۷۸.    
۸. ↑ امام علی (علیه‌السلام)، نهج البلاغه، ص۲۶، مترجم محمد دشتی، خطبه ۲۷.    
۹. ↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۶۴۵، مترجم سید محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ یازدهم، ۱۳۷۸.    
۱۰. ↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۶۴۷، مترجم سید محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ یازدهم، ۱۳۷۸.    


سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مصالحه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۸/۱۷.    



جعبه ابزار