زندگی‌نامه حضرت آدم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: بهشت،
شیطان،
فرشتگان، ملائکه،
معجزه،
حضرت آدم (علیه‌السّلام)، خلقت، زندگی‌نامه،
حضرت حوا (علیها‌السّلام).
پرسش: زندگی‌نامه حضرت آدم (علیه‌السّلام) را بیان نمایید؟
پاسخ: حضرت آدم (علیه‌السّلام)، کنیه معروفش ابو‌البشر، و یکی از القاب او «صفی الله» است. آدم (علیه‌السّلام) پیامبر مرسلی بود که
خدای متعال در مقاطع گوناگون بر او
وحی می‌فرستاد و به برخی از جلوه‌های زندگی ایشان در
قرآن کریم اشاره شده است. دوران زندگی حضرت آدم (علیه‌السّلام) را می‌توان در چند بخش «قبل از خلقت»، «پس از خلقت»، «زندگی در بهشت» و «بعد هبوط به زمین» مورد بررسی قرار داد.
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در پاسخ به این پرسش که چرا حضرت آدم (علیه‌السّلام) را آدم می‌نامیم؟ فرمود: «برای این‌که از خاک روی زمین و ادیم (پوسته) آن خلق شد».
شبیه این سؤال از
امام علی (علیه‌السّلام) نیز مطرح شد و حضرتشان همین پاسخ را داد.
برای حضرت آدم (علیه‌السّلام) کنیه‌ها و القاب گوناگونی ذکر کرده‌اند که بسیاری از آنها بعد از وفات حضرتشان و در نسل‌های بعد به ایشان داده شد.
«ابو‌البشر»، «آدم التراب»،
«ابو محمّد»،
«صفی‌الله»،
و... حضرت آدم (علیه‌السّلام) پیامبر مرسلی بود
که خدای متعال گاه بدون واسطه و گاهی به واسطه وحی با او سخن می‌گفت.
به برخی از جلوه‌های زندگی ایشان در سوره‌های
بقره،
اعراف،
حجر،
طه،
ص،
بنی‌اسرائیل و
کهف اشاره شده است.
با استفاده از قرآن و روایات، اجمالاً می‌توان برداشت کرد که قبل از حضرت آدم (علیه‌السّلام) نسل و یا نسل‌هایی شبیه به انسان وجود داشتند که در برخی منابع از آنان با نام‌هایی، مانند «
نسناس» یاد شده است.
آنان رفتار و کردار ناپسندی داشتند که در ذهن فرشتگان جا گرفته بود؛ از‌این‌رو هنگامی که خداوند به آنان فرمود تصمیم به آفرینش موجودی را دارم که او را جانشینی در کره زمین قرار دهم، آنها اعتراض کردند:
«پروردگارت به فرشتگان فرمود: من جانشینی در زمین قرار خواهم داد. آنان گفتند: با آن‌که ما با سپاس‌گزاری
تسبیح تو می‌گوییم و مقدست می‌شماریم، آیا تصمیم به خلقت موجود مفسد و خون‌آشام داری؟! خداوند پاسخ داد: من به رازی آگاهم که شما نمی‌دانید».
تعبیر قرآن در مورد خلقت انسان حاکی از آن است که آفرینش او طی چند مرحله انجام شد.
او در آغاز، خاک بود،
سپس با آب آمیخته شد، و به صورت گِل در آمد،
بعد حالت لجن به خود گرفت،
و «چسبندگی» پیدا کرد،
بعد خشک شد،
و حالتی را یافت که قرآن از آن با عنوان «صلصال کالفخار» یاد می‌کند.
هنگامی که خداوند متعال از روحش در حضرت آدم (علیه‌السّلام) دمید و او به صورت بشر در آمد، نشست و عطس‌ه‌ای کرد، به او الهام شد که بگوید: «الْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعالَمِینَ»، او نیز حمد خدا کرد.
همچنین نقل است که حضرت آدم (علیه‌السّلام) در بهشت سه آیه اول سوره کهف، آیات ۴۵ تا ۴۷ سوره
اسراء، و آیات ۹ تا ۱۱ سوره «
یس» را به همراه خود داشت.
خداوند برای قانع کردن فرشتگان، ظرفیتی را در حضرت آدم (علیه‌السّلام) ایجاد کرد و کلماتی را به او آموخت:
«و خداوند همه نام‌ها را به آدم آموخت و سپس آنها را به فرشتگان عرضه کرد و به آنان گفت: اگر راست می‌گویید (که نیازی به آفرینش انسان نبود)، اطلاعات خود در مورد این نام‌ها را عرضه دارید! آنان پاسخ دادند: تو را تسبیح می‌گوییم. جز آنچه از تو آموختیم، دانش دیگری نداریم که دانای رازها تنها تویی.
