هیپنوتیزم و فال‌گیری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: هیپنوتیزم، فال‌گیری، پیش‌گویی، تفأل و تطیر، شعبده‌بازی، خرافه‌ستیزی، حکم شرعی.
پرسش: آیا می‌توان به هیپنوتیزم و مانند آن معتقد بود؟ در مورد فال‌گیری و پیش‌گویی چه‌طور؟ حکم شرعی در مورد این افراد چیست؟
پاسخ:
فعالیت‌هایی است که به خاطر سرعت عمل و ظرافت در کار باعث می‌شوند که
انسان در احساس و ادراک اشیا دچار خطا گردد؛ به‌گونه‌ای که وقتی حرکت آرام آن و یا حقه یا ترفند آن را به دیگری تعلیم دهند، او نیز می‌تواند همان کار را انجام دهد.
هیپنوتیزم مشتق از کلمه یونانی هیپوز به معنی
خواب است و از آن‌جا که با خواب طبیعی تفاوت‌هایی دارد، به آن خواب مصنوعی نیز می‌گویند. هیپنوتیزم عبارت است از: ایجاد یک حالت خاص در انسان یا
حیوان از طریق تلقین، نگاه ثابت یا به کمک اشیای فیزیکی و... .
قدمت و پیشینه این
علم به دوران باستان باز می‌گردد. کاهنان مصر، و براهمه هند با این علم آشنایی کافی داشتند. در اواخر قرن هجدهم یک پزشک اتریشی به نام فرانس آنتون با معالجاتی که به وسیله
تلقین و خواب مصنوعی انجام داد، شهرت فراوانی کسب کرد. او فرضیه مغناطیس شخصی یا
مانیه‌تیسم را بر سر زبان‌ها انداخت. نحوه ایجاد خواب مصنوعی روش‌های مختلفی دارد که هر کدام به نام یکی از پیشگامان این علم نامیده شده است.
امروزه از هیپنوتیزم برای درمان امراض عصبی، روانی،
دندان‌پزشکی و
زایمان بدون خون‌ریزی و... استفاده می‌شود. فروید بنیان‌گذار مکتب روان تحلیل‌گری، هیپنوتیزم را در معالجه امراض عصبی و روانی به کار برد. او این روش را از شارکو فرا گرفت؛ گرچه نتوانست به‌خوبی از آن استفاده کند؛ لذا در کار درمان به فن تداعی آزاد و تعبیر
رؤیا روی آورد. در گذشته نه چندان دور و حتی در حال حاضر استفاده از هیپنوتیزم با توجیهات و برداشت‌های اغراق‌آمیز همراه بوده و هست، تا آن‌جا که چنین تصور می‌شده است که با این روش علاوه بر تأثیرات درمانی می‌توان به بسیاری از ناشناخته‌های
عالم غیب دست یافت یا می‌توان دست به کارهای خارق‌العاده و عجیب و غریب دست زد.
در حال حاضر ثابت شده است که مواردی از مشکلات و اختلالات روانی را می‌توان با هیپنوتیزم بهبود نسبی یا بهبود کامل بخشید. ضمن آن‌که هیپنوتیزم در بعضی افراد زیان‌آور و حتی ممنوع است. انجام هیپنوتیزم بر پایه تلقین قرار دارد و بیش‌تر برای ایجاد
آرامش و رفع
اضطراب و بعضی تلقین‌های مفید صورت می‌پذیرد؛ البته این روش درمانی در صورتی مفید است که زیر نظر متخصص انجام پذیرد.
پس با توجه به مطالب فوق باید گفت که هیپنوتیزم یک فرآیند علمی با نظریه‌پردازی‌های علمی و روش‌های مبتنی بر علم است.
اسلام دینی است که از اول با
خرافه، ستیز کرده است و با این کار بر
ارزش علم و دانش تأکید نموده، لذا اجازه نمی‌دهد فالگیران، طالع‌بینان، پیش‌گویان، رمالان، غیب‌گویان، ادعای
خبر از
غیب کنند.
چنان نیست که در هنگام پدید آمدن فلان وضع آسمانی بتوان حکم قطعی کرد به این‌که فلان
حادثه حتماً واقع می‌شود. گاهی این پیش‌گویی‌ها درست در‌می‌آید و گاهی
دروغ؛ البته چنان هم نیست که میان اوضاع آسمانی و
حوادث زمینی هیچ رابطه‌ای نباشد؛ اما ادعای صددرصد و یقینی نمی‌توان کرد.
امروزه
دانشمندان با
پیشرفت تکنولوژی می‌توانند با محاسبه، خبر از وضع آب و هوا در آینده،
خسوف و
کسوف و ... بدهند و این نشان نظام‌مندی
جهان است و دلیل بر علم غیب و
پیش‌گویی از آن نیست.
آن‌ها از دغدغه‌ها آرزوها، ترس‌ها و حتی راز‌های مشتری مطلع می‌شوند و با لطایف و حیله‌هایی، همین اطلاعات را پس از مدتی مجدداً به مشتری بازگو می‌کنند.
