علی بن الحسین در زیارت عاشورا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: علی بن الحسین، علی‌اکبر، امام سجاد (علیه‌السلام)، زیارت عاشورا، ولی الله، اولیای خدا.
پرسش: مراد از علی بن الحسین در زیارت عاشورا و سایر زیارت‌ها کدام‌یک از فرزندان ایشان می‌باشد، امام سجاد (علیه‌السلام) یا علی‌اکبر؟ اگر مراد علی‌اکبر است، چرا در برخی زیارت‌ها «ولی الله» بر او اطلاق شده است؟
پاسخ: مراد از «
علی بن الحسین» که در زیارت عاشورا آمده است،
علی‌اکبر (علیه‌السلام) می‌باشد و خطاب به ایشان با عنوان ولی الله، در
زیارت آن حضرت به جهت این است که آن
شهید والامقام از
دوستان خدا و یاوران دین خداست و هرگز این عنوان بر امامت ایشان دلالت نمی‌کند؛ و هیچ کسی هم به امامت ایشان قائل نشده است و اصلاً به اعتقاد شیعیان، امامان دوازده تن می‌باشندکه نامشان مشخص است و از سوی
خدا و پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌و ه‌وسلم) معین شده‌اند که علی‌اکبر (علیه‌السلام) جزء آنان نیست. بنابراین ولی الله بودن علی‌اکبر (علیه‌السلام) مانند سایر
شهدای کربلا که اولیاء الله‌اند، از باب دوست‌دار خدا و یاور
دین خدا بودن است، نه از باب
امامت.
در این باره به شواهدی اشاره می‌کنیم:
منظور از علی بن الحسین (علیه‌السلام) در
زیارت عاشورا که گفته می‌شود: السلام علی علی بن الحسین، حضرت علی‌اکبر است؛ زیرا ما در زیارت عاشورا بر شهدای کربلا
سلام می‌فرستیم و از اولاد امام حسین تنها حضرت علی‌اکبر در کربلا به
شهادت رسید و اگر گفته شود که علی‌اصغر هم در
کربلا به شهادت رسید، در جواب می‌گوییم: از علی‌اصغر در مقاتل به
عبدالله رضیع یاد شده است، نه
علی اصغر.
هم‌چنین وقتی ابن زیاد در دارالاماره چشمش به
امام سجاد (علیه‌السلام) افتاد، پرسید چه نام داری؟ پاسخ داد
علی بن الحسین. ابن زیاد گفت: مگر خدا علی بن الحسین را نکشت، امام سجاد فرمود: «
کانَ لی اخٌ اکبرُ منّی یُسمّی علیاً قتله الناسُ؛ برادر بزرگ‌تری داشتم که
اسم او علی بود و مردم او را کشتند».
این خود قرینه‌ای است بر این‌که منظور از علی بن الحسین (علیه‌السلام) در زیارت عاشورا حضرت علی‌اکبر است، نه امام سجاد (علیه‌السلام).
البته
شیخ مفید امام سجاد (علیه‌السلام) را علی‌اکبر و
علی ـ جوان شهید کربلا ـ را
علی‌اصغر می‌داند و
طفل امام را که با تیری که به گلویش رسید شهید شد، عبدالله بن الحسین می‌داند.
در نهایت منظور از علی بن الحسین در زیارت عاشورا علی جوان و
شهید در
صحرای کربلا می‌باشد.
و اما در پاسخ قسمت دوم سؤال می‌توان گفت: «ولی در اصل از
ماده «ولی، یلی» گرفته شده که به معنی نبودن واسطه میان دو چیز و نزدیکی و پی در پی بودن آن‌هاست. به همین دلیل به هر چیزی که نسبت به دیگری
قرابت و نزدیکی داشته باشد خواه از نظر مکان یا زمان یا نسب و یا
مقام، «ولی» گفته می‌شود؛ استعمال این کلمه به معنی سرپرست و
دوست و مانند این‌ها نیز از همین جاست.
بنابراین اولیای خدا کسانی هستند که میان آنان و
خدا حائل و فاصله‌ای نیست، حجاب از قلبشان کنار رفته و در پرتو
نور معرفت و
ایمان و عمل پاک خدا را با چشم دل چنان می‌بینند که هیچ‌گونه
شک و تردیدی به دل‌هایشان راه نمی‌یابد. به خاطر همین آشنایی با خدا ـ که وجود بی‌انتها و قدرت بی‌پایان و کامل مطلق است ـ ما سوای خدا در نظرشان کوچک و کم‌ارزش و ناپایدار و بی‌مقدار است».
بنابراین به
دوستان خدا نیز به دلیل
نزدیکی به خدا، «ولی الله» گفته می‌شود و این واژه اختصاصی به
امام معصوم ندارد ـ هر چند امام معصوم مصداق
کمال آن است ـ چنان‌که خداوند متعال در مورد دوستان خود ـ اعم از
امام و غیر امام ـ می‌فرماید:
«
اَلا اِنَّ اَوْلِیَاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلا هُمْ یَحْزَنُونَ؛
آگاه باشید اولیا (دوستان) خدا نه ترسی دارند و نه غمگین می‌شوند».
در مقابل به دوستان و یاران
شیطان نیز، اولیا گفته شده است.
چنان‌که
قرآن می‌فرماید: «
فَقَاتِلُوا اَوْلِیَاءَ الشَّیْطَانِ؛
پس شما با یاران شیطان، پیکار کنید.
استعمال «ولی الله» درباره حضرت علی‌اکبر (علیه‌السلام) به جهت آن است که ایشان از دوستان خدا و از یاوران دین خدا می‌باشد.
و معنای «
السلام علیک یا ولی الله»
که در زیارت آن حضرت آمده، این است که
سلام بر تو‌ای دوست‌دار خدا و یاور دین خدا.
مؤید این مطلب آن است که در زیارت غیر علی‌اکبر (علیه‌السلام) هم «ولی الله» گفته شده است.
چنان‌که در زیارت سایر
شهدا می‌خوانیم: «
السلام علیکم یا اولیاء الله و احبائه؛
سلام بر شما ای اولیا (دوست‌داران و یاوران) خدا». و ما می‌دانیم که سایر
شهدا قطعاً امام نبوده‌اند؛ بلکه بسیاری از آنان حتی فرزند امام هم نبوده‌اند و با این حال به آنان «اولیاء الله» گفته شده است.
منظور از «
علی بن الحسین» که در
زیارت عاشورا آمده است، علی‌اکبر (علیه‌السلام) می‌باشد و خطاب به ایشان با عنوان ولی الله، در زیارت آن حضرت به جهت این است که آن شهید والامقام از دوستان خدا و یاوران دین خداست و هرگز این عنوان بر
امامت ایشان دلالت نمی‌کند؛ و هیچ کسی هم به
امامت ایشان قائل نشده است و اصلاً به اعتقاد
شیعیان،
امامان دوازده تن می‌باشندکه نامشان مشخص است و از سوی خدا و پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) معین شده‌اند که علی‌اکبر (علیه‌السلام) جزء آنان نیست. بنابراین
ولی اللهبودن علی‌اکبر (علیه‌السلام) مانند سایر
شهدای کربلا که اولیاء الله‌اند، از باب دوست‌دار خدا و یاور
دین خدا بودن است، نه از باب
امامت.
۱. تحقیقی در نهضت عاشورا، مرکز مطالعات حوزه علمیه.
۲. مقتل الحسین، عبدالرزاق مقرم.
۳. جزوه‌ای از شراره عشق حسین (علیه‌السلام)، عباس راسخی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «علی بن الحسین در زیارت عاشورا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۴/۰۵.
