رفتار نوجوان هنگام ناراحتی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نوجوان، جوان، ناراحتی، بازگشت به سوی خدا، توبه.
پرسش: در سن نوجوانی و جوانی مهم‌ترین کاری که می‌شود در اوج ناراحتی انجام داد چیست؟ آیا حتی در اوج گناه هم می‌توان به سوی خدا رفت و از او درخواست کرد؟
پاسخ: یک نوجوان باید هم با روش‌های مقابله با
اضطراب و افسردگی آشنا باشد و بداند که در اوج ناراحتی چه کاری انجام دهد و هم روش‌های پیش‌گیری از
گناه را بداند و سعی کند که هیچ‌گاه مرتکب حتی کوچک‌ترین گناهی نشود. برخی راهکارها عبارت‌اند از: ۱. دوری از موقعیت‌های ناراحت‌کننده؛ ۲. واقع‌بینانه بیندیشم؛ ۳. استفاده از داروهای آرام‌بخش.
هم‌چنین می‌شود در اوج گناه به خداوند روی آورد. در این باره بهتر است به موارد زیر اشاره کنیم: ۱. تصمیم بر
ترک گناه؛ ۲. طلب
توبه از خداوند؛ ۳. اهمیت ندادن به
وسوسه شیطان؛ ۴. پرهیز از
ناامیدی.
لازم است به عنوان مقدمه به این نکته اشاره شود که در این دوره سنی «حساسیت‌ها»، «به خود گرفتن‌ها» و «زودرنجی‌ها» بیش از هر دوره دیگری شخصیت و رفتار فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. حساسیت‌ها و زودرنجی‌ها در این دوره گاهی به حدی است که حتی با شنیدن یک کلمه، یک کنایه یا مشاهده یک رفتار از سوی دوستان و
خانواده، طوفانی از احساسات به پا می‌شود و فرد را ناراحت می‌کند. زمینه‌های گناه نیز در دوره
جوانی و نوجوانی بیش از هر
دورخ دیگر فراهم است.
با توجه به آنچه گفته شد، یک نوجوان باید هم با روش‌های مقابله با اضطراب و
افسردگی آشنا باشد و بداند که در اوج ناراحتی چه کاری انجام دهد و هم روش‌های پیش‌گیری از گناه را بداند و سعی کند که هیچ‌گاه مرتکب حتی کوچک‌ترین گناهی نشود. تحقق این دو
هدف،
مطالعه عمیق و تمرین و برنامه‌ریزی جدی را می‌طلبد که امیدواریم با رعایت نکات زیر بتوانید در هر دو زمینه موفق گردید.
در پاسخ به بخش اول سؤال یعنی این‌که «در هنگام ناراحتی چه کاری باید انجام داد؟» روان‌شناسان و روان‌پزشکان راهکارهایی را پیشنهاد نموده‌اند. برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
یکی دیگر از روش‌های مقابله با ناراحتی این است که فرد سعی کند از موقعیتی که او را ناراحت کرده است، دور شود؛ برای مثال اگر از دیدن صحنه‌ای ناراحت شده‌اید و نمی‌توانید به هیچ‌وجه آن صحنه را تحمل کنید، بهتر است آن صحنه را ترک کنید.
اما به‌هر‌حال این راهکار، یکی از روش‌های مهم در کاهش ناراحتی‌هاست.در این‌گونه موارد ترک موقعیت و دور شدن از صحنه ناراحت‌کننده، یکی از بهترین روش‌های خود‌یاری در کاهش ناراحتی محسوب می‌شود؛ اما در صورتی که واقعاً قدرت بر حرف زدن و راه رفتن نداریم و نمی‌توانیم از آن صحنه ناراحت‌کننده دور شویم، بهترین شیوه این است که ذهن و فکر خود را از موضوع ناراحت‌کننده دور کنیم و درباره یکی از مسائل و موضوعات خوش‌آیند و مطلوب بیندیشم. برای مثال اگر دوستان، اطلاع دادند که در امتحان کنکور پذیرفته نشده‌اید و ما از شنیدن این خبر جداً ناراحت شدیم، به گونه‌ای که حتی نمی‌توانیم در این‌باره با وی صحبت کنیم، می‌توانیم خاطرات خوش‌آیند و موفقیت‌های پیشین خود را به یاد آوریم. یادآوری خاطرات موفقیت‌آمیز پیشین باعث
تقویت اعتماد به نفس در ما می‌شود و تا حد بسیاری می‌تواند از ناراحتی ما جلوگیری کند.
روان‌شناسان معتقدند که تغییر و تحولات محیطی و
حوادث و رویدادهای زندگی اگرچه زمینه‌ساز ناراحتی‌های ما هستند، اما آنچه نقش اصلی و تعیین‌کننده در بروز ناراحتی و افسردگی دارد، برداشت نادرست ما از
حوادث و رویدادهای زندگی است. اگر نگرش و
شناخت خود را در رابطه با مسائل و موضوعات زندگی
اصلاح کنیم و واقع‌بینانه‌تر بیندیشیم از بسیاری ناراحتی‌ها پیش‌گیری می‌شود و در مواردی هم که ناخواسته ناراحت شدیم می‌توانیم لحظاتی فکر کنیم و با
تفسیر و تحلیل درست و منطقی قضایا، از ادامة ناراحتی جلوگیری کنیم.
