وثاقت حدیث
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حدیث،
علم الحدیث،
درایة الحدیث،
علم الرجال، شیعه.
پرسش: وجوه
وثاقت حدیث در نزد
شیعه چیست؟
پاسخ: علمای شیعه، آن چیزی که بعد از
قرآن مورد توجه قرار دادند، حدیث، علم الحدیث، درایة الحدیث و علم الرجال بوده است.
علمای شیعه، آن چیزی که بعد از قرآن مورد توجه قرار دادند، حدیث، علم الحدیث، درایة الحدیث و علم الرجال بوده است. قبل از هر چیز به این اصطلاحات، اشاره می‌کنیم:
«حدیث» در لغت به معنای چیز تازه و در اصطلاح، کلامی است که قول، فعل و تقریر
معصوم ـ علیهم‌السلام ـ را حکایت می‌کند.
«علم الحدیث» مشتمل بر
اصول و قواعدی است که با استفاده از آن می‌توان قول، فعل و امضای عملی معصوم ـ علیهم‌السلام ـ را شناخت.
«
درایة الحدیث» دانستن قواعدی است که به کمک آن می‌توان به معانی و مفاهیم
حدیث پی برد.
«
علم رجال» بررسی
راویان حدیث و ناقلان آنها و
رجال سند از جهت وثاقت می‌باشد.
«مصطلح الحدیث» از کیفیت حدیث از حیث آحاد و
تواتر، اتصال و انقطاع آن به معصوم از نظر واسطه‌ها، بررسی می‌شود.
تعلیم و
تعلم این علم در بین
علما، نشانه اهمیت زیاد به «حدیث» است؛ حتی
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرمودند: «حدیث تدریه خیر من الف ترویه»؛
«فهمیدن یک
حدیث، از نقل هزار حدیث بهتر است.» لذا قبل از هر چیز
ادبیات عرب علم و
لغت، عام و خاص،
مطلق و مقید،
مجمل و
مبین، ظهور و دلالت الفاظ،
ناسخ و
منسوخ،
حقیقت و مجاز، مفاهیم
شرط و وصف و غایت ... مورد بحث قرار می‌دهند تا احادیث صحیح را از جعلی جدا نمایند.
مواردی که ملاک وثاقت حدیث قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از:
اگر مضمون و محتوی حدیث، برخلاف
نص یا
ظاهر قرآن باشد، مورد قبول
علمای شیعه قرار نمی‌گیرد. «یا ایها الناس ما جائکم عنی یوافق کتاب الله فانا قلته و ما جائکم یخالف کتاب الله فلم اقله»؛
«ای مردم! آنچه از من به شما رسیده در صورت موافقت با کتاب خدا، من گفته‌ام، و آنچه را که مخالف با
قرآن باشد، نگفته‌ام.»
حدیث، نباید با سنت قطعی
رسول الله ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ و
ائمه ـ علیهم‌السلام ـ و
خبر متواتر، مخالف باشد:
امام باقر ـ علیه‌السلام ـ فرمودند: «لا تصدق علینا الا ما وافق کتاب‌الله و سنة نبیه»؛
«حدیثی را که از ما به شما می‌رسد، اگر با قرآن و
سنت رسول‌الله موافق نباشد، تصدیق نکنید.»
هر حدیثی را که با بدیهیات
عقل، مخالفت نماید، صدور آن از
معصوم مورد اشکال است؛ مانند
توحید،
رؤیت خداوند،
جبر و
اختیار،
نبوت،
معاد...
«
اجماع» اتفاق نظر جمیع فقها را در یک امر شرعی می‌گویند و ملاک
حجیت آن، کشف قول
پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ و
ائمه ـ علیهم‌السلام ـ می‌باشد. «اذا اختلف احادیثنا علیکم فخذوا بما اجتمعت علیه شیعتنا فانه لا ریب فیه»؛
زمانی که به سر یک حدیث اختلاف پیدا شد، به آن حدیثی که اجماع نموده‌اند، اخذ نمایید»
باید
عاقل،
بالغ،
عادل، ضابط، حافظ،
ایمان اثنی‌عشری... (غیر اثنی‌عشری، اگر مذمت نشده باشند و ثقه باشند، مورد
وثوق است) غیر از این مانند کذاب، مجهول، و... مورد وثوق نیست.
از نظر سند، باید
مسند باشد، تمام راویان در سلسله
سند ذکر شده باشند، و کسی از سند ساقط نشود؛ مانند مرفوع،
مرسل...
از نظر متن، محتوی و دلالت، بررسی دقیق می‌شود، از اینکه معارض با
احادیث دیگر نباشد، کلام قبیح و مستهجن نباشد، موافق قواعد
ادبیات عرب باشد و موارد فوق الذکر و... به‌طور خلاصه،
حدیث به چهار قسمت تقسیم می‌شود:
اقسام حدیث عبارت‌اند از:
آن حدیثی است که سلسله سند آن به
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ و
ائمه ـ علیهم‌السلام ـ متصل باشد و ناقل آن در تمام طبقات،
شیعه اثنی‌عشری ضابط و عادل باشد.
حدیثی است که سلسله سند آن متصل به
معصوم باشد و راوی شیعه و مورد
ستایش (نه در حد
عدالت) و مذمت هم نشده باشد.
حدیثی است که سند آن متصل به
معصوم باشد و همه یا بعضی از
راوی آن غیر دوازده امامی و از طرف اصحاب ما، تصریح به توثیق شده‌اند.
حدیثی است که هیچ‌کدام از شرایط (
حسن،
صحیح و
موثق) را ندارد.
این پاسخ کوتاه بیان مختصری از شرایط وثاقت احادیث در بین علمای شیعه است؛ به سبب اینکه، این احادیث، دست نخورده و
تحریف نشده به دست مردم و آیندگان برسد تا از چشمه زلال
معرفت و
علم، بهره‌ای ببرند و هم‌چنین از بین این احادیث،
خرافات و جعلیات را پالایش کنند.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «وثاقت حدیث»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۲۸.
