امکان تحریف در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن کامل، امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، تحریف.
پرسش: آیا تحریف قرآن ممکن است؟
پاسخ: براساس دلایلی که در ذیل می‌آید، قرآن نه‌تنها در گذشته تحریف نشده، بلکه در آینده هم تحریفی صورت نخواهد گرفت.
همان‌طور که تمام موجودات
جهان، از اتم گرفته تا
ستارگان، طبق قوانین نظام الهی به سوی
تکامل پیش می‌روند و یک دانه طی قانون و به شرایط معینی به صورت درخت تنومندی درمی‌آید یا
زنبور عسل با
وحی الهی (و پروردگار تو به زنبور عسل (وحی) [و
الهام غریزی] نمود که: (از کوه‌ها و درختان و داربست‌هایی که مردم می‌سازند، خانه‌هایی برگزین!)
با نظم و تمدنی عالی به
زندگی اجتماعی می‌پردازد؛ انسان نیز که گل سر سبد موجودات است، از این قاعده مستثنا نیست و برای رسیدن به تکامل نیازمند به قوانین الهی است.
نبوت در زندگی
انسان همان قوانین الهی است که به
پیامبران وحی شده، تا کاروان بشریت را به سوی خیر، صلاح،
سعادت و
کمال راه‌نمایی کند.
ضرورت نبوت، اقتضا دارد که پیام‌های الهی به طور سالم و دست نخورده، در دسترس انسان‌ها قرار گیرد تا بتوانند از آنها برای پیمودن راه سعادت
دنیا و آخرتشان بهره گیرند.
بنابراین
مصونیت قرآن کریم تا هنگام
ابلاغ به مردم، همانند هر
کتاب آسمانی دیگر، جای بحث ندارد؛ اما چنان‌که می‌دانیم سایر کتب آسمانی، بعد از آن‌که در
اختیار مردم قرار گرفت، کمابیش دست‌خوش تحریفات و تغییراتی گردید و یا پس از چندی به دست فراموشی سپرده شد؛ چنان‌که امروز اثری از کتاب
حضرت نوح و
حضرت ابراهیم (علیهماالسلام) در دست نیست و کتاب
حضرت موسی و
حضرت عیسی (علیهما السلام) به صورت اصلی یافت نمی‌شود.
با توجه به این مطلب، سؤالی مطرح می‌شود که: از کجا بدانیم که آنچه امروز به نام آخرین کتاب آسمانی در دست ماست همان کتابی است که بر
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نازل شده و هیچ‌گونه تغییر و تبدیلی در آن راه نیافته و نه چیزی بر آن افزوده و نه چیزی از آن، کاسته شده است؟
قرآن کتاب
مقدس و با ارزشی است که محصول مغز
بشر نیست، مجموعه‌ای از سخن الهی است که مدت ۲۳ سال به وسیله
امین وحی خدا «
جبرئیل» بر
قلب نازنین پیشوای گرامی اسلام (صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) نازل گردید.
کلمات نغز آن سایه روشن‌هایی حیرت‌انگیز است که بلندای معانی و
فصاحت آن از اوج تصور هر خردمند بالاتر است، به حدی که با آن‌که پانزده قرن است فریاد (
تحدی) و مبارزه‌طلبی آن در
جهان طنین‌انداز است، جهانیان در برابر این
دعوت سر در گریبان حیرت فرو برده‌اند و در مقابل جلال و عظمت بی‌کران آن مات و مبهوت مانده‌اند.
قرآن کریم، با جاذبه و اعتبار و سندیت و حجیتی که دارد، دست نخورده و بدون تحریف و بی‌کم و کاست، آن‌گونه که توسط
فرشته وحی نازل شده، محفوظ ماند و به دست ما رسیده است.