افرادی که ناراحت می‌شوند معمولاً در نگرش و برداشت خود از رویدادها دچار
خطا هستند. ممکن است یک رویداد یا یک تجربه منفی بد را تعمیم داده و به یک نتیجه‌گیری کلی منفی دست زند؛ مثلاً اگر در موردی شکست خورد، نتیجه‌گیری کلی نموده و پیش‌بینی منفی نماید که در همه موارد دیگر آتی شکست خواهد خورد.از سوی دیگر، این افراد معمولاً منفی‌نگر هستند و تنها جنبه‌های منفی رویدادها را می‌نگرند؛ لذا بیش از دیگران ناراحت می‌شوند.بهترین روش این است که این افراد از منفی‌نگری، قضاوت‌های نسنجیده و زودرس و تصمیم‌دهی جداً پرهیز کنند و اگر در مواردی ناراحت شدند، سعی کنند علت ناراحتی خود را شناسایی کنند و بدانند که کدام
فکر و برداشت آن‌ها را ناراحت کرده است، سپس سعی کنند افکار منفی و باورهای هسته‌ای (اصلی) خود را اصلاح نمایند.
ناراحتی اگر «شدید» و به «مدت طولانی» باشد، معمولاً روان‌پزشکان داروهای تجویز می‌کنند. مصرف دارو با تجویز روان‌پزشک متخصص اگرچه می‌تواند در کاهش ناراحتی‌ها مؤثر باشد، اما به چند دلیل نمی‌توان همیشه مصرف دارو را بهترین راه‌حل دانست:
مصرف دارو ممکن است باعث
اعتیاد فرد به همان ماده دارویی شود؛ البته اگر روان‌پزشک لازم بداند دارو درمانی نباید قطع شود.
داروها علی‌رغم تأثیر مثبت آن‌ها روی بیماری و کاهش ناراحتی فرد، ممکن است عوارض جانبی دیگری به همراه داشته باشد.
خلاصه آنکه یکی از راهکارها و روش‌های کاهش ناراحتی استفاده از داروهای آرام‌بخش است که حتماً باید زیرنظر روان‌پزشک متخصص انجام شود.
ناراحتی انسان ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود که در مورد هر کدام از آن‌ها لازم است متناسب با همان عمل کرد؛ مثلا اگر سبب ناراحتی عصبانیت ما باشد، با استفاده از راهکارهای گذشته آن را فرو بنشانیم یا اگر سبب ناراحتی ما از دست دادن یکی از عزیزانمان باشد،
صبر و
بردباری پیشه کردن و به خود دلداری دادن می‌شود خود را آرام کرد به هر روی متناسب با نوع ناراحتی باید عکس‌العمل خاص خود را انجام داد.
بخش دیگر سؤال این بود که: «آیا در اوج
گناه هم می‌توان به سوی
خدا رفت و از او درخواست کرد؟»
تاکید
آیات و روایات بر این است که انسان سعی کند هیچ‌گاه مرتکب گناهی نشود؛ اما از آن‌جا که انسان ـ به جز معصومان ـ (علیهم‌السّلام) ـ ـ خالی از گناه نیست و همه افراد کم و بیش مرتکب گناه می‌شوند، خداوند برای هر انسانی حتی در اوج گناه هم راه بازگشت و توبه را باقی گذاشته و خطاب به آن‌ها می‌فرماید:
«
یا عِبادِیَ الَّذِینَ اَسْرَفُوا عَلی اَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ اِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً»؛
«ای بندگان من که درباره خویش زیاد‌ه‌روی کردید (و مرتکب گناه شدید)، از
رحمت خدا ناامید مشوید، همانا خداوند تمام
گناهان را می‌آمرزد».
خداوند هیچ‌گاه
انسان را فراموش نمی‌کند؛ حتی افراد گناه‌کار مورد توجه
خداوند قرار می‌گیرند به شرط آنکه از کرده خود پشیمان شوند و تصمیم قاطع و جدی بگیرند که از این پس مرتکب گناهی نشوند.
انسان می‌تواند در اوج گناه هم به سوی
خدا رود و در قدم اول از او درخواست
مغفرت نماید؛ سپس در دیگر زمینه‌ها از خداوند طلب یاری کند و البته طلب یاری و مدد از خداوند مهربان و توبه‌پذیر از ضروریات است.
فردی که تصمیم بر
ترک گناه می‌گیرد و توبه می‌کند ممکن است تا مدت‌ها، احیاناً جسته و گریخته باز هم معصیت از او صادر شود. در این وقت ممکن است شیطان به سراغ انسان بیاید و در دل وی وسوسه کند که «می‌بینی
توبه و ترک گناه ممکن نیست می‌بینی که تلاش در این زمینه بی‌ثمر است» و با این وسوسه‌ها انسان را متزلزل کند.
پس از انجام توبه و ترک گناه، اگر احیاناً
معصیت از شخص صادر شد، نباید از خود مایوس شود. باید خود را با گذشته مقایسه کند و ببیند که اگر قبلاً در یک هفته ده گناه می‌کرده است، حالا دو گناه انجام داده است. پس مقدار بسیاری به مقصد نزدیک شده است.از این دو گناه نیز مجدداً توبه کند و در ترک گناه از خداوند مدد بخواهد. اگر انسان همین‌طور ادامه دهد و مقاومت کند، پس از مدت زمانی، با یاری و مددالهی قادر به ترک گناه به طور کلی خواهد شد.
۱. آلبرت الیس، هیچ‌چیز نمی‌تواند ناراحتم کند، ترجمه مهرداد فیروزبخت، رسا، ۱۳۸۲ش.
۲. دیوید برنز، ده قدم تا نشاط، ترجمه مهدی قراچه‌داغی، نشر پیکان، ۱۳۸۱ش.
۳. توبه در قرآن و سنت، علی‌رضا حسنی، رایزن، ۱۳۷۸ش.
۴. بهداشت روح برای صد سال خوشحال زیستن، ابراهیم بنی‌احمد، تهران، ۱۳۶۶ش.
۵. استعاذه، شهید دستغیب شیرازی، شیراز، کانون تربیت.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ترک غیبت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۱۸.
