عبد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عبد.
پرسش: چرا شیعیان اسم‌های خودشان را عبدالحسین (بنده‌ی حسین) و عبدالعلی (بنده‌ی علی) و ... می‌گذارند؟! در‌حالی‌که خدای متعال می‌فرماید: فقط مرا بندگی کنید و عبد من باشید.
پاسخ: "عبد" در
زبان عرب چند معنا دارد: اول کسی که پرستش، خضوع و طاعت می‌کند؛ دوم مملوک و غلام.
جایگاه عظیم و شأن رفیع ائمه اطهار ـ علیهم‌السلام ـ باعث شد، تا ارادتمندانشان گاهی برای اظهار
علاقه از نام‌هایی چون "عبدالحسین، عبدالعلی و ..." یا معادل فارسی آن "غلام‌حسین، غلام‌علی و ..." استفاده کنند.
خدمت و نوکری صرفاً کمک در امور دنیوی و کارهای روزمره نیست، بلکه آن‌چه مهم‌تر و گرامی‌تر است، احیای راه و روش و پی‌روی از مولاست؛ زیرا اگر‌چه جسم او در میان ما نیست،
روح او زنده و ناظر بر اعمال ماست.
«عبد» در لغت به چند معنا آمده است:
به معنای پرستش‌کننده و عبادتگر، آن کس که در مقابل معبود خود اظهار
عبودیت، ذلت و طاعت می‌کند.
به معنای غلام و مملوک.
(در جای دیگر عابد به معنای خادم آمده است).
در ادبیات عرب هر دوی این معانی رایج و مصطلح است، از جمله در
قرآن ـ که یک نمونه مثال‌زدنی از ادبیات عرب است ـ هر دوی این معانی به کار رفته است.
«
یا ایها الناس اعبدوا ربکم الذی خلقکم ...»؛ «ای مردم! پرستش کنید خدایی را که آفریننده‌ی شماست ...».
«قال انی عبدالله آتانی الکتاب ...»؛ «گفت همانا من بنده‌ی خدایم ...».
در این نوع آیات
خداوند پرستش را فقط شایسته‌ی خود دانسته است.
«ضرب الله مثلاً عبداً مملوکاً لا یقدر علی شیء ...»؛ «خداوند مثل می‌زند بنده‌ی مملوکی را که قادر به هیچ نیست».
در این
آیه ضعف بت‌ها در مقابل قدرت کبرایی پروردگار به غلامی ناتوان و بی‌اختیار در مقابل مردی آزاد که مال زیاد دارد و همواره از آن
انفاق می‌کند، تشبیه شده است.
عظمت و بزرگی شأن
ائمه علیهم‌السلام باعث می‌شود تا مسلمانان به خصوص (شیعیان) همواره از آنان تجلیل کرده و به طرق مختلف به اظهار ارادت و علاقه نسبت به آنان بپردازند. نام‌گذاری‌هایی از قبیل "عبدالعلی، عبدالحسن و ..." و یا غالب فارسی آن مثل "غلام‌علی، غلام‌رضا و ..." برای اظهار همین شوق و دوستی نسبت به خاندان
عصمت و
طهارت است.
اما در جواب این‌که بعد از شهادت ائمه ـ علیهم‌السلام ـ چه مقصودی از این نام‌گذاری‌ها وجود دارد، چنین می‌گوییم:
اول این‌که خدمت‌گزاری و غلامی امامان
معصوم مستلزم حیات دنیوی آنان نیست؛ بلکه پاسداشت یاد آنان، گرامی‌داشت راهشان و تمسک و پی‌روی از مسلک و روش آن عزیزان است، و چه‌بسا این خدمت بسیار ارزشمندتر و گران‌قیمت‌تر است از آن‌چه یک غلام در زمان
حیات آنان در امور دنیوی برایشان انجام می‌داد.
دوم این‌که با شهادت امامان معصوم تنها جسمشان از میان ما می‌رود؛ اما روح بلند آنان هم‌چنان پابرجا و حاضر است؛ چنان‌که در زیارات ائمه‌ی اطهار می‌خوانیم «و اشهد انک تسمع کلامی و ترد سلامی»؛
یعنی شما
سخن مرا می‌شنوید و
سلام مرا پاسخ می‌گویید. پس اربابان این غلامان نیست و نابود نشده‌اند که این‌ها دست از نوکری بردارند، بلکه زنده‌اند و بر اعمال همه‌ی ما ناظر و آگاهند.
سوم این‌که خدمت‌گزاری یک فرد خدمت به میهمانان، مجاوران و زائران او را به تبع خود دارد چه او در قید حیات باشد یا نه. پس افرادی که به هر نحو خدمتی به زائران و میهمانان ائمه بنمایند، عبد و غلام حضرت خواهند بود.
لازم به ذکر است که عبودیت به معنای پرستش، خضوع و طاعت تنها در مقابل صاحب
ملک و ملکوت، خالق آسمان‌ها و
زمین خدای متعال پسندیده و رواست و با توجه به اولین آیه مذکور (یا ایها الناس ...)
فلسفه پرستش و شایستگی
عبادت مخصوص کسی است که اولاً ما را
خلق کرده و ثانیاً پرورش و تربیت کرده است؛ پس اگر هدف فردی از نام‌گذاری‌های یاد‌شده معنای اول عبد (پرستش) باشد، از دایره‌ی
اسلام و
ایمان خارج شده و شرک ورزیده است. بنابراین در محیطی که احتمال
تهمت و
سوء‌ظن می‌رود، گذاشتن اسامی و القاب بهتر و سفارش‌شده‌ی ائمه لازم به نظر می‌رسد.
مثلاً در روایتی از
امام صادق علیه‌السلام آمده است: «(خطاب به راوی) برای فرزندانت نامی بگذار که
بندگی خداوند را بفهماند ... مثل عبدالرحمن».
و نیز در
روایات به نام "
محمد" سفارش شده است.
معروف است که
امام حسین علیه‌السلام سه فرزند خود را "علی" نام‌گذاری فرمود.
آن‌چه از مراجعه به کتاب‌های
تاریخ و رجال استفاده می‌شود این است که اسم‌هایی چون عبدالاعلی، عبدالمجید، عبدالسلام و ... به وفور ذکر شده؛
اما اسم‌هایی مثل عبدالحسین و امثال آن در ازمنه‌ی قدیم مرسوم نبوده، و در کتاب‌های رجال نیامده؛ ولی پس از روشن شدن عظمت جایگاه رفیع ائمه اطهار و بعد از دست‌یابی به
آزادی بیان و آماده شدن زمینه‌ی اظهار ارادت به آن بزرگواران این اسامی مطرح شده است.
آن‌چه در پایان می‌توان نتیجه گرفت این‌که نام‌هایی چون عبدالعلی، عبدالرضا و ... برای اظهار آمادگی خدمت، پا در رکابی و اظهار ارادت به
معصومان علیهم‌السلام است که پس از فوت آنها نیز مطرح است و چنین نام‌گذاری‌هایی در جایی که
ترس از اتهام شرک نیست اشکالی ندارد؛ هرچند می‌توان از اسامی بهتری که مورد سفارش خود ائمه‌اند، استفاده کرد و برای بهانه ندادن به دست بهانه‌جویان از این نوع نام‌گذاری‌ها خودداری نمود.
پایگاه اسلام کوئست.