گاهی اوقات بر اثر تصرفات منفی و
حرام، افرادی تاریک‌ضمیر (همانند کاهنان) بر بعضی از امور جزئی
دنیا، خرده اطلاعاتی را حاصل می‌کنند که این نیز به معنی داشتن علوم غیبی محض نیست. برخی
علما، رجوع شخص
مسلمان به این‌گونه افراد را حرام می‌دانند.
اخبار غیب همه در
اختیار خداست؛ البته او گاهی برای
هدایت مردم به
پیامبران خود اطلاعاتی از غیب می‌داد تا مردم، با
اطمینان کامل، مطیع فرستاده او شوند؛ ولی این‌طور نبود که پیامبران هرگاه می‌خواستند به این قدرت می‌رسیدند. تنها با
اذن خدا چنین امری ممکن بود. پس از
پیامبر و
ائمه معصومین (علیهم‌السلام) برخی علمای ربانی به خاطر شدت فرمان‌برداری و
عشق به حضرت
حق به مقاماتی می‌رسند که خداوند به آن‌ها خبرهایی از غیب می‌دهد؛ به عنوان مثال،
شیخ بهایی قبل از رحلت خود به او فهمانده شده بود که مرگش نزدیک است و.... البته برخی افراد پاک‌ضمیر مورد عنایت
خداوند قرار می‌گیرند و در عالم
خواب به
روح آن‌ها چیزهایی القا شود که با واقع صدق می‌کند که از آن به
رؤیاهای صادقه تعبیر می‌شود. مقداری از تعبیر این خواب‌ها در اواخر
دارالسلام مرحوم حاجی نوری و در جلد ۱۴
بحارالانوار موجود است؛ البته باید گفت تطبیق این رؤیاها با عالم خارج و تعیین مورد آن بسیار مشکل است و تنها از کسانی این کار ممکن است که مورد عنایت خداوند قرار گرفته باشد.
تفأل آن است که شخصی از دیدن یا شنیدن خبری،
امید به خیری مناسب آن در دلش پیدا شود. مثل این‌که شخصی به نام فتح‌الله وارد شود؛ پس امید به
پیروزی و فتح در دلش پدید آید.
تطیر به عکس آن است؛ یعنی از دیدن و شنیدن چیزی انتظار بلایی یا شری در او پدیدار شود.
قبل از بیان حکم مسئله، تذکر این نکته ضروری است که باید
حکم این مسئله را از مرجع خود سوال کنید؛ ولی ما مطابق نظر بعضی
علما، حکم مسئله را بیان می‌کنیم:
اگر برای اغراض پزشکی و مشروع انجام پذیرد، بدون اشکال است.
از
روایات استفاده می‌شود که تفأل (فال نیک زدن)
مستحب و فال بد زدن (تطیر)
کراهت دارد و سرّ محبوبیت تفأل این است که شخص در حال تفأل، امید به فضل الهی و الطاف خداوند تعالی دارد و البته در چنین حالی رو به
خیر است. برعکس در حال تطیر، امیدی به
رحمت الهی در او نیست؛ بلکه دارای
سوء‌ظن و انتظار بد است.
در
روایت داریم که خداوند بنده‌ای را که به او
حسن‌ظن داشته باشد، مأیوس نمی‌فرماید و فرمود: من نزد گمان نیک بنده با
ایمان خود هستم: «
انا عند ظنٌ عبدی المؤمن».
مؤمن نباید به تطیر اعتنایی کند و در عوض به خدا
توکل نماید تا برایش اثر سوئی رخ ندهد.
رسول خدا فرمودند:
کفاره فال بد زدن،
توکل به خدا ست: «
کفارة الطیرة التوکلُ ».
در
کتاب کافی از
حضرت صادق روایت است که تطیر اثرش تابع حال شخص است، اگر آن را سهل و آسان گرفت و به آن اعتنا نکرد و به خدا توکل نمود، اثر سوئی نخواهد دید و اگر آن را سخت گرفت و به آن اهمیت داد، مبتلا به آن می‌شود.
سؤال: آیا به آن‌ها که کنار خیابان‌ها فال می‌گیرند و از گذشته و آینده خبری می‌دهند، می‌شود پول داد و آیا کار آن‌ها
مشروعیت دارد؟
پاسخِ حضرت
آیت‌الله خامنه‌ای:
کهانت حرام است و نمی‌شود به آن‌ها
پول داد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای:
شعبده‌بازی حرام است؛ ولی هر تردستی
شعبده نیست و حضرت
آیت‌الله مکارم شیرازی در این باره می‌فرمایند:
اغفال، نوعی
سحر است که حرام است.
۱. ژاگو، پل، تاثیر از فاصله، ترجمه ساعد زبان ققنوس.
۲. سیار، عبدالله، وجود بقای روح، انتشارات گوتنبرگ.
۳. بحرانی، شهریار، فوق طبیعت، لیال داشتن، مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «هیپنوتیزم و فال‌گیری»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۳/۰۳.