اکنون
دلایل تحریف نشدن قرآن را بیان می‌کنیم:
کسانی که اندک آشنایی با
تاریخ اسلام و
مسلمانان دارند و از
اهتمام رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و جانشینان معصومش (علیهم‌السلام) به
کتابت و ضبط
آیات قرآن آگاه باشند و هم‌چنین از اهتمام مسلمانان به حفظ کردن آیات قرآن مطلع باشند ـ به طوری که تنها در یک
جنگ، عدد شهدایی که حافظ قرآن بودند، به هفتاد نفر رسید ـ و نیز از نقل
متواتر قرآن در طول چهارده قرن و اهتمام به شمارش آیات، کلمات، حروف و مانند آنها با خبر باشند، چنین کسانی احتمال کم‌ترین
تحریف در این کتاب شریف را نخواهند داد.
در این مورد می‌توان مصونیت قرآن کریم را با بیانی مرکب از یک دلیل عقلی و یک دلیل نقلی ثابت کرد؛ یعنی می‌توان نخست، زیاد نشدن چیزی بر قرآن کریم را با دلیل عقلی ثابت کرد و بعد از ثابت شدن این که
قرآن موجود، از طرف
خدای متعال است، با استناد به آیات آن، کاسته نشدن چیزی از آن را نیز به اثبات رساند.
ازاین‌رو موضوع مصونیت قرآن شریف از هر گونه تحریف را تا امروز در دو بخش جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهیم.
زیاد نشدن چیزی بر قرآن کریم، مورد
اجماع همه مسلمانان است:
در این‌جا به برخی علمای بزرگ امامیه که به صراحت قائل به عدم تحریف هستند، اشاره می‌شود:
أ.
شیخ طوسی، محمد بن حسن، تفسیر تبیان، ج۱، ص۳؛
ب.
طبرسی، فضل بن حسن، مقدمه تفسیر مجمع البیان؛
ج.
سیدمرتضی که از اعظم
علمای امامیه امامیه در قرن چهارم هجری است که کلام وی در مقدمه
مجمع البیان آمده است؛
د.
شیخ صدوق، محمد بن علی، کتاب الاعتقادات، ص۹۳؛
ه‌ـ .
شیخ مفید، کتاب اجوبة المسائل السرویة، ص۲۶۶، مطبوع در مجموعة الرسائل؛
و.
سید بن طاووس، کتاب سعد السعود، ص۱۴۴؛
موارد فوق از کتاب منشور عقاید امامیه،
آیت‌الله جعفر سبحانی صفحه ۱۴۲ نقل شده است.
هم‌چنین هیچ‌گونه حادثه‌ای که منشأ احتمال افزایش چیزی بر قرآن شود، روی نداده و هیچ سندی برای چنین احتمالی، قابل ارائه نیست. در عین حال می‌توان فرض افزایش را با دلیل عقلی نیز ابطال کرد. به این بیان که اگر فرض شود که مطلب تامی بر قرآن افزوده شده، معنایش این است که آوردن مثل قرآن امکان داشته و چنین فرضی با
اعجاز قرآن و عدم توانایی بشر برآوردن مثل آن سازگار نیست و اگر فرض شود که تنها یک کلمه یا آیه کوتاهی افزوده شده، لازمه‌اش این است که نظم سخن به هم خورده باشد و از صورت اصل اعجازآمیزش خارج شده باشد و در این صورت قابل
تقلید و آوردن مانند آن خواهد بود؛ زیرا نظم اعجازآمیز عبارات قرآن به انتخاب کلمات و حروف نیز بستگی دارد و با دگرگونی آنها از حالت اعجازآمیز، خارج می‌شود.
پس به همان دلیلی که
معجزه بودن قرآن کریم ثابت شده،
محفوظ بودن آن از اضافات نیز ثابت می‌شود. چنان‌که با همین دلیل، کم شدن کلمات با جملاتی که موجب خروج آیات از حالت
اعجاز باشد، نفی می‌گردد.
