ذبح گوسفند
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت اسماعیل ،
ذبح ، گوسفند.
پرسش: حکمت جایگزین کردن
گوسفند به جای حضرت اسماعیل که قرار بود توسط پدرش ذبح شود، چیست؟
پاسخ: برای پاسخ به این سؤال باید در مورد این نکته بحث شود که اولاً: مراد از سؤال (
حکمت جایگزینی گوسفند به‌جای حضرت اسماعیل) چیست؟ از این عبارت دو نوع برداشت وجود دارد:
۱. چرا به جای گوسفند موجود دیگری برای
قربانی شدن انتخاب نشده است؟
۲. اساساً چرا این جایگزینی انجام گرفته است؛ یعنی به چه دلیلی همان حضرت اسماعیل قربانی نشده است؟
برای پاسخ به سؤال اول به حدیثی استناد می‌کنیم که
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ فرموده‌اند:اگر خداوند چیزی گران‌قدرتر از قوچ در میان
مخلوقات خود سراغ داشت، هر آینه او را فدای اسماعیل قرار می‌داد.
اما در پاسخ به سؤل دوم لازم است گفته شود:هدف از این دستور خداوند امتحان حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ بود، نه اینکه خداوند می‌خواست اسماعیل قربانی و کشته شود. روشن است که حضرت ابراهیم نیز از امتحان یاد شده سربلند بیرون آمد؛ لذا دیگر نیازی به کشته شدن
حضرت اسماعیل ـ علیه‌السلام ـ نبود.
ثانیاً:سؤال مورد نظر از حکمت دستور خداوند به حضرت ابراهیم پرسش کرده است. بنابراین لازم است بدانیم، اگر مراد از
حکمت همان دلیل باشد، باید دلیل این دستور خداوند متعال روشن شود که البته، چنین کاری را فقط خود
شارع مقدس می‌تواند تبیین کند؛ چون این خداوند است که به دلایل واقعی احکام آگاهی دارد. بدین ترتیب تنها چیزی که ما می‌توانیم از دلیل
حکم یا حادثه‌ای برداشت کنیم، همان چیزهایی است که از شارع و
عقل سلیم به ما می‌رسد.
با این مقدمه به ذکر برخی از حکمت‌های دستور خداوند به حضرت ابراهیم برای ذبح گوسفند می‌پردازیم.
این گوسفندان نوعی
هدیه برای حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ به‌حساب می‌آیند.
متجاوز از یک میلیون گاو و
گوسفند و شتر، روز
عید قربان در وادی منا به دست
حجاج مسلمان ذبح می‌شود و نغمه روحانی «بسم اللَّه وجهت وجهی للذی فطر السموات والارض»، در فضای قربانگاه طنین می‌اندازد و خاطره اعجاب‌انگیز و الهام‌بخش دو
عبد موحد و دو بنده با
اخلاص خدا «ابراهیم و اسماعیل» ـ علیه‌السلام ـ را در دل‌ها زنده می‌سازد. چشم
دنیا را به هزاران سال پیش برمی‌گرداند و صحنه عجیب و تکان‌دهنده‌ای از معرفة اللَّه و
تسلیم در برابر
معبود را به
جهانیان نشان می‌دهد که پدری پیر و کهن‌سال با چهره‌ای نورانی که آثار
عظمت و
جلالت روحش از سیمای متین و
آرامش نمایان است، در همین وادی ایستاده و آستین بالا زده و تیغ برنده‌ای در دست گرفته است؛ در‌حالی‌که فرزند جوان خود را که اندامی موزون و رخساری زیبا دارد، بر زمین خوابانده و با قوت قلبی تمام، تیغ بران، به گلوی فرزند جوان می‌کشد که:«
یا بُنَیَّ إِنِّی أَری فِی الْمَنامِ أَنِّی أَذْبَحُک »؛ پسرم! من در
خواب دیدم که تو را ذبح می‌کنم.
