انتخاب دوست
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دوست، انتخاب دوست، وظایف دوستان.
پرسش: در شرایط کنونی انسان باید چگونه دوستی داشته باشد و وظیفه او در برابر سایر دوستانش چه می‌باشد. دوست دارم از قرآن و نهج‌البلاغه مرا راهنمایی کنید و یک شعر هم داشته باشد.
پاسخ:
در ابتدای پاسخ، پرداختن به دو مسئله نیکوست:
اول آن‌که به دست آوردن مهارت ارتباط و برخورد با دیگران، برای
رشد و
تکامل انسان ضروری است. در روایاتی که از
معصومین (علیهم‌السّلام) به ما رسیده است ما را تشویق به داشتن دوست می‌کنند.
امام علی (علیه‌السّلام) در
نهج‌البلاغه می‌فرمایند: عاجز‌ترین مردم کسی است که در به دست آوردن دوست ناتوان باشد و عاجزتر از او کسی است که دوستانش را از دست بدهد.
مسئله بعدی در بحث دوستی، انتخاب دوستان شایسته می‌باشد، به همان اندازه که اصل دوستی و داشتن دوست در
زندگی مهم و ضروری است، معیارها و ملاک‌های انتخاب دوست نیز دارای اهمیت و ضرورت است؛ زیرا با هر کسی نمی‌توان طرح دوستی ریخت.
در این باره هم
امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: دین هر شخصی از دوستش تأثیر می‌پذیرد؛ پس هر کدام از شما باید دقت کنید با چه کسی طرح دوستی می‌ریزید.
دوستی باید براساس معیار و ملاک صحیح استوار باشد. دوستی‌های بی‌بنیاد و تصادفی پایان خوبی ندارند. تنها دوستی‌هایی پایدار می‌ماند و می‌تواند انسان را از پوچی و سردرگمی در زندگی نجات دهد که با اهداف اسلامی و رعایت اصول الهی شکل گرفته باشد. در غیر این صورت بسیارند دوستانی که مایه بدبختی انسان در
دنیا و آخرت خواهند شد.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «
االْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ».
در آن
روز آنان که بودند دوست ••• عمل‌ها و رفتارشان چون عدو است.
به جز اندکی
خلق پرهیزکار ••• که هستند در دوستی پایدار
دوست خوب در دنیای امروز هدیه‌ای بسیار گران‌بهاست. دوست خوب گنجی است که برای به دست آوردن آن باید تلاش بسیار نمود. حال وقت آن است که بدانیم دوستان مناسب خود را با چه معیارهایی انتخاب کنیم.
از دیدگاه
اسلام، ویژگی‌های دوست خوب، عبارت‌اند از:
«
وَ اصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِيِّ يُريدُونَ وَجْهَهُ».
شکیبا همی باش و بس مهربان ••• به قومی که خوانند رب
جهانخدا را بخوانند هر صبح و شب ••• نمایند
قرب خدا را طلب
از آن
قوم هرگز
اطاعت مکن ••• که غافل بگشتند از بیخ و بن
امام علی (علیه‌السّلام) فرمودند: «بیش‌ترین خیر و خوبی در هم‌نشینی با افراد با خرد و آگاه است».
عاقبت‌اندیشیِ به زحمت نینداختن دیگران، راز داری، عیب‌پوشی، هدایت‌گری و
دفاع از آبروی دوست، از ویژگی‌های دوست خردمند است.
«دوست آن باشد که گیرد دست دوست ••• در پریشان‌حالی و درماندگی».
دوست خوب یار همیشگی
انسان و یار خوشی‌ها و سختی‌هاست. دوست خوب دستگیر دیگران است.
امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) در توصیه‌ای به یکی از اصحابشان فرمودند: با آن کس رفاقت کند که اگر از او خواسته‌ای داشتی، تو را ناامید نکند و دستت را رد نکند».
«دوست حقیقی اوست که تو را هنگام
عیب نصیحت و هنگام
غیب حفظ کند و تو را بر خودش ترجیح دهد».
