جایگاه زنان در سیره نبوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سیره نبوی،
زنان،
دین اسلام.
پرسش: در سیره نبوی زنان چه جایگاهی دارند؟
پاسخ اجمالی: دین اسلام به زن بعنوان یک عنصر موثر در حیات و سعادت اجتماعی می‌نگرد. در تمام ادیان ملاک برتری
تقوی و معنویت است و جنسیت نمی‌تواند معیار برتری باشد.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) با گفتار و روش برگرفته از
وحی، زنان را در دین مبین اسلام جایگاهی بس رفیع عطا فرمود و عزت و حرمت زن را فزونی داد و بنیان سعادت خانواده و فرزندان را در گرو مقام زن تبیین نمود و بطور کلی نوع نگاه به زن را در تمام جهان دچار تغییر و دگرگونی نمود و با اصول و
قوانین شرعی حریم خانواده‌ها را حصار محکمی کشید و
عفاف را در بین اهل اسلام جایگزین خوار شمردن زنان نمود. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نیز مانند انبیای دیگر،
رسالت جهانی برای تمام اقشار داشته و هرگز انسانی را به خاطر جنسیت محصور نکرده است.
خداوند بشر را از دو جنس
مرد و زن آفریده و آنها را مکمل همدیگر معرفی نموده است. نقش زن در زندگی غیر قابل انکار و وجودش ضروری است.
دین اسلام به زن بعنوان یک عنصر موثر در حیات و سعادت اجتماعی می‌نگرد و او را در بالاترین درجات که برای انسان ممکن است کسب شود معرفی می‌نماید و از زنان نمونه بعنوان الگو و اسوه برای بشریت یاد می‌کند، این توجه معطوف از ناحیه دین در جایی است که زن از نظر معنوی به اوج تکامل رسیده تا در
کتب آسمانی نامش تجلی کند (چنانکه در
قرآن از
مریم مادر
عیسی و
همسر فرعون، برای مؤمنین اسوه و الگو معرفی شده‌اند).
پیامبران برای هدایت انسان‌ها فرستاده شده‌اند. در تمام ادیان ملاک برتری، تقوی و معنویت است و جنسیت نمی‌تواند معیار برتری باشد و جنسیت هرگز نمی‌تواند محدویتی برای کسب کمالات ایجاد کند. قرآن به زن و مرد بطور مساوی توجه می‌کند؛ «
هن لباسٌ لکم و انتم لباسٌ لهن؛
زنان مایه آرامش و عفت مردان هستند و مردان نیز مایه آرامش و عفت آبروی زنان هستند.». پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نیز مانند انبیای دیگر، رسالت جهانی برای تمام اقشار داشته و هرگز انسانی را به خاطر جنسیت محصور نکرده است. برای آگاهی از جایگاه زن در سیره نبوی کافی است به آنچه درباره زنان در جوامع انسانی قبل از
بعثت انجام می‌گرفت آگاهی یابیم.
آیات قرآنی به برخی از آداب و رسوم جامعه
اعراب جاهلی که درباره حقوق زنان انجام می‌گرفت اشاره داشته (آیات ۵۸ و ۵۹ سوره نحل درباره احساس
حقارت به داشتن دختر و زنده به گور کردن آن اشاره دارند).
علاوه بر آن منابع تاریخی نیز پرده از روی برخی حقایق و ظلم‌ها درباره زنان برداشته و به انعکاس اخبار آن پرداخته‌اند.
در جامعه
ایران و
روم باستان که دو امپراطوری بزرگ جهان باستان و قبل از طلوع خورشید اسلام بودند زنان وضعیتی بهتر از جامعه عرب نداشتند که در جای خود جای تامل و تفصیل است.
در بعثت و طلوع خورشید اسلام، زن جایگاه اعلای انسانی خود را در سایه دین مبین اسلام و حکومت پیامبر و رسالت آن حضرت بازیافت.
اولین مسلمان و ایمان آورنده به پیامبر،
خدیجه دختر
خویلد تنها بانوی پیامبر اسلام است که توفیق درک حقایق وحی را داشته و در راه استقرار و استمرار رسالت از ثروت و دارائی خود چشم‌پوشی نموده و در سخت‌ترین روزهای زندگی پیامبر از آن حضرت پشتیبانی و حمایت نمود.
پس از آشکار شدن دعوت پیامبر اکرم زنان نه تنها دعوت آن حضرت را پذیرفتند بلکه در راه اسلام تا پای جان پایداری نموده و شکنجه‌ها را تحمل کردند و از کلمه
توحید چشم‌پوشی نمودند تا به درجه رفیع
شهادت نایل شدند، نمونه بزرگ این زنان «سمیه» مادر
عمار و همسر
یاسر شهید اسلام است.
