آیه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آیه، آیات،
نشانه،
عبرت.
پرسش: آیه، در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ و چرا در بعضی از آیات
قرآن کلمه «آیه» به‌صورت جمع و در بعضی دیگر به‌صورت مفرد آمده است؟
معنای کلمه "آیه" در کتاب‌های لغوی این‌گونه آمده است: آیه به معنای نشانه و
عبرت است. چنان‌که خداوند می‌گوید: در داستان
یوسف و برادرانش آیاتی وجود دارد؛ یعنی نشانه‌ها و عبرت‌های مختلفی وجود دارد.
لغویان برای «آیه» چند معنا گفته‌اند: ۱. گروه؛ ۲. شگفتی؛ ۳. نشانه؛ ۴. چیزی که برای رسیدن به هدف و مقصودی به آن توجه کنند و آن را وسیله قرار دهند.
کلمه «آیه» در قرآن، ۸۶ بار به صورت مفرد و ۲۹۶ بار به شکل جمع آمده است.
در باره ریشه واژه «آیه» میان لغویان اختلاف است. برخی اصل آن را «ا ی ی» به معنای مکث و انتظار می‌دانند.
جوهری و
مصطفوی (از واژه شناسان خبره)، این کلمه را از ریشه «اوی» به معنای توجّه و قصد می‌دانند.
برخی نیز می‌گویند: آیه از «اَیْ» به معنای آشکار کردن گرفته شده است.
راغب اصفهانی، همین ریشه را با تشدید یاء (به شکل «اَیّ») به صورت یک احتمال ذکر می‌کند و می‌گوید: درست، آن است که آیه از مصدر «تایّی» به معنای تثبّت و پایداری گرفته شده باشد.
در تعریف اصطلاحی «آیه» گفته شده: قطعه‌ای از قرآن است که در سوره‌ای واقع شده و شروع و پایان دارد و از چند جمله یا کلمه (گرچه برخی در تقدیر باشند) تشکیل شده است.
علامه طباطبایی می‌گوید: «آیه قطعه‌ای از قرآن است که جدا از قبل و بعد خود، قابل
تلاوت باشد».
در تعریفی دقیق‌تر گفته شده: آیه، پاره‌ای از حروف یا کلمات یا جمله‌های قرآن، واقع در یک سوره، با فاصله معیّن
[از قبل و بعد
] و جدا از قبل و بعد است.
در
قرآن کریم و
ادبیات عرب آن‌جا که یک نشانه وجود داشته باشد، از کلمه آیه استفاده می‌کنند که مفرد است و هرگاه که دو یا چند نشانه وجود داشته باشد، از کلمه "آیات" که جمع است استفاده می‌کنند. حال با ذکر چند مورد از قرآن کریم این استفاده را بیان می‌داریم.
به نمونه‌هایی از لفظ آیه در قرآن کریم اشاره می‌شود:
«
وَ قالَ لَهُمْ نَبِیُّهُمْ إِنَّ آیَةَ مُلْکِهِ...؛
پیغمبرشان گفت که نشان پادشاهی او این است....»
«
قالَ رَبِّ اجْعَلْ لی آیَةً...؛
گفت: ای پروردگار من، برای من نشانه‌ای پدیدار کن.»
«
وَ ما تَأْتیهِمْ مِنْ آیَةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِم...؛
و هیچ آیه‌ای از آیات پروردگارشان بر ایشان نازل نشد.»
«
تِلْکَ آیاتُ اللَّهِ نَتْلُوها عَلَیْکَ بِالْحَق...»؛
این نشانه‌های خداست که پی‌در‌پی می‌خوانیم بر تو بحق....
همان‌طور که این آیات نشان می‌دهد، برای رساندن معنای مفرد کلمه آیه به کار رفته و برای رساندن معنای جمع از کلمه آیات استفاده شده است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «آیه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۱۷. سایت حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «آیه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۱۷.
