• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آیه ۱۲ سوره فصلت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: تفسیر، سوره فصلت، هفت آسمان، باطن هفت‌گانه، نور، خورشید، مراتب قلب انسان، افاضه علم، تجلی، قلب مؤمنان، نور توحید، هدایت، عقل، قلب.

پرسش: تفسیر عرفانی آیه ۱۲ سوره فصلت چیست؟

پاسخ: منظور از هفت آسمان در این آیه، مراتب هفت‌گانه آسمانی انسان یا لطائف هفت‌گانه قلب انسان است.
عرفا برای قلب هفت‌طور قائل شده‌اند که هفتمین آن، حُبّ القلب، یعنی باطن قلب است که محل تجلی و کشف و محل اسرار و نزول انوار معنوی است. اما برخی مفسران، آنها را به باطن هفت‌گانه تفسیر کرده و آنها را عبارت از «نیروهای درونی، نفس، قلب، سر، روح، خفا و حق» می‌دانند و می‌گویند: اینها جزء هویت هر شخصی هستند.


فهرست مندرجات

۱ - تفسیر عرفانی آیه
       ۱.۱ - سبع سماوات
              ۱.۱.۱ - دیدگاه برخی مفسران
       ۱.۲ - فی یومین
              ۱.۲.۱ - اول
              ۱.۲.۲ - دوم
              ۱.۲.۳ - سوم
       ۱.۳ - أَوحی‌ فی‌ کل سماءٍ
       ۱.۴ - و زینا السماء الدنیا
              ۱.۴.۱ - اول
              ۱.۴.۲ - دوم
              ۱.۴.۳ - سوم
              ۱.۴.۴ - چهارم
              ۱.۴.۵ - پنجم
       ۱.۵ - تقدیر العزیز العلیم
۲ - پانویس
۳ - منبع


در آیه مورد پرسش می‌خوانیم: «فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فی‌ یَوْمَیْنِ وَ أَوْحی‌ فی‌ کُلِّ سَماءٍ أَمْرَها وَ زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِمَصابیحَ وَ حِفْظاً ذلِکَ تَقْدیرُ الْعَزیزِ الْعَلیم؛ در این هنگام آنها را به‌صورت هفت آسمان در دو روز آفرید، و در هر آسمانی کار آن (آسمان) را وحی (و مقرر) فرمود، و آسمان پایین را با چراغ‌هایی (ستارگان‌) زینت بخشیدیم، و (با شهاب‌ها از رخنه شیاطین) حفظ کردیم، این است تقدیر خداوند توانا و دانا!»
علاوه بر معنای ظاهری آیه که به جای خود، معتبر است، تفسیری عرفانی نیز ارائه شده است:

۱.۱ - سبع سماوات

منظور از هفت آسمان، مراتب هفت‌گانه آسمانی انسان یا لطائف هفت‌گانه قلب انسان است.
[۲] گنابادی، سلطان‌محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ج‌۴، ص۳۳، مؤسسة الأعلمی مطبوعات، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
عرفا برای قلب هفت‌طور قائل شده‌اند که هفتمین آن، حُبّ القلب، یعنی باطن قلب است که محل تجلی و کشف و محل اسرار و نزول انوار معنوی است.

۱.۱.۱ - دیدگاه برخی مفسران

اما برخی مفسران، آنها را به باطن هفت‌گانه تفسیر کرده و آنها را عبارت از «نیروهای درونی، نفس، قلب، سر، روح، خفا و حق» می‌دانند و می‌گویند: اینها جزء هویت هر شخصی هستند.

۱.۲ - فی یومین

چندین معنای عرفانی برای آن بیان شده است:

۱.۲.۱ - اول

روز انشا و روز ایجاد و ابداع، یا روز مدبرات و روز مجردات.
[۵] گنابادی، سلطان‌محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ج‌۴، ص۳۳، مؤسسة الأعلمی مطبوعات، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.


۱.۲.۲ - دوم

«یومَین»؛ یعنی روز تابیدن نور قدیم بر آسمان‌ها و روز طلوع کردن خورشید نقاء بر آنها.
[۶] بقلی شیرازی‌، روزبهان، تفسیر عرائس البیان فی حقائق القرآن، ج‌۳، ص۲۴۵، محقق: فرید المزیدی، احمد، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۲۰۰۸م.


۱.۲.۳ - سوم

با توجه به تفسیر هفت آسمان به هفت مرتبه باطنی انسان، منظور از این دو روز، دو ماه آخر بارداری است.

۱.۳ - أَوحی‌ فی‌ کل سماءٍ

وحی کردن به معنای افاضه علم است که یا به‌واسطه فرشته یا بدون آن انجام می‌شود. اما چون در مجردات، علم عین ذات است، به معنای خلقت آن مجرد است با وصف علم.
[۸] گنابادی، سلطان‌محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ج‌۴، ص۳۳، مؤسسة الأعلمی مطبوعات، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
این اموری که وحی شده، عبارت است از خزانه‌های اسرار و لطائف انوار الهی و حقیقت‌های تقدیر او که بر همه پوشیده است و فقط کسانی مانند فرشتگان و انبیا و اولیای الهی از برخی از آنها مطلع شده‌اند.
[۹] بقلی شیرازی‌، روزبهان، تفسیر عرائس البیان فی حقائق القرآن، ج‌۳، ص۲۴۵، محقق: فرید المزیدی، احمد، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۲۰۰۸م.

همچنین گفته‌ شده: اموری که به طبقات مختلف آسمان باطن انسان وحی شده که عبارتند از: اعمال، ادراکات، مکاشفات، مشاهدات، مواصلات، مناغیات و تجلیات.