قربانی کردن حاجیان در روز عید قربان، نمادی از قربانی کردن هواهای نفسانی و ذبح
نفس اماره است. همان طوری که دستور خداوند به حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ در مورد ذبح حضرت اسماعیل ـ علیه‌السلام ـ برای این منظور بوده است تا آن حضرت در پرتو این عمل با سرسخت‌ترین و ریشه‌دارترین عامل تعلق
نفس که حب فرزند است مبارزه کند و با
اطاعت از خدا تعلق نفسانی را ریشه کن سازد. بنابراین همان‌طور که اطاعت از این دستور نقش تربیتی بزرگی در جهت رهایی از زندان نفس و تعلقات
حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ و حضرت اسماعیل ـ علیه‌السلام ـ داشته و مقام و منزلت آنان را نزد خداوند بالاتر برده است. بر‌این‌اساس قربانی کردن حاجیان در واقع نوعی
جهاد با
نفس در جهت زدودن تعلقات و وابستگی‌های دنیایی و مادی و رهایی از زندان مال‌پرستی و دنیاطلبی است. طبق بیان نورانی
امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ حج‌گزار و قربانی‌کننده با
تمسک به حقیقت ورع، گلوی
دیو طمع را بریده، او را بکشد. بنابراین صرف ذبح گاو و گوسفند و یا نحر شتر و رها کردن آنها بدون توجه به سر
قربانی ، مایه تعالی
حج گزار نخواهد بود؛ از‌این‌رو از باب تشبیه معقول به محسوس، شایسته است قصد او از این عمل، کشتن دیو درونی حرص و طمع باشد.
قرآن مجید در این زمینه می‌فرماید:"گوشت‌ها و خون‌های این قربانیان هرگز به خدا نمی‌رسد؛ بلکه آنچه به خدا می‌رسد
تقوا و
پرهیزکاری و پاکی
اعمال شما بندگان است..."؛
زیرا اصولاً خدا نیازی به گوشت قربانی ندارد؛ چرا‌که او نه جسم است و نه نیازمند، او وجودی است کامل و بی‌انتها از هر جهت.
به تعبیر دیگر، هدف خداوند از
واجب کردن قربانی آن است که شما با پیمودن مدارج تقوا در مسیر یک انسان کامل قرار گیرید و روز‌به‌روز به خدا نزدیک‌تر شوید، همه
عبادات کلاس‌های تربیت است. قربانی درس ایثار و فداکاری و گذشت و آمادگی برای
شهادت در راه خدا به انسان‌ها می‌آموزد، و درس کمک به
نیازمندان و مستمندان.
اگر تنها به حکمت‌های گفته شده نظر داشته باشیم، حتی در صورتی که از گوشت‌های
قربانی هیچ استفاده‌ای نشود باز این حکمت‌ها می‌تواند حاصل شود.
کمک به
مستمندان (اطعام آنان)از آیات قرآن به‌خوبی استفاده می‌شود که یکی از اهداف قربانی کردن این است که گوشت آن به مصرف‌های لازم برسد، هم قربانی‌کننده از آن استفاده کند و هم قسمتی را به
فقیران نیازمند برساند.
براساس این هدف ارزشمند،
مسلمانان مجاز نیستند گوشت‌های قربانی را در سرزمین منا بر روی
زمین بیندازند تا گندیده شود یا در زیر خاک‌ها مدفون کنند؛ بلکه گوشت‌های حاصل از قربانی در سرزمین
مقدس منا باید در درجه اول به مصرف افراد نیازمند آن
سرزمین برسد و اگر نیازمندانی در آن روز و در آن سرزمین پیدا نشوند، باید آن را به مناطق دیگر حمل کنند و در اختیار نیازمندان قرار دهند.
حتی براساس این
حکمت نیز، اگر این گوشت‌ها به موقع به دست افراد نیازمند نرسد و
فاسد گردد، نباید گفت: پس قربانی لازم نیست! بلکه مسلمانان باید سعی کنند با استفاده از امکانات پیشرفته این
ثروت عظیم را حفظ کرده و در اسرع وقت در اختیار نیازمندان قرار دهند. به عبارت دیگر، نباید گفت: چون به دست
فقرا نمی رسد، قربانی نکنید؛ بلکه باید گفت: چون قربانی
واجب است و یکی از حکمت‌های آن هم استفاده فقرا از این گوشت است، باید امکانات لازم را فراهم کرد.
پایگاه اسلام کوئیست.
