حوادث
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حوادث طبیعی، عدالت، رحمت، آزمایش، بیداری از غفلت، کفاره گناهان،
پرسش: زلزله و حوادث طبیعی دیگر که در آنها انسان‌های بی‌گناه، خصوصا
کودکان کشته می‌شوند، چه‌گونه با
کرامت و
عدالت و
رحمت خدا سازگار است؟
پاسخ:
حوادث دلخراش و ناگواری مانند
سیل،
زلزله، شیوع برخی بیماری‌ها و... در
جهان طبیعت به چند صورت است:
براساس نظام
علت و معلول که بر
عالم و جهان هستی حاکم است، هرکس زمینه‌های لازم برای رویارویی با حوادث و بلایای طبیعی مثل زلزله، سیل و... را فراهم نکند، آسیب‌پذیر و دست‌خوش چنین حوادث ناگواری می‌شود.
برخی بلاها و حوادث، ساخته و پرداخته دست خود انسان‌هاست و چنین حوادثی لازمه
طبیعت بوده و زمینه خسارات و
زیان آن را خود انسان‌ها فراهم می‌کنند. به‌عنوان مثال:
اگر در منطقه‌ای یا شهری بر اثر حوادث طبیعی و سستی پوسته و جداره کره خاکی،
زمین می‌لرزد و از بخش‌هایی از آن منطقه و شهر خسارات مالی و جانی زیادی می‌گیرد، بر اثر عدم استحکام ساختمان‌های مسکونی و غیر استاندارد بودن آنهاست؛ چون براساس
نظم و نظر کارشناسان ساخته نشده‌اند و در برابر حوادث طبیعی مقاومت ندارند؛ ولی اگر مردم کارهای خود را براساس نظم و به بهترین صورت انجام دهند و ساختمان‌هایی را که می‌سازند، براساس معیارهای قانونی و استاندارد باشد، به‌طور قطع یا گرفتار حوادث طبیعی نمی‌شوند یا دست‌کم خسارات به میزان قابل توجهی کم‌تر خواهد بود.
بنابراین در این صورت و این‌گونه موارد، به
خداوند متعال ربطی ندارد؛ چون او عادل و مهربان است و به کسی
ظلم نمی‌کند؛ چنان‌که
قرآن کریم می‌فرماید: «
ان الله لایظلم الناس شیئاً و لکن الناس انفسهم یظلمون؛
خداوند هیچ بر مردم
ستم نمی‌کند؛ ولی این مردم هستند که بر خویشتن ستم می‌کنند».
این‌گونه حوادث ممکن است نوعی
امتحان و آزمایش برای انسان‌ها باشد.
توضیح آن‌که: امتحان و
آزمایش بندگان، یکی از
سنت‌های خداوند متعال است و او همواره بندگانش را در صحنه‌های مختلف مورد آزمایش قرار می‌دهد. «
و لبنونکم بشیءٍ من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس و الثمرات و بشر الصابرین؛
و به‌طور قطع شما را به چیزی (از قبیل)
ترس و گرسنگی و کاهش در
اموال و جان‌ها و محصولات می‌آزماییم و مژده باد شکیبان را...» و این سنت الهی هیچ‌گاه تعطیل‌بردار نیست.
گاهی حوادث، عاملی برای بازگشت و بیداری از
غفلت است؛ غرور، غفلت، و... همواره از عوامل سقوط و از موانع تکامل
انسان به‌سوی
سعادت است و برای بازگشت و زدودن غفلت و زنده کردن
یاد خدا در دل‌های مرده، وجود حوادث غیر منتظره که با فراز و نشیب همراه است، بسیار سازنده و راه‌گشاست.
خداوند متعال می‌فرماید: «
فاخذنهم بالبأساء و الضراء لعلهم یتضرعون؛
و ما آنها را به حوادث غم‌انگیز و رنج‌ها گرفتار ساختیم، شاید به درگاه خدا روی آروند».
گاهی خداوند متعال برای از بین بردن آثار
گناهان، حوادث و بلاها را به‌عنوان کفاره گناهان بر انسان‌ها نازل می‌کند. تا به لطف و کرمش قسمتی از
گناه گناهکاران را در همین
دنیا و قبل از فرا رسیدن
مرگ بشوید تا در جهان آخرت گرفتار عذاب‌های شدید و دردناک نشوند.
براساس
آیات قرآن مجید، اجل دو گونه است:
۱. اجل مسمی (حتمی)؛
۲. اجل معلق (غیر حتمی).
«
هو الذی خلقکم من طین ثم قضی اجلاً و اجل مسمّی عنده...؛
اوست که شما را از گل آفرید، سپس (برای
زندگی شما) مدتی تعیین کرد و مدت معین (عمر هر انسانی) نزد اوست».
اجل مسمی و حتمی همان پایان
استعداد جسم انسان برای بقاست و با فرا رسیدن آن همه چیز به فرمان خداوند پایان می‌گیرد.
اجل معلق و غیر حتمی نیز با دگرگونی شرایط دگرگون می‌شود مثلاً اگر انسان درون ساختمان‌های غیر استاندار و سست
زندگی بکند و یا در مکانی که در معرض حوادث طبیعی است ساختمان بنا کند و ... دچار حوادث می‌شود. در‌حالی‌که اگر معیارهای اصولی ساختمان را رعایت می‌کرد، دچار چنین حوادث ناگواری نمی‌شد و سال‌ها می‌توانست زندگی کند.
بنابراین اگر اجل معلق و مسمّی را از هم جدا کنیم، بسیاری از مسائل درباره
قضا و قدر و ... حل خواهد شد.
پس حوادث طبیعی و غیر مترقبه می‌تواند زاویه‌ها و جوانب مختلفی داشته باشد که به برخی از آنها اشاره شد که با توجه به مطالب یادشده، حوادث مذکور هیچ‌کدام مخالف
عدالت و
رحمت و... الهی نخواهد بود؛ بلکه این حوادث یا در نتیجه بی‌تدبیری انسان یا امتحانی از جانب خداست یا باعث
بیداری و دوری از
غفلت می‌باشد و یا این‌که کفاره‌ای است برای
گناهان انسان تا در نتیجه آن
عذاب آن گناهان در آخرت شخص را گرفتار نکند.
۱. شهید مرتضی مطهری،
مجموعه آثار، قم، صدرا، چ ۳، ۱۳۷۲، ج ۱، کتاب‌های عدل الهی، انسان و سرنوشت.
۲. محمدحسین طباطبایی،
المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ج ۲، ص ۱۸۸، ص ۶۳؛ ج ۱۳، ص ۷۲ و....
۳. مصباح یزدی، محمدتقی،
آموزش عقاید، تبلیغات اسلامی، ج ۱ ـ ۲.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حوادث»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۱۲.
