مبتلا نشدن به وسواس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: وسواس، شک و تردید، افراط، بهداشت روانی.
پرسش: رعایت چه نکاتی می‌تواند به بهداشت روانی ما در زمینه عدم ابتلا به وسواس کمک کند؟
پاسخ:
مقطع خاصی از عمر هر انسانی همراه با
شک و
تردید است و معمولاً این مقطع را دوران نوجوانی و احیاناً جوانی به خود اختصاص می‌دهد و این مسئله در سن نوجوانی و جوانی چیزی طبیعی تلقی می‌شود؛ چون در این مرحله از
عمر انسان،
شخصیت او و
اندیشه او از ثبات و پختگی کافی برخوردار نیست؛ لذا در خیلی چیزها شک و تردید دارد و دنبال فلسفه آن است؛ چنان‌چه این شک‌ها و تردیدها، گذرگاهی برای رسیدن به
یقین باشد، می‌توان از طبیعی بودن آن‌ها صحبت به میان آورد؛ اما اگر به خاطر بی‌توجهی و
غفلت و عدم تلاش برای رهایی از تردیدها به بی‌راهه کشیده شود، باید
انتظار شکل‌گیری اختلالاتی چون وسواس را داشته باشیم.
یکی از مسائل عمده که در افراد مذهبی که دچار اختلال وسواس شده‌اند، مشاهده می‌شود، شک و تردید در اعتقادات،
وسوسه در
عبادات و احکام
طهارت و
نجاست و غیره است که ممکن است یکی از علت‌های آن عدم
تجربه و اطلاع کافی و یا آموزش‌های غلطی باشد که افراد در زمینه این‌گونه مسائل کسب نموده‌اند.
نکته بعدی توجه به تعریف علمی وسواس است:
وسواس بر دو نوع می‌شود:
وسواس فکری که تعریف آن عبارت است از افکار، تصورات یا تکانه‌های (کارهایی که بدون
اراده انسان رخ می‌دهد) تکراری که هوشیاری ذهن را اشغال می‌کنند و اغلب نفرت‌انگیز بوده و کنار گذاشتن و کنترل آن معمولاً مشکل است و در خیلی موارد
انسان از باطل بودن و بیهوده بودن آن آگاهی دارد و می‌داند که زاییده ذهن خود اوست.
۲.
وسواس عملی که در آن شخص برای پیش‌گیری یا کاهش حالت درماندگی و
اضطراب، خود را مجبور به انجام اعمال بی‌اختیاری (همچون شستن، وارسی کردن، لمس کردن و ...) می‌بیند و تصور می‌کند که اگر آن اعمال را انجام ندهد، حادثه‌ای وحشتناک که
ماهیت آن نیز مشخص نیست، به وقوع خواهد پیوست. گرچه پاره‌ای از افراد مبتلا به وسواس می‌توانند تنها دارای افکار وسواسی یا
اعمال بی‌اختیار باشند، اما در اغلب موارد افکار وسواسی با اعمال بی‌اختیار همراهند.
حال با توجه به نکات ذکر شده توجه شما را به مطالب زیر جلب می‌کنیم:
تمام احکام
اسلام دارای
فلسفه و دلیل می‌باشد که فلسفه تعدادی از آن‌ها برای ما روشن نیست؛ اما از آن جهت که که
خداوند حکیم است و کارهای او از روی
حکمت و
مصلحت است؛ باید مطیع اوامر الهی بوده و دستورات او را انجام دهیم و
تفسیر دین را از اهل فن و متخصص آن جویا شویم و مسلماً متخصص دین در زمان حاضر علمای بزرگ و اسلام‌شناسان واقعی هستند، که وظیفه ما رجوع به آنان و عمل کردن بر اساس فتوای آنان است.
هر انسانی موظف است دستورات دین را همان‌طوری که بیان شده
عمل کند، و نمی‌توان احکام دین را طبق سلیقه و خواست خود
عمل نمود؛ بلکه باید تابع دستورات واقعی بوده و التزام عملی به احکام داشته باشیم و نظرات مردم و افراد غیر مطلع، ملاک عمل نیست.
در مسائل
طهارت و
نجاست هر انسانی باید طبق
رساله عملیه عمل نموده و از
افراط و تفریط پرهیز کرده و متعادل باشد.
در مسائل اعتقادی اگر کسی شک و تردید داریم، از
علما و
دانشمندان و اساتید سؤال نموده و سعی نماییم به دنبال متخصص هر
علم رفته و شک و شبهه‌ای بر خود راه ندهیم.
نظم و انضباط امری مطلوب و پسندیده است؛ ولی نباید به حد
افراط برسد؛ به‌طوری‌که باعث اختلال در کارها بشود؛ یعنی نباید مانع از رسیدن به
هدف اصلی گردد. از طرف دیگر،
شخصیت هر فردی منحصر به فرد است و همه نمی‌توانند یکسان باشند؛ لذا تفاوت عملکردی بین افراد طبیعی است.
۱. مصطفی زمانی، وسواس، انتشارات پیام اسلام، ۱۳۶۹ ش.
۲. لی بائر، غلبه بر وسواس، ترجمه مسعود محمدی و همکاران، نشر رشد، چاپ اول، ۱۳۸۲ ش.
۳. دکتر جمشید احمدی، وسواس و درمان آن، انتشارات نوید، ۱۳۶۵ ش.
۴. ملا احمد نراقی، معراج السعاده، انتشارات هجرت، ۱۳۸۱ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مبتلا نشدن به وسواس»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۳/۲۱.