خدا گفت‌ای آدم! در مورد این نام‌ها با فرشتگان سخن بگو و چون آدم به این دستور عمل کرد خدا به فرشتگانش گفت: مگر به شما نگفته بودم که من رازهای نهفته آسمان و زمین را می‌دانم، و نیز آنچه را که شما آشکار کرده‌اید و آنچه را پنهان می‌داشتید، می‌دانم؟
سپس خداوند به تمام فرشتگان فرمان دارد تا بر آدم (علیه‌السّلام)
سجده کنند و از میان کسانی که مامور به سجده بر ایشان بودند،
شیطان
بود که از این دستور سرباز زد:
«و به فرشتگان گفتیم: بر آدم سجده کنید، همه سجده کردند، مگر
ابلیس که سرباز زد و برتری جست و او از کافران بود».
در پی سجده نکردن شیطان بر حضرت آدم (علیه‌السّلام)، خداوند او را از جرگه بندگان خوبش بیرون کرد:
«پروردگار گفت: ای ابلیس، چرا تو از سجده کنندگان نبودی؟ گفت: من برای بشری که از گل خشک، از لجن بد بو آفریده شد سجده نمی‌کنم. گفت: از بهشت بیرون شو که مطرود هستی. تا
روز قیامت بر تو لعنت باد! گفت: ای پروردگار من، مرا تا روزی که دوباره زنده می‌شوند مهلت ده».
در پی این درخواست، خدا نیز به او تا روز قیامت مهلت داد.
گفت: تو از مهلت یافتگانی؛ تا آن‌روزی که وقتش معلوم است».
می‌گویند مدت اقامت آدم در بهشت تنها ۶ یا ۷ ساعت از روزهای دنیا بود؛
زیرا خدای متعال به آدم هشدار داد که فریب شیطان را نخورد: «و گفتیم: ای آدم! تو و همسرت در این بهشت سکونت گیرید و از هر جای آن، که خواستید فراوان و گوارا بخورید، و به این درخت نزدیک نشوید که از ستم‌کاران خواهید شد».
اما سرانجام شیطان آدم (علیه‌السّلام) را فریب داد و با ترک اولی از بهشت خارج شد.
البته بر طبق آموزه‌های شیعی،
انبیا و اوصیای الاهی از مقامات شامخه روحانی و تکوینی در جهان هستی برخوردارند و به دلایل متعدد، صدور
گناه از آنان به هیچ وجه روا نیست؛ از‌این‌رو باید نهی از نزدیک شدن آنان به درخت را باید نهی ارشادی دانسته و بگوییم مخالفتی که آدم (علیه‌السّلام) مرتکب آن شد، تنها نوعی ترک اولی بود که برای پیامبران حرام نیست ولی با این وجود، گاه پیامدهای منفی را برای آنان به دنبال خواهد داشت.
«هبوط» به معنای پایین آمدن از بلندی (نزول) و در مقابل صعود (بالا رفتن) است.
اگر بر اساس برخی نظرات، بهشت آن‌حضرت را بهشت جاودان ندانیم، هبوط ایشان، هبوط مقامی است.
گزارش شده است که بعد از هبوط آدم (علیه‌السّلام) و حوا (سلام‌الله‌علیها)، آن دو مدتی از یکدیگر جدا بودند (صد سال، دویست سال و یا...؟).
سپس با استفاده از کلماتی که خدا به آنان آموخت به درگاه خدا آمده و خدا نیز توبه آنان را پذیرفت. حال، این کلماتی که به آدم القا شد تا با استفاده از آنها
توبه کند چه بود، میان علمای تفسیر سه دیدگاه وجود دارد که تماماً بر گرفته از روایات است و هیچ‌گونه منافاتی با هم ندارند. به عنوان نمونه روایتی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بیان می‌کند: «آن کلمات، نام‌های محمد،
علی،
فاطمه،
حسن و
حسین بود».
روایتی بیان می‌کند که آدم (علیه‌السّلام)، حوا (سلام‌الله‌علیها) را از خداوند متعال، خواستگاری کرد.
و این خواستگاری به ازدواج آن دو انجامید، اما دربارۀ تعداد فرزندان حضرت آدم گزارش‌های گوناگونی وجود دارد، مانند:
«صد و بیست دختر و پسر»، «چهل پسر و دختر»، «بیست و پنج پسر و چهار دختر.»
