تشریع نماز توسط پیامبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نماز، تشریع، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).
پرسش: آیا عملی که امروزه به نام صلوة (نماز)، در میان مسلمانان معروف شده، همان نمازی است که توسط پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تشریع شده است؟ عبارت صلوة در قرآن به چه معنایی است؟
پاسخ: اجماع و اتفاق مسلمانان در طول تاریخ مبنی بر این است که این عمل عبادی (نماز) با افعال و اقوال خاصی، توسط پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تشریع شده و در طول تاریخ اسلام کسی یافت نمی‌شود که این امر را انکار کرده باشد.
عمل عبادی با نام صلوة، همان‌گونه که امروز میان
مسلمانان وجود دارد، در زمان
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وجود داشته و از آغاز بعثت
تشریع شده است و در موارد فراوانی مقصود از صلوة در
قرآن کریم، همین معناست.
ما معتقدیم که تردیدی نیست، عمل عبادی با نام صلوة، همان‌گونه که امروز میان
مسلمانان وجود دارد، در زمان
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وجود داشته و از آغاز بعثت
تشریع شده است و در موارد فراوانی مقصود از صلوة در
قرآن کریم، همین معناست و ادله و شواهد فراوانی بر تشریع آن توسط پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وجود دارد.
۱. اجماع و اتفاق مسلمانان در طول
تاریخ مبنی بر این‌که این عمل عبادی با افعال و اقوال خاصی، توسط پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تشریع شده است و در طول
تاریخ اسلام کسی یافت نمی‌شود که این امر را
انکار کرده باشد و این اتفاقی است که نسل اندر نسل به دست ما رسیده است و واضح است چنین
اجماع همگانی با توجه به اهتمام
ائمه (علیهم‌السلام) و مردم به امر
دین، نمی‌تواند ناشی از توافق آنان بر یک امر کاذب باشد، به خصوص این‌که چنین کذبی جز عقوبت اخروی، هیچ منفعت دنیوی به دنبال ندارد.
ائمه ما برای حفظ
اسلام تا سرحد شهادت به پیش رفتند و اگر چنین چیزی صحت نداشت، اعتراض آنان در این مورد به دست ما می‌رسید و این دلیل به اعتقاد ما، قوی‌ترین دلیل بر تشریع این
عمل خاص توسط پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) است و هر انسان منصفی به آن اعتراف می‌کند.
کتب تاریخی که از آن زمان و زمان‌های اندکی متأخرتر از آن به دست ما رسیده، وجود چنین عملی را در زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) تأیید می‌کند و لازم است به کتب مختلف تاریخی نگارش یافته در قدیم و جدید درباره تاریخ اسلام مراجعه کنید، در آن صورت به
حقیقت این امر اعتراف می‌کنید، حتی
ویل دورانت که در
تاریخ تمدن خود به وجود این امر در زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اعتراف می‌کند.
روایات و
احادیث متواتر از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و ائمه
معصومین (علیهم‌السلام) در کتب روایات شیعی و سنی وجود دارد که دلالت می‌کند بر این‌که چنین عبادتی توسط پیامبر تشریع شده است و کافی است در این باره به کتب حدیثی و روایی
شیعه و نیز
اهل سنت رجوع شود.
در متن
قرآن کریم آیاتی وجود دارد که نمی‌توان آن‌ها را جز بر معنای صلوة، به معنای معروف آن حمل کرد؛
مثلاً در
آیه ۱۰۲
سوره نساء آمده است: «آن‌گاه که در میدان
جنگ میان آنان باشی و بخواهی صلوة را اقامه کنی، باید دسته‌ای از آنان با تو به صلوة برخیزند و سلاح‌های خود را با خود برگیرند و هنگامی که
سجده کردند، باید به میدان نبرد برگردند، آن‌گاه باید دسته دیگری که مشغول پیکار بوده و نماز را به جا نیاورده، بیایند و صلوة را به جا آورند».
این آیه که اشاره به کیفیت نماز در حین جنگ دارد، نمی‌توان آن را به معنای صلوة به معنی
دعا گرفت؛ زیرا کلمه سجده، با صلوة به معنای
دعا سازگار نیست؛ بلکه باید آیه را حمل بر معنای معروف صلوة کرد.
و در آیه ۵۵
سوره مائده درباره
حضرت علی (علیه‌السلام) آمده است:
«آنانی که
ایمان آورده و نماز بر پا می‌دارند و در حال
رکوع صدقه و
زکوه می‌دهند».
اگر صلوة در این‌جا به معنای دعا باشد، رکوع وجهی ندارد و این جز با صلوة به معنای متعارف میان
مسلمانان سازگار نیست.
و ده‌ها آیه دیگر وجود دارند که مراد از صلوة در بسیاری از
آیات، همان صلوة متعارف میان مسلمانان است.
بله در آیاتی، مراد از صلوة، دعا است و از قرائن می‌توان آن را فهمید:
مثلاً در آیه ۵۶
سوره احزاب آمده است:
«ای
مؤمنان! بر پیامبر صلوة فرستید و
سلام بگویید».
واضح است مراد از این صلوة نماز خواندن نیست؛ بلکه درود فرستادن است؛ اما آنچه به عنوان
عبادت تشریع، و بر مسلمانان
واجب شده است، همان صلوة متعارف است و
روایات، این مطلب را تأیید می‌کند و نمازی است که قبل از آن برای داشتن
طهارت در حین نماز،
وضو یا تیمم لازم دارد: ای
مؤمنان! هرگاه به نماز به پا خواستید، صورت و دست‌هایتان را تا مرفق بشویید و سر و پایتان را تا برآمدگی مسح کنید و اگر
آب نیفتید، تیمم کنید.
بنابراین در
قرآن کریم صلوة به معنای متعارف و مشهور آن استعمال شده است و در اکثر موارد همین معنا مراد است و نماز در آغاز
بعثت تشریع شد و با توجه به کثرت استعمال آن در عرف جامعه مسلمانان آن
روز، بعید است که در معنای دوم خود به کار نرفته باشد؛ بلکه براساس شواهد عرفی و قرآنی در اکثر
آیات، به خصوص آیات مدنی صلوة به همین معنای دوم استعمال شده است.
در اکثر
روایات نیز صلوة به همان معنای متعارف استعمال شده است؛ مثلاً اگر در روایاتی آمده است که بنای اسلام بر پنج چیز است،
نماز، زکوه، حج، روزه و ولایت، در روایتی از
امام باقر (علیه‌السلام) آمده است، «
لا تعاد الصلوة الا من خَمسه الطهورُ و الوقتُ و القبله و الرکوع و السجود»؛
(نماز جز در صورت نقص یکی از امور پنج‌گانه اعاده نمی‌شود،
طهارت وقت،
قبله،
رکوع و
سجود) واضح است این روایات جز بر همان صلوة متعارف قابل حمل نیست؛ زیرا در غیر این صورت وقت و قبله و رکوع و سجود معنا ندارد و ده‌ها شاهد دیگر از این قبیل وجود دارد که در اغلب موارد مراد از صلوة، همان عمل عبادی معروف میان مسلمانان است.
۱. ترجمه المیزان، علامه طباطبایی، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، ج۱، ص۲۳۰-۱۱۸، و ج۵، ص۱۰۴-۹۷ و ج۱۳، ص۴۴۶-۲۴۰، انتشارات جامعه مدرسین.
۲. آداب الصلوة، امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تشریع نماز توسط پیامبر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۰/۰۸.
