برتری انسان یا فرشته
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عقل، انسان،
ملائکه. برتری، شهوت.
پرسش: در چه آیه‌ای از
قرآن کریم آمده است که اگر انسان از عقلش استفاده کند، از فرشته‌ها بالاتر و اگر از آن استفاده نکند، از چهارپایان هم کم‌تر است؟
پاسخ:
آیه‌ای در قرآن وجود ندارد که دقیقاً مطلب موجود در پرسش در آن وجود داشته باشد، اما آیاتی وجود دارند که با جمع‌بندی آنان می‌توان به چنین نتیجه‌ای دست یافت.
علاوه بر آن، در حدیثی نیز به صراحت به این نکته اشاره شده است:
«عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ ـ علیه‌السلام ـ فَقُلْتُ الْمَلَائِکَةُ أَفْضَلُ أَمْ بَنُو آدَمَ فَقَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی‌طَالِبٍ ـ علیه‌السلام ـ إِنَّ اللَّهَ ـ عَزَّ وَ جَلَّ ـ رَکَّبَ فِی الْمَلَائِکَةِ عَقْلًا بِلَا شَهْوَةٍ وَ رَکَّبَ فِی الْبَهَائِمِ شَهْوَةً بِلَا عَقْلٍ وَ رَکَّبَ فِی بَنِی‌آدَمَ کِلَیْهِمَا فَمَنْ غَلَبَ عَقْلُهُ شَهْوَتَهُ فَهُوَ خَیْرٌ مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ مَنْ غَلَبَتْ شَهْوَتُهُ عَقْلَهُ فَهُوَ شَرٌّ مِنَ الْبَهَائِم».
عبد‌اللَّه‌بن سنان می‌گوید: از
امام صادق علیه‌السلام پرسیدم: فرشتگان از جهت قرب و منزلت به
حق، برترند یا بنی‌آدم؟
آن حضرت از
امیر المؤمنین علیه‌السلام نقل فرمود: خداوند عقل را برای
فرشتگان قرار داده بدون شهوت (جنسی و غیره) و برای حیوانات شهوت را قرار داده بدون عقل، و برای بنی‌آدم هم
عقل را قرار داده و هم شهوت را، پس هرکس از انسان‌ها عقلش بر شهوتش پیروز شود از فرشتگان برتر است، و هرکس شهوتش بر عقلش غلبه کند از
حیوانات پست‌تر است.
پست‌تر بودن این انسان‌ها از حیوانات، می‌تواند به دلایل زیر باشد:
انسان‌ها مرتکب برخی
اعمال می‌شوند که حتی از حیوانات نیز سر نمی‌زند.
حیوانات از عقل بهره‌ای ندارند و انسان‌ها از این
نعمت الهی بهره‌مند هستند.
چنین انسان‌هایی در
قیامت مستحق
عذاب هستند و حیوانات نیستند.
چنان‌چه گفتیم، از جمع‌بندی برخی آیات
قرآن نیز می‌توان به همین نتیجه رسید؛ آیاتی مانند:
«
وَ لَقَدْ خَلَقْناکُمْ ثُمَّ صَوَّرْناکُمْ ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلیسَ لَمْ یَکُنْ مِنَ السَّاجِدین؛ ما شما را آفریدیم سپس صورت‌بندی کردیم بعد به فرشتگان گفتیم: «برای
آدم خضوع کنید!» آنها همه
سجده کردند؛ جز
ابلیس که از سجده کنندگان نبود».
«
وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَی الْمَلائِکَةِ فَقالَ أَنْبِئُونی بِأَسْماءِ هؤُلاءِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ قالُوا سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا إِلاَّ ما عَلَّمْتَنا إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلیمُ الْحَکیمُ قالَ یا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمائِهِمْ فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمائِهِمْ قالَ أَ لَمْ أَقُلْ لَکُمْ إِنِّی أَعْلَمُ غَیْبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ ما تُبْدُونَ وَ ما کُنْتُمْ تَکْتُمُونَ؛ سپس علم
اسما (علم
اسرار آفرینش و نام‌گذاری موجودات) را همگی به آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: «اگر راست می‌گویید، اسامی اینها را به من خبر دهید!» فرشتگان عرض کردند: «منزهی تو! ما چیزی جز آنچه به ما تعلیم داده‌ای، نمی‌دانیم تو دانا و حکیمی.» فرمود: «ای آدم! آنان را از اسامی (و اسرار) این موجودات آگاه کن.» هنگامی که آنان را آگاه کرد، خداوند فرمود: «آیا به شما نگفتم که من،
غیب آسمان‌ها و
زمین را می‌دانم؟! و نیز می‌دانم آنچه را شما
آشکار می‌کنید، و آنچه را پنهان می‌داشتید.
این آیات شریفه به نوعی دلالت بر برتری انسان از فرشتگان دارند، البته این به معنای برتری تمام افراد
انسان از فرشتگان نیست؛ بلکه بر این اساس حقیقت انسان‌ها از حقیقت فرشتگان برتر است.
برتری افراد انسان بر افراد فرشتگان ـ همان‌طور که در
حدیث بالا به آن اشاره شد ـ وابسته به عمل‌کرد افراد انسان دارد که اگر عقلشان بر شهوتشان پیروز شود، از فرشتگان برتر هستند، اگر شهوتشان بر عقلشان غلبه کند، از حیوانات پست‌تر و بدتر هستند.
پایگاه اسلام کوئست.