بزرگان علمای
اسلام از
شیعه و
سنی، تصریح و تأکید کرده‌اند به این‌که: همان‌گونه که چیزی بر قرآن کریم افزوده نشده، چیزی هم از آن کم نشده است و برای این مطلب دلایل فراوانی آورده‌اند؛ ولی متأسفانه در اثر نقل پاره‌ای
روایات مجهول در کتب
حدیث فریقین و برداشت نادرست از برخی روایات، بعضی احتمال داده‌اند یا حتی تأکید کرده‌اند که آیاتی از قرآن کریم حذف شده است.
اما علاوه بر وجود قرائن قطعی تاریخی بر مصونیت قرآن کریم از هرگونه تحریفی ـ خواه به زیاد کردن باشد و خواه به حذف کردن ـ و علاوه بر این‌که حذفی که موجب به هم خوردن نظم اعجازآمیز آن باشد، به وسیله دلیل اعجاز نفی می‌شود، می‌توان مصونیت از حذف
آیه یا
سوره مستقل را از خود قرآن کریم استفاده کرد.
یعنی بعد از آن‌که ثابت شد که همه قرآن موجود،
کلام خداست و چیزی بر آن، افزوده نشده، مفاد آیات آن به عنوان محکم‌ترین دلیل نقلی و تعبدی،
حجت می‌شود و یکی از مطالبی که از آیات کریمه قرآن به دست می‌آید، همین است که خدای متعال، مصونیت این کتاب را از هرگونه تحریفی ضمانت کرده است؛ برخلاف سایر کتب آسمانی که نگهداری آنها به عهده مردم گذاشته شده بود.
خداوند متعال در این باره می‌فرماید: «
اِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَاِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ؛
بی‌تردید، ما این قرآن را به تدریج نازل کرده‌ایم و قطعاً نگهبان آن خواهیم بود».
این آیه شریفه از دو جمله تشکیل یافته است: در جمله اول «
اِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ» بر این مطلب تأکید شده که قرآن کریم از طرف خدای متعال نازل شده و در هنگام نزول هیچ‌گونه تصرفی در آن صورت نگرفته است و در جمله دوم «
وَاِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ» با استفاده مجدد از ادوات تأکید و هیئتی که دلالت بر
استمرار می‌کند، محفوظ بودن همیشگی قرآن از هرگونه تحریفی تضمین شده است. با استفاده از این آیه شریفه، محفوظ بودن قرآن را از حذف آیه یا سوره مستقلی (به نحوی که موجب به هم خوردن نظم اعجازآمیز آن نشود) ثابت می‌گردد. بدین ترتیب
مصونیت قرآن کریم از تحریف به زیادی و حذف، با بیانی مرکب از یک دلیل عقلی و یک دلیل نقلی، ثابت می‌شود.
بررسی کلمات پیشوایان بزرگ اسلام (علیهم‌السلام) (که جانشین
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بودند و مسئولیت
حفظ دین را بر عهده داشتند) نشان می‌دهد که از همان آغاز
اسلام مردم را به
تلاوت و بررسی و
عمل به همین قرآن موجود دعوت می‌کردند و این خود نشان می‌دهد که این کتاب آسمانی به صورت یک مجموعه دست‌نخورده در همه قرون از جمله قرون نخستین اسلام بوده است.
اصولاً پس از قبول
خاتمیت پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و این که آیین اسلام آخرین آیین الهی است و رسالت قرآن تا پایان
جهان برقرار خواهد بود، چگونه می‌توان باور کرد که خدا این یگانه سند اسلام و پیامبر خاتم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را پاسداری نکند؟
با توضیحاتی که ذکر شد، به‌خوبی معلوم می‌شود که قرآن چنان‌که در گذشته تحریف نشده و مقتضای هر یک از دلیل‌های دوم و سوم و چهارم این است که در آینده هم تحریفی صورت نخواهد گرفت.
۱. طباطبایی، محمد حسین، قرآن در اسلام.
۲. مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید.
۳. سبحانی، جعفر، منشور عقاید امامیه.
۴. حسن‌زاده آملی، حسن، قرآن هرگز تحریف نشده.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «امکان تحریف در قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۰۵.
