• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مسجد النبی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: پیامبر ، تقوا، هدف، مسجد النبی، اجتماع، تعلیم و تربیت.

پرسش: پس از ورود پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) به مدینه، چرا تأسیس «مسجد النبی» به عنوان بالاترین اولویت در دستور کار حضرتشان قرار گرفت؟

پاسخ: تمام ادیان الهیِ دارای پشتوانه مردمی، مکانی را لازم داشتند که پایگاه و محل اجتماعشان جهت انجام مراسم و برنامه‌های دینی باشد و این موضوع را از ضروریات تلقی می‌کردند. ساخت خانه کعبه جهت انجام مناسک عبادی، از همین زاویه فلسفه پیدا می‌کند.
شریف‌ترین و والاترین مسجد، پس از مسجد الحرام، مسجد پیامبر خدا در مدینه منوره است که جامع مدینه نیز گویند.
[۱] تونهای، مجتبی، فرهنگ‌نامه حج، ص۲۹۶.




پیامبر درباره نماز خواندن در این مسجد فرمود: «صَلاةٌ فِی مَسْجِدِی تَعْدِلُ أَلْفَ صَلاة فِیمَا سِوَاهُ مِنَ الْمَسَاجِدِ إِلاّ الْمَسْجِدَ الْحَرَام».یک نماز در مسجد من ثوابش برابر با هزار نماز در دیگر مساجد است، مگر مسجد الحرام.


زمانی که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) وارد یثرب شد، همه طوایف و افراد سرشناس این شهر مایل بودند تا حضرت به منزل ایشان وارد شود و هریک از آنان دوست داشتند میزبان وی باشند.
اما آن حضرت فرمود: در جایی توقف خواهد کرد که شترش زانو بزند. شتر در زمینی که اکنون مسجد است، زانو زد. نزدیک‌ترین خانه به محل زانو زدن شتر، خانه ابوایوب انصاری بود که دو اتاق یکی بر بالای دیگری داشت و حضرت در آنجا اقامت گزید.


رسول الله ابتدا در طبقه همکف و ابوایوب و همسرش در اتاق بالا بودند؛ اما پس از مدتی، ابوایوب با اظهار کراهت از این که بالای سر پیامبر باشد، از آن حضرت خواست تا جایشان را عوض کنند؛ اما رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) ابراز کرد که زندگی در اتاق پایین برای او که میهمان دارد، راحت‌تر است.


حضور پیامبر در مدینه اقتضا می‌کرد مرکزی پایه‌گذاری شود که هم عبادتگاه مسلمانان باشد و هم مرکز اجتماع مردم جهت انجام مراسم عبادی، بررسی امور سیاسی، قضایی، تعلیم مسائل دینی و حتی تصمیمات نظامی آنان؛ ازاین‌رو مسجد در آغاز، محلی برای نماز، تحصیل علم و محکمه قضایی بود. مسجد در واقع همه نهادهای سیاسی و اجتماعی را دربر می‌گرفت؛ لذا نقش ویژه‌ای در راستای رسالت پیامبر داشت.
درمورد نقش و کارکرد مسجد، شاید بتوان گفت که در آن زمان، عمیق‌ترین پیوندها میان علم و ایمان در مسجد برقرار شده بود. تمام معارف و احکام اسلامی در مسجد بیان می‌شد و تعالیم دینی در مسجد صورت می‌گرفت.

۴.۱ - سخن خداوند متعال

قرآن کریم می‌فرماید: «... لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه فیه رجال یحبون ان یتطهروا»؛ آن مسجدی که از روز نخست بر پایه تقوا بنا شده، شایسته‌تر است که در آن (به عبادت) بایستی، در آن مردانی هستند که دوست می‌دارند پاکیزه باشند.


مسجد در فرهنگ اسلام، نماد پرهیزکاری است. بنای مسجد برای نفع همه مردم است، هم از ناحیه اقتصادی و هم از ناحیه اجتماعی و نیز اشاعه ارزش‌های دینی از جنبه پرورشی و گسترش روح دوستی و همکاری از نظر اخلاقی و سیاسی است.


مسجدی که پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) بنا نهاد، با هدف گردآوری مردم جهت تزکیه نفس و تربیت دینی بود: «... و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة...»؛ آیاتش را بر آن‌ها می‌خواند و آن‌ها را تزکیه می‌کند و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت می‌آموزد.


محله‌ای که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در آن اقامت گزید، در قیاس با طول و عرض منطقه ـ میان حره شرقی و غربی و احد و قبا ـ نقطه میانی به حساب می‌آمد و این یکی از دلایل اصلی انتخاب این نقطه برای مسجد بوده است.

۷.۱ - اوضاع منطقه

زمینی که در همان نزدیکی جهت مسجد در نظر گرفته شد، بخشی از آن، دارای درخت‌های غَرْقد و نخل بود، بخشی هم قبرستان بود که هنوز آثار قبور در آن وجود داشت و قسمتی هم از آن دو کودک یتیم به نام‌های سهل و سهیل بود که حضرت از ولی آنان خرید.
پس از آن درخت‌ها را کنده، قبور را صاف کردند و زمین را برای بنای مسجد آماده ساختند.


چندی پس از ورود رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، سنگ بنای مسجد نهاده شد و همه اصحاب از زن و مرد با اشتیاق شروع به ساختن مسجد کردند. خود رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نیز با تمام توان در ساختن مسجد شرکت کرد.
مسجدی که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بنا کرد، از جهات زیادی با آن‌چه امروز در جای آن ساخته شده، تفاوت دارد؛ زیرا در زمینی محدودتر و با بنایی ساده‌تر و خلوص بیشتر بنا شده بود.
طول مسجد هفتاد ذراع، عرض شصت ذراع ـ هر ذراع حدود نیم متر ـ و ارتفاع آن ۷۵/۱ متر بود، به طوری که سر برخی افراد به سقف می‌رسید.
نخستین بنای آن از شاخ و برگ و تنه درخت نخل و پس از سال چهارم هجری از خشت و گِل بود.
[۵] سمهودی، علی بن احمد، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، ج۱، ص۳۲۷.

این مسجد در گذر زمان، بارها توسعه یافته تا این‌که به شکل کنونی درآمده است.


ساختن مسجد سبب شد تا جمعیت زیادی از مهاجران و حتی ساکنان محلات دیگر، در اطراف مسجد خانه‌هایی بنا کنند. به دنبال این امر بود که شهر در اطراف مسجد شکل گرفت.


بنابراین بنا نهادن مسجد، زمینه پاکی از پلیدی‌های جسمی و روحی، نشان از اجتماع و هم‌نشینی مردان صالح و موحد، و محل تعلیم، تهذیب نفس و پاکی است.


۱. تونهای، مجتبی، فرهنگ‌نامه حج، ص۲۹۶.
۲. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۴، ص۵۵۶.    
۳. توبه/سوره۹، آیه۱۰۸.    
۴. جمعه/سوره۶۲، آیه۲.    
۵. سمهودی، علی بن احمد، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، ج۱، ص۳۲۷.



رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۲۰۲-۲۰۳.    

پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «مسجد النبی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۶.    



جعبه ابزار