بیان قصه‌ها در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قصه‌های قرآن.
پرسش: آیا بیان قصه‌ها در قرآن برای تنوع است؟
پاسخ: قرآن اصلاً کتاب
تاریخ نیست و منظورش از نقل داستان‌ها، قصه‌سرایی مانند کتب تاریخ و بیان تاریخ و سرگذشت نیست؛ بلکه کلامی است الهی که در قالب
وحی ریخته شده و منظور آن
هدایت خلق به سوی رضوان
خدا و راه‌های
سلامت است و به همین جهت است که می‌بینیم هیچ قصه‌ای را با تمام جزئیات آن نقل نکرده و از هر داستان، آن نکات متفرقه که مایه عبرت و تأمل و دقت است و یا آموزنده
حکمت و
موعظه است و یا سودی دیگر از این قبیل دارد».
قصه‌های قرآن، که شرح زندگی پیشینیان و
پیغمبران و
اقوام مختلف است، اگرچه برای عده‌ای که دچار نوعی ملال خاطرند، سبب تسلی می‌گردد و نقل آن قصه‌ها باعث
تفریح و تنوع شمرده شده است، ولیکن در حقیقت این قصه‌ها نه برای تفریح و نه برای سرگرمی و تنوع است؛ بلکه اگر با دقت و
معرفت به این قصه‌ها بنگریم، مشاهده می‌کنیم که بیان این قصه‌ها برای عموم مردم، باعث
عبرت و درس‌آموزی فراوانی است. قصه‌های قرآنی، دنیایی از مطالب تربیتی و درس‌های آموزنده تلخ و شیرین را در بر دارد، که بیان پیام‌های تربیتی و عبرت‌آموز همه این داستان‌ها، مجالی بیش‌تر را می‌طلبد.
در این‌جا تنها به چند نمونه از پیام‌های تربیتی و درس‌های عبرت‌آموز این قصه‌ها اشاره کوتاهی داریم.
درس بی‌تجربگی و اثرات سوء نداشتن الگو اشاره دارد.
عبرت از حسد ورزیدن، که انگیزه اقدام
قابیل برای قتل برادرش هابیل شد.
درس پاکی و
طهارت و مبارزه با نفس اماره را می‌آموزاند.
ابراهیم خلیل الله (علیه‌السلام) و استدلال او بر
یکتاپرستی،
و ایثار و گذشت او در راه خدا،
و فدا نمودن فرزند برای
رضای خدا و حضرت دوست بود.
او که مظهر
صبر و
استقامت بود
و پس از ابتلا به
بلا و
گرفتاری دعا نمود و استجابت دعایش توسط حق تعالی،
درس صبر و
استقامت و
دعا را به ما می‌آموزاند.
قصه
موسی کلیم الله (علیه‌السلام) درس
قدرت الهی است؛ زیرا او در زمانی می‌زیست که همه
کودکان را به دستور
فرعون در شکم مادرانشان می‌کشتند و
خداوند در خانه فرعون او را در ناز و
نعمت قرار داد تا بفهماند وعده الهی حق است.
با آن همه
معجزات و نجات از دست فرعونیان،
و نعمت‌های الهی،
درس عبرت‌آموز سرانجام پیروی ننمودن از رهبر و عاقبت نافرجام آن را بیان می‌کند.
عمر نوح،
فرزند ناخلف نوح
و همه و همه قدرت لایزال و مطلق الهی را به ما می‌آموزاند.
سرانجام غمبار
همجنس‌بازی در آن عصر و عاقبت آن را در عصر جدید به نمایش می‌گذارد.
قصه خداجویی و خداخواهی عده‌ای از
جوانان است و
خواب سیصد و نه ساله‌شان و بیداری آنان پس از آن همه سال، دلیل محکمی بر زنده شدن انسان‌ها در
روز قیامت است.
درس پاکی و
عفاف و فضیلت
زنی
پاکدامن،
و در عین حال قدرت الهی را بازگو می‌کند که خدای تبارک تعالی می‌تواند برخلاف نظام طبیعی
عالم از دختری
باکره، که هیچ مردی او را لمس
ننموده، فرزندی همچون
مسیح (علیه‌السلام) را به
دنیا آورد،
که در
گهواره سخن می‌گوید.
زندگانی
حضرت محمد مصطفی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، که در جای جای
قرآن مجید می‌بینیم، درس عبرت‌آموز صبر و استقامت و یگانه‌پرستی و
عشق به معبود و یک عمر تلاش با
برکت و پاکی و درستی و در راه خدا بودن را به ما می‌آموزاند.
داستا‌ن‌های قرآنی آیینه مصفایی برای جلوه‌گر نمودن عیب‌ها و کردارهای پسندیده و ناپسند است، آیینه‌ای که در آن درس
ایمان و
معنویت،
ایثار و جان‌بازی و
صبر و شکیبایی است و در یک
کلام می‌توان ادعا نمود که همه آن‌چه که برای
انسان ارزش یا ضد
ارزش است، در این قصه‌ها قابل مشاهد است و بهترین راهنمای اخلاقی به حساب می‌آید؛ لذا
قرآن کریم، بیش از یک‌سوم از
آیات خود را به شرح زندگانی پیشینیان و پیغمبران و
اقوام مختلف اختصاص داده است و آن را «
احسن القصص» بهترین قصه‌ها نامیده؛ چون ظاهری زیبا و شیرین و باطنی پر محتوا دارد؛ البته تنها صاحبان
اندیشه و خرد از این کلاس عالی بشریت درس عبرت می‌گیرند.
نکته‌ای که نباید فراموش شود، این است که: «
قرآن اصلاً
کتاب تاریخ نیست و منظورش از نقل داستان‌ها، قصه‌سرایی مانند کتب تاریخ و بیان تاریخ و سرگذشت نیست؛ بلکه کلامی است الهی که در قالب
وحی ریخته شده و منظور آن
هدایت خلق به سوی رضوان خدا و راه‌های
سلامت است و به همین جهت است که می‌بینیم هیچ قصه‌ای را با تمام جزئیات آن نقل نکرده و از هر داستان، آن نکات متفرقه که مایه
عبرت و تأمل و دقت است و یا آموزنده
حکمت و
موعظه است و یا سودی دیگر از این قبیل دارد».
بیان می‌کند.
عبرتست این قصه‌ای جان مر‌ترا تا شوی راضی تو در
حکم خدا امام علی (علیه‌السلام) در
نهج‌البلاغه دارد: «وَاعتَبِروُا بِما قَد رَایتُمْ مِنْ مَصارِعِ القُروُنِ قَبلکُم؛
و از آن‌چه بر گذشتگان شما رفت، عبرت گیرید».
۱. محمدحسین طباطبایی، المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، (قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۷۷) ج۱۱، ص۹۵ تا ۱۰۲.
۲. ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، (تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۱) ج۱۰، ص۳ تا ۱۱۸، و ج۱۲، ۴۰۱ و ص۵۳۷.
۳. عبدالله جوادی آملی، تسنیم فی تفسیر القرآن الکریم، (قم، اسراء ۱۳۷۹) ج۲، ص۳۱۶ تا ۳۳۴.
۴. محسن قرائتی، تفسیر نور، (قم، سلمان فارسی، ۱۳۷۶) ج۱، ص۹۴ تا ۹۷.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «بیان قصه‌ها در قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱/۰۹.
