آیه ۱۲ سوره فصلت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تفسیر، سوره فصلت، هفت آسمان، باطن هفت‌گانه،
نور،
خورشید،
مراتب قلب انسان، افاضه علم،
تجلی، قلب مؤمنان، نور توحید،
هدایت،
عقل، قلب.
پرسش: تفسیر عرفانی آیه ۱۲
سوره فصلت چیست؟
پاسخ: منظور از هفت آسمان در این آیه، مراتب هفت‌گانه آسمانی انسان یا لطائف هفت‌گانه قلب
انسان است.
عرفا برای قلب هفت‌طور قائل شده‌اند که هفتمین آن، حُبّ القلب، یعنی باطن قلب است که محل تجلی و کشف و محل اسرار و نزول انوار معنوی است. اما برخی مفسران، آنها را به باطن هفت‌گانه تفسیر کرده و آنها را عبارت از «نیروهای درونی، نفس، قلب، سر،
روح، خفا و
حق» می‌دانند و می‌گویند: اینها جزء هویت هر شخصی هستند.
در
آیه مورد پرسش می‌خوانیم: «
فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فی یَوْمَیْنِ وَ أَوْحی فی کُلِّ سَماءٍ أَمْرَها وَ زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِمَصابیحَ وَ حِفْظاً ذلِکَ تَقْدیرُ الْعَزیزِ الْعَلیم؛
در این هنگام آنها را به‌صورت
هفت آسمان در دو روز آفرید، و در هر آسمانی کار آن (آسمان) را
وحی (و مقرر) فرمود، و
آسمان پایین را با چراغ‌هایی (ستارگان) زینت بخشیدیم، و (با شهاب‌ها از رخنه شیاطین) حفظ کردیم، این است
تقدیر خداوند توانا و دانا!»
علاوه بر معنای ظاهری آیه که به جای خود، معتبر است، تفسیری عرفانی نیز ارائه شده است:
منظور از هفت آسمان، مراتب هفت‌گانه آسمانی انسان یا لطائف هفت‌گانه قلب انسان است.
عرفا برای قلب هفت‌طور قائل شده‌اند که هفتمین آن، حُبّ القلب، یعنی باطن قلب است که محل تجلی و کشف و محل اسرار و نزول انوار معنوی است.
اما برخی مفسران، آنها را به باطن هفت‌گانه تفسیر کرده و آنها را عبارت از «نیروهای درونی، نفس، قلب، سر، روح، خفا و حق» می‌دانند و می‌گویند: اینها جزء هویت هر شخصی هستند.
چندین معنای عرفانی برای آن بیان شده است:
روز انشا و روز ایجاد و
ابداع، یا روز مدبرات و روز مجردات.
«یومَین»؛ یعنی روز تابیدن نور قدیم بر آسمان‌ها و روز
طلوع کردن خورشید نقاء بر آنها.
با توجه به تفسیر هفت آسمان به هفت مرتبه باطنی
انسان، منظور از این دو روز، دو ماه آخر
بارداری است.
وحی کردن به معنای افاضه علم است که یا به‌واسطه
فرشته یا بدون آن انجام می‌شود. اما چون در مجردات،
علم عین ذات است، به معنای
خلقت آن مجرد است با وصف علم.
این اموری که وحی شده، عبارت است از خزانه‌های اسرار و لطائف انوار الهی و حقیقت‌های
تقدیر او که بر همه پوشیده است و فقط کسانی مانند
فرشتگان و
انبیا و اولیای الهی از برخی از آنها مطلع شده‌اند.
همچنین گفته شده: اموری که به طبقات مختلف آسمان باطن انسان
وحی شده که عبارتند از:
اعمال، ادراکات، مکاشفات، مشاهدات، مواصلات، مناغیات و تجلیات.
درباره این بخش از آیه شریفه نیز چند تفسیر عرفانی بیان شده است:
همان‌طور که خداوند
زمین را به واسطه انبیا و اولیا زینت داده، آسمان‌ها را نیز با نور کرّوبیان زینت بخشیده است. و نیز قلب عارفان را با خورشید تجلی ذات و ماه صفات الهی و با ستاره‌های اسرار
ملکوت و
جبروت تزئین کرده است.
در توضیح این آیه، تفسیری به
امام صادق (علیه‌السلام) منسوب است: «اعضا و جوارح
مؤمنان را با خدمت کردن زینت دادیم».
ابن عطا در توضیح این آیه می‌گوید: قلب مؤمنان را با نور معرفت زینت دادیم و در آن چراغ
هدایت و نور
توحید قرار دادیم.
خداوند قلب‌ها را با نورهایی تزئین کرده که این نورها عبارت‌اند از: نور عقل، نور فهم، نور علم، نور یقین، نور معرفت و نور توحید.
آسمان
دنیا را عقل دانسته که نزدیک‌ترین بخش باطن انسان به قلب است که آن را به‌واسطه چراغ‌های استدلال‌ها و برهان‌ها از
شیاطین وهم و خیال محافظت می‌کند.
او خدای قدرت‌مندی است که هیچ‌کس بر او غلبه نمی‌کند و مانع تدابیر او نمی‌گردد. همچنین خدایی است دانا که نسبت به هیچ مطلبی
جهل ندارد، خصوصاً اموری که مربوط به مصالح مملکتش می‌شود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «آیه ۱۲ سوره فصلت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۶.
