آیه ۴ سوره قدر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سوره قدر،
شب قدر،
ملائکه،
جبرئیل،
وحی،
روح.
پرسش: در معنای «تنزّل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم من کل امر»، ملائکه زمانی که بر
قلب ولی امر نازل می‌شوند، چه چیز را نازل می‌کنند؟ امر حکیم را؟ یا امر تفصیلی را؟ اگر امر
حکیم را می‌آورند، در قلب ولی امر این امر مفصل می‌شود؟ یا اینکه امر معنای دیگری دارد؟ نقش «من» در اینجا چیست؟ آیا فعل «تنزّل» با «من» متعدی شده است؟
پاسخ:
شب
قدر از جمله شب‌های مهم در میان مسلمانان است. منشأ این اهمیت،
قرآن است که طی آیاتی، بر این اعتقاد دلالت دارد؛ از جمله این آیات،
آیه شریفه «
تَنزَّلُ الْمَلَئکَةُ وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبهِّم مِّن کلِ أَمْرٍ »؛ «
فرشتگان و روح در آن شب به
اذن پروردگارشان برای (
تقدیر و تنظیم) هر کاری نازل می‌شوند»،
است.
کلمه «تَنزَّلُ» در اصل «تتنزّل» بوده است
و از آنجا که فعل مضارع دلالت بر استمرار دارد، روشن می‌شود که شب قدر مخصوص به زمان
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و نزول
قرآن مجید نبوده؛ بلکه امری است مستمر و شبی است مداوم که همه‌ساله تکرار می‌شود.
بحث دیگر در این آیه، مراد از کلمه روح است؛ اقوالی در این مورد نقل شده که برخی از آنها در میان شیعیان نیز رواج دارد:
مراد از آن، یک
فرشته بسیار بزرگ است که
آسمان و
زمین در برابر او ناچیزند.
گروهی از
فرشتگان هستند که تنها در شب قدر توسط ملائکه دیده می‌شوند.
یکی از مخلوقات الهی است که می‌خورد و می‌پوشد؛ در‌حالی‌که نه از ملائکه است و نه از
انسان ها و شاید یکی از خدمتکاران
بهشت باشد.
شاید عیسی ـ علیه‌السلام ـ باشد که در قرآن به همین نام خوانده شده و در شب قدر به همراه ملائکه به زمین می‌آید تا از احوال
امت پیامبر آگاهی یابد.
شاید قرآن باشد؛ زیرا از قرآن نیز تعبیر به روح آمده است: «
وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا »؛ « و همان‌گونه (که بر پیامبران پیشین وحی کردیم) روحی را (چون قرآن) از امر خود به تو
وحی کردیم».
شاید مراد
رحمت الهی باشد که در قرآن از آن تعبیر به روح آمده است:«
... و لا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ... »؛ «... و از رحمت خدا ناامید نشوید... ».
روح موجودی بالاتر از ملائکه است. به نظر، دیدگاه بهتر این است که منظور از روح،
جبرئیل است و علت اینکه به‌صورت جدا از ملائکه ذکر شده، ارزش و مقام او بوده است».
از جمله دیدگاه رایج در میان مفسران
شیعه ، قول هفتم است
و روایاتی نیز در منابع روایی وجود دارد که بر این اعتقاد دلالت می‌کنند.
البته برخی از مفسران شیعه نیز قائل‌اند منظور از
روح در آیه، جبرئیل است.
به حسب روایات شیعه، این نزول ملائکه بر
امام زمان ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ می‌باشد و آنها آنچه مقدور شده را بر آن
امام عرضه می‌دارند.
اما در مورد بخش پایانی آیه «
مِن کلِ أَمْرٍ »، مفسران ادبی در مورد جار و مجرور «من کلّ» گفته‌اند که متعلّق به «تنزّل» است.
در معانی «من» نیز احتمالاتی داده شده:
برخی از مفسران (من) در آیه را به معنای لام تعلیلیه گرفته‌اند.
برخی دیگر معتقدند (من) در آیه به معنای خودش یعنی ابتدای غایت است؛ ولی سببیت را هم می‌رساند.
این دو قول اختلاف اندکی در معنا ایجاد می‌کنند که بیان آن از محدوده این مختصر دور است.
در نهایت معنا و منظور از «من کل امر» را می‌توان به‌صورت مختصر این‌گونه بیان داشت که
فرشتگان برای تقدیر و تعیین سرنوشت‌ها و آوردن هر
خیر و برکتی در آن شب نازل می‌شوند و هدف از نزول آنها انجام دادن این امور است.
برای
تفسیر این قسمت می‌توان از آیات دیگر کمک گرفت. یکی از این آیات که به فهم این آیه کمک می‌کند آیه: «
إِنَّا أَنزَلْنَهُ فیِ لَیْلَةٍ مُّبَرَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ فِیهَا یُفْرَقُ کلُ‌ُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ »
است. کلمه فرق در این آیه به معنای جدا کردن چیزی از چیز دیگر است؛ به‌طوری که از یکدیگر متمایز شوند. «امر حکیم» نیز عبارت است از امری که الفاظش از یکدیگر متمایز نباشد و احوال و خصوصیاتش متعین نباشد (به بیان دیگر امر حکیم امری است مبهم و مجمل). بنابراین امور به حسب
قضا ی الهی دارای دو مرحله‌اند: یکی اجمال و ابهام و دیگر مرحله تفصیل.
شب قدر هم به‌طوری که از آیه «
فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ » برمی‌آید، شبی است که امور از مرحله احکام و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون می‌آیند.
بنابراین آیه مورد بحث اشاره به این معنا دارد که امور به‌صورت کاملاً تفصیلی در شب
قدر نازل می‌شوند. این معنا در کلام مفسران دیگر نیز ذکر شده است.
حال «من کلِ أَمْرٍ» در
سوره قدر را نیز می‌توان به امور تفصیلی تفسیر کرد که از آیه شریفه «
فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ » به دست می‌آید.
پایگاه اسلام کوئست.