دوست خوب علاوه بر اینکه با
ایمان و درستکار است با
زبان و رفتارش انسان را به خوبی‌ها
هدایت می‌کند.
با چه کسانی نباید دوست شد؟!
ستم‌پیشگان از
گناهان پست ••• به دندان بگیرند خود پشت دست
بگویند ای کاش ما از رسول ••• نمودیم
دین خدا را قبول
بیایند در گفت‌وگو و سخن ••• بگویند ای وای من، کاش من
نبودم همی دوست با فاسقین ••• نبودی فلان کس مرا هم‌نشین
بدیدیم راهی که راه خداست ••• ولی کرد گمراهم از راه راست
بلی دوستی با
شیاطین پست ••• فقط مایه
گمراهی بود و هست.
درکلام نورانی معصومین (علیهم‌السّلام) سفارش شده که از دوستی با برخی از افراد دوری کنید. در این قسمت به یک مورد اشاره می‌کنیم:
امام زین‌العابدین (علیه‌السّلام) به یکی از فرزندان خود فرمودند: فرزند، مراقب چهار گروه از مردم باشد و با آن‌ها هم‌نشینی و رفاقت و گفت‌وگو مکن. فرزند سوال کرد: پدر آن‌ها چه کسانی هستند؟ فرمودند: بر تو باد که از هم‌نشینی با دروغ‌گو، پرهیز کنی؛ زیرا او به‌منزله سراب است و حقایق را وارونه جلوه می‌دهد. دور را نزدیک و نزدیک را دور نشان می‌دهد بر تو باد که با
فاسق مصاحبت نکنی؛ زیرا او را به یک وعده غذا یا کم‌تر تو را می‌فروشد، بر تو باید که از شخص بخیل دوری کنی؛ زیرا او در شدیدترین مواقع حاجت، تو را محروم و خوار می‌نماید و بر تو باد که از
رفاقت با احمق بپرهیزی؛ زیرا او می‌خواهد به تو سود برساند، در عوض
زیان می‌رساند و نیز از هم‌نشینی با کسی که با نزدیکان خود قطع رابطه کرد (قاطع رحم) برحذر باشد؛ زیرا او را در
کتاب خدا ملعون یافتم.
ممکن است این سوال به
ذهن برسد که با وجود داشتن معیارهای دوست خوب داشتن و دانستن خصوصیات کسانی که نباید با آن‌ها دوستی کرد، ما دوست خوب را از کجا بشناسیم و از کجا بدانیم کسی دارای این صفات است یا نه؟
باز هم برای گرفتن جواب به سراغ ائمه (علیهم‌السلام) می‌رویم:
حضرت علی (علیه‌السّلام) فرمودند: تا قبل از اینکه دوستی را
آزمایش کنی، به او
اطمینان مکن.
آری، انسان باید به دیگران
محبت کند؛ اما هر کسی لایق
اعتماد و اطمینان صددرصد نیست، تنها کسانی شایستگی دوستی مخصوص را دارند که از آزمایش سربلند بیرون آیند و بهتر است که انسان رازها و اسرار خود را تنها به دوستان آزمایش شده بگوید تا دچار مشکلات نشود.
در قسمت دوم پرسش خواستید بدانید وظایف انسان در مقابل دوستان خود چیست.
این هم نکته مهمی است که بدان توجه کرده‌اید. ما در مقابل دوستان خود وظایفی داریم و باید به آن‌ها
عمل کنیم. در این‌جا به برخی از آن وظایف اشاره می‌کنیم:
۱. محبت کردن و
خوش‌رویی.
۲. دیدوبازدید و با خبر شدن از یک‌دیگر.
۳. خوش‌گمان بودن.
۴.
رازداری و
حفظ آبرو.
۵. گذشت و چشم‌پوشی از اشتباهات.
۶. از خود گذشتن و یاری دوستان در مواقع حساس.
۷.
دعا برای یک‌دیگر.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «انتخاب دوست»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۲/۲۷.