زنان در برخی از امور از مردان پیشی گرفتند و از
دین الهی حمایت نمودند. در حوادث قبل از هجرت نبوی که نقطه عطفی مهم در تاریخ اسلام محسوب می‌شود، زنان
انصار مدینه به حمایت و
بیعت با رسول خدا در
پیمان عقبه (سال۱۱و۱۲) با شوق و اشتیاق حاضر شدند.
در دوره استقرار پیامبر اکرم در
مدینه تا دوران ثبات و برقراری
حکومت اسلامی در
یثرب نقش بانوان مسلمان انصافاً بر جسته‌تر از توصیفاتی است که در منابع مطالعاتی منعکس شده است. در برخی از جنگ‌ها، نظیر
جنگ احد (سال۳هـ) که از حساس‌ترین و تعیین کننده‌ترین
جنگ‌های اسلام با
کفر بود، نقش زنان از لحاظ فیزیکی و روحی با وجود اندک بودن عددشان بسیار حماسی است.
ام عماره نمونه‌ای از زنان قهرمان صدر اسلام است که همراه با اعضای خانواده خود در این جنگ به عنوان امدادگر و
سقا حضور یافته بود، او وقتی دید عرصه بر رسول خدا تنگ شد و جان آن حضرت در معرض خطر قرار گرفته مسلح شد و به دفاع از رسول خدا پرداخت و جراحاتی سخت در این جنگ برداشت. همچنین
هند دختر «
عمرو بن حرام» که شوهر و پسر و برادرش را از دست داده بود و آنها را با شتری برای دفن در مدینه منتقل می‌نمود، در مواجهه با برخی از بانوان مدینه که از او در خصوص اوضاع جنگ پرسیده بودند گفت: حال رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) خوب است غیر از آن هر مصیبتی بوده ناچیز است خدا از مؤمنان کسانی را به فیض شهادت نایل نموده و
کافران با خشم و بدون نتیجه سرافکنده نموده است.
نمونه بی‌نظیر بانوان صبور
تاریخ اسلام و انسانیت یگانه دختر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) که با وجود عواطف شدید و کاملش به پدر مهربانش، خود زخم‌های او را مداوا می‌نمود و از او پرستاری می‌کرد تا زخم‌هایش بهبودی یابد و از همسر فداکارش با قوت دل پشتیبانی می‌کرد تا اساس و ریشه دین اسلام مستحکم شود.
پیامبر اکرم برای
فاطمه جایگاه خاصی قائل بود و از خدیجه همسر وفادارش بسیار تجلیل می‌کرد و در مدینه با همسران خویش برخوردی بسیار احترام‌آمیز داشت.
عدالت و
مساوات را درباره آنان رعایت می‌نمود و همواره به صحابه خویش درباره رعایت حقوق همسران و دختران سفارش می‌نمود. تجلیل پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) از فاطمه علاوه بر این که دخترشان بود بیشتر به خاطر مقامات معنوی و کمالات روحی فاطمه بود که بعنوان زن از چنین جایگاهی برخوردار بود.
در مقابل زنانِ پاکدامن و صبور و مؤمن، زنانی
منافق و... در جوار رسول خدا حضور داشتند که با ارتکاب اعمالی ناروا رسول خدا را آزار داده و از شان و مقام خود کاستند، مانند برخی از همسران آن حضرت و بعضی از زنان یهود و زنان مشرکانی چون همسران
ابوسفیان و
ابولهب که قرآن در مذمت او سخن گفته است.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) با گفتار و روش برگرفته از وحی و خلق نیکوی خود زنان را در دین مبین اسلام جایگاهی بس رفیع عطا فرمود و عزت و حرمت زن را فزونی داد و بنیان سعادت خانواده و فرزندان را در گرو مقام زن تبیین نمود و فرمود: الجنه تحت اقدام الامهات؛ بهشت زیر پای مادران است، همچنین فرمود: شوهرداری نیکوی زنان پاداشی همچون پاداش جهادگران
جبهه جنگ دارد، با این نگرش بطور کلی نوع نگاه به زن را در تمام جهان دچار تغییر و دگرگونی نمود و با اصول و قوانین شرعی حریم خانواده‌ها را حصار محکمی کشید و عفاف را در بین اهل اسلام جایگزین خوار شمردن زنان نمود و به زن ارج و عزت داد و تمام حقوق او را با قوانین مخصوص احقاق نموده و منضبط کرد.
۱.
عماد زاده،
زنان پیامبر اسلام.
۲.
فتحیه فتاح زاده،
حجاب از دیدگاه قرآن و سنت.
۳.
شهید مطهری،
مسئله حجاب .
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله"در سیرة نبوی زنان چه جایگاهی دارند؟"، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۸/۱۹.