۱.۴ - و زینا السماء الدنیا

درباره این بخش از آیه شریفه نیز چند تفسیر عرفانی بیان شده است:

۱.۲.۱ - اول

همان‌طور که خداوند زمین را به‌ واسطه انبیا و اولیا زینت داده، آسمان‌ها را نیز با نور کرّوبیان زینت بخشیده است. و نیز قلب عارفان را با خورشید تجلی ذات و ماه صفات الهی و با ستاره‌های اسرار ملکوت و جبروت تزئین کرده است.
[۱۱] بقلی شیرازی‌، روزبهان، تفسیر عرائس البیان فی حقائق القرآن، ج‌۳، ص۲۴۵، محقق: فرید المزیدی، احمد، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۲۰۰۸م.


۱.۲.۲ - دوم

در توضیح این آیه، تفسیری به امام صادق (علیه‌السلام) منسوب است: «اعضا و جوارح مؤمنان را با خدمت کردن زینت دادیم».
[۱۲] منسوب به امام جعفر صادق، تفسیر امام جعفر الصادق (مجموعه آثار السلمی)، ج۱، ص۵۳، پل نوپا، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.


۱.۲.۳ - سوم

ابن عطا در توضیح این آیه می‌گوید: قلب مؤمنان را با نور معرفت زینت دادیم و در آن چراغ هدایت و نور توحید قرار دادیم.
[۱۳] منسوب به امام جعفر صادق، تفسیر امام جعفر الصادق (مجموعه آثار السلمی)، ج۱، ص۱۷۷، پل نوپا، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.


۱.۴.۴ - چهارم

خداوند قلب‌ها را با نورهایی تزئین کرده که این نورها عبارت‌اند از: نور عقل، نور فهم، نور علم، نور یقین، نور معرفت و نور توحید.

۱.۴.۵ - پنجم

آسمان دنیا را عقل دانسته که نزدیک‌ترین بخش باطن انسان به قلب است که آن‌ را به‌واسطه چراغ‌های استدلال‌ها و برهان‌ها از شیاطین وهم و خیال محافظت می‌کند.

۱.۵ - تقدیر العزیز العلیم

او خدای قدرت‌مندی است که هیچ‌کس بر او غلبه نمی‌کند و مانع تدابیر او نمی‌گردد. هم‌چنین خدایی است دانا که نسبت به هیچ مطلبی جهل ندارد، خصوصاً اموری که مربوط به مصالح مملکتش می‌شود.


۱. فصلت (۴۱)، ایه ۱۲.    
۲. گنابادی، سلطان‌محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ج‌۴، ص۳۳، مؤسسة الأعلمی مطبوعات، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
۳. حقی بروسوی اسماعیل‌، تفسیر روح البیان، ج‌۸، ص۲۳۸، دارالفکر، بیروت، چاپ اول، بی‌تا.    
۴. ابن عربی، تفسیر ابن عربی (تأویلات عبدالرزاق)، ج‌۲، ص۲۰۸، محقق:رباب،‌ سمیر مصطفی، دار احیاء التراث العربی‌، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.    
۵. گنابادی، سلطان‌محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ج‌۴، ص۳۳، مؤسسة الأعلمی مطبوعات، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
۶. بقلی شیرازی‌، روزبهان، تفسیر عرائس البیان فی حقائق القرآن، ج‌۳، ص۲۴۵، محقق: فرید المزیدی، احمد، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۲۰۰۸م.
۷. ابن عربی، تفسیر ابن عربی (تأویلات عبدالرزاق)، ج‌۲، ص۲۰۹، محقق:رباب،‌ سمیر مصطفی، دار احیاء التراث العربی‌، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.    
۸. گنابادی، سلطان‌محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ج‌۴، ص۳۳، مؤسسة الأعلمی مطبوعات، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
۹. بقلی شیرازی‌، روزبهان، تفسیر عرائس البیان فی حقائق القرآن، ج‌۳، ص۲۴۵، محقق: فرید المزیدی، احمد، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۲۰۰۸م.
۱۰. ابن عربی، تفسیر ابن عربی (تأویلات عبدالرزاق)، ج‌۲، ص۲۰۹، محقق:رباب،‌ سمیر مصطفی، دار احیاء التراث العربی‌، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.    
۱۱. بقلی شیرازی‌، روزبهان، تفسیر عرائس البیان فی حقائق القرآن، ج‌۳، ص۲۴۵، محقق: فرید المزیدی، احمد، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۲۰۰۸م.
۱۲. منسوب به امام جعفر صادق، تفسیر امام جعفر الصادق (مجموعه آثار السلمی)، ج۱، ص۵۳، پل نوپا، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.
۱۳. منسوب به امام جعفر صادق، تفسیر امام جعفر الصادق (مجموعه آثار السلمی)، ج۱، ص۱۷۷، پل نوپا، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.
۱۴. قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم، لطائف الإشارات، ج۲، ص۶۱۱، محقق:بسیونی، ابراهیم، الهیئة المصریة العامه للکتاب‌، مصر، چاپ سوم، ۱۹۸۱م.    
۱۵. ابن عربی، تفسیر ابن عربی (تأویلات عبدالرزاق)، ج‌۲، ص۲۰۸ ۲۰۹، محقق:رباب،‌ سمیر مصطفی، دار احیاء التراث العربی‌، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‌۷، ص۲۸۷ - ۲۸۸، دفتر انتشارات اسلامی‌، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.    



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «آیه ۱۲ سوره فصلت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۶.    


رده‌های این صفحه : تفسیر | قرآن شناسی




جعبه ابزار