و نیز در برخی منابع، ادعا شده که نام گروهی از فرزندان آدم به ترتیب ذیل است:
هابیل،
قابیل،
شیث،
عبدالله
و یافث
قین، اباد، بالغ، اثاثی، توبه، بنان، شبوبه، حیان، ضرابیس، هذر، یحود، سندل، بارق و جیومرت؛
و فرزندان دختر ایشان اشورث،
حزوره،
«اقلیما» که با هابیل دوقلو بود
و لوبذا
(لبود)
که با قابیل دوقلو بودند.
اما گفته شده که نسل فرزندان حضرت آدم (علیه‌السّلام) فقط از طریق شیث ادامه یافت و نسل بقیه فرزندان او منقرض شدند.
گزارش شده است که خداوند بر آدم (علیه‌السّلام) ۲۱ صحیفه نازل کرد که در آن علاوه بر احکامی مانند حرمت مردار، خون و گوشت خوک،
به مقام و منزلت
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
اهل‌بیت (علیه‌السّلام) نیز اشاره شده بود.
همچنین نقلی وجود دارد که در کتاب آدم غیر از حروف مقطعه و رمزی حرف دیگری وجود نداشت.
از کرامات و معجزات آدم (علیه‌السّلام) این بود که به جسم خود در حالی‌که
روح در آن دمیده می‌شد می‌نگریست،
ملائکه بر او
سجده کردند،
در
بهشت ساکن شد و با
خدا سخن گفت.
از خاک آفریده شده،
اسمای الهی و نیز
اسم اعظم را می‌دانست، پروردگار به او علومی را آموخت که از حقایق وجود پرده برداشت و آنها را آشکار می‌ساخت.
ایشان بعد از هبوط از بهشت به اندازه‌ای می‌گریست که اشک در گونه‌اش مانند نهر جاری می‌شد و در روایات او را از پنج فردی دانسته‌اند که بسیار می‌گریستند.
آدم (علیه‌السّلام) در مقام توبه
برای بخشش خود، متوسل به انوار بهترین آفریدگان خدا؛ یعنی محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیه‌السّلام) شد و خدا او را بخشید.
بر اساس برخی روایات، ایشان اولین فردی بود که روزه گرفت.
و...
عمر حضرت آدم (علیه‌السّلام) را هزار سال و یا نه‌صد و سی سال اعلام کرده‌اند.
در روایاتی نیز بیان شده است که ایشان از پروردگار خواست تا بخشی از عمر او (۳۰، ۴۰ و یا ۶۰ سال) را در اختیار
حضرت داود (علیه‌السّلام) قرار دهد.
در روایات و گزارش‌های تاریخی، وصیت‌هایی را برای حضرت آدم (علیه‌السّلام) برشمرده‌اند، مانند:
«خدا به من
وحی کرده که بهترین فرزندم هبة الله را وصی خود گردانم. پس واجب است که سخن او را بپذیرید».
امام باقر (علیه‌السّلام) فرمود:
«...بشارت به ظهور پیامبری به نام
نوح (علیه‌السّلام) در وصیت آدم (علیه‌السّلام) وجود داشت».
حضرت شیث (علیه‌السّلام) خطاب به پسرش انوش فرمود:
«پدرم آدم (علیه‌السّلام) مرا مامور کرد که پیمانی از تو بگیرم که تنها از بین پاکیزه‌ترین زنان، همسری را برگزینی». انوش هم این وصیت را پذیرفت.
آدم (علیه‌السّلام) به فرزندش شیث (علیه‌السّلام) سفارشات دیگری نیز داشت، مانند:
به دنیای فانی اعتماد نکنید. من به بهشت پایدار اعتماد کردم، ولی بیرونم کردند.
هر گاه تصمیم به کاری را گرفتید، به سرانجام آن بیاندیشید، اگر من متوجه آخر کار خود بودم، به آن گرفتاری مبتلا نمی‌شدم.
هر گاه دل پاکتان از چیزی نفرت داشت، از آن پرهیز کنید. من وقتی نزدیک درخت رفتم تا از آن بچینم، ابتدا در دلم نفرتی وجود داشت، که اگر به دنبال آن از خوردن میوه درخت، خودداری کرده بودم، گرفتار نمی‌شدم.
معروف آن است که حضرت آدم (علیه‌السّلام) در حرم خدا دفن شده است، اما در جریان طوفان نوح، تابوت آن حضرت (علیه‌السّلام) نمایان شد و حضرت نوح (علیه‌السّلام)، تابوت آدم (علیه‌السّلام) را همراه خود به کوفه آورد و در آن‌جا دفن کرد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «زندگی‌نامه حضرت آدم»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۱/۲۸.
