تمسک به عروة الوثقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تمسک، عروة الوثقی، هوای نفس.
پرسش: چگونه می‌توانیم به عروة الوثقی تمسک جوییم و از منجلاب هواهای نفسانی خود را دور سازیم؟
پاسخ: در تمسک جستن به عروة الوثقی، نخست باید به مبارزه با
طاغوت به پا خیزیم که روشن‌ترین مصداق آن، هوای نفس است و در این راه به
جهاد اکبر با خطرناک‌ترین دشمن بشر پرداخته، سپس «عروة الوثقای» حقیقی را که قرآن و عترت است، شناسایی کنیم و به آن تمسک بجوییم و در این راه دشوار، از نور
هدایت ائمه (علیهم‌السلام) بهره گیریم و راه خویش را به سوی
سعادت هموار سازیم.
یکی از بزرگ‌ترین معضلات جامعه بشری، پرداختن به هواهای نفسانی و غوطه‌ور شدن در لذت‌های زودگذر دنیایی و چنگ انداختن و تمسک به دستگیره‌هایی است که همچون تارهای عنکبوت سست و بی‌بنیان است و برای نجات از این گرداب، باید دست‌های خود را از این تارهای سست رها کنیم و به
عروة الوثقی حقیقی که
قرآن و
عترت است، تمسک جوییم.
پیشاپیش لازم است با معنای عروة الوثقی آشنا شویم. این اصطلاح مرکب است از دو کلمه «عروة» و «وثقی» ـ همان‌طور که در
تفسیر«
مجمع البیان» آمده ـ به معنای دسته دلو (نوعی ظرف برای کشیدن
آب از
چاه) و دسته هر ظرفی است و اصل در آن تعلق و وابستگی است؛ یعنی به وسیله آن دسته و ریسمان با هر چیزی ارتباط پیدا می‌کنیم و «وثقی» به معنای محکم می‌باشد؛ پس «عروة الوثقی» همان ریسمان و دستگیره محکمی است که به وسیله آن به سعادت ابدی متصل می‌شویم؛ یعنی کافی است آدمی سعی و تلاش کند که خود را به این ریسمان الهی بیاویزد؛ چراکه گرفتن آن ریسمان، حتماً بالا رفتن و نائل شدن به سعادت حقیقی را در پی دارد.
راه تمسک به این ریسمان الهی را خداوند در
سوره بقره بیان فرموده است:
«
فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ فقد استَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقی لاَ انْفِصامَ لَها وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ »؛ «کسی که به طاغوت
کافر شود و به خدا
ایمان آورد، به دستگیره محکمی، چنگ زده است».
در این
آیه راه تمسک به «عروة الوثقی» دو چیز بیان شده، یکی
کفر به طاغوت و دیگری ایمان به خداوند. معنای طاغوت، تعدی و تجاوز از حدومرز است؛ ازاین‌رو
شیاطین، بت‌ها، حکام جبّار، هواهای نفسانی و هر معبودی غیر از
پروردگار و هر مسیری که به غیر
حق منتهی شود، همه طاغوت است.
علامه طباطبایی (رحمة‌الله‌علیه) ذیل این آیه می‌فرمایند: «علت مقدم شدن کفر به طاغوت بر
ایمان به خدا، این است که برای اخذ به «عروة الوثقی»، باید ابتدا طاغوت و هواهای نفسانی را ترک کنیم، تا بتوانیم به
ایمان دست یابیم».
عروة الوثقی است این ترک هوی ••• برکشد این شاخ جان را بر سما
پس بنابراین برای چنگ زدن به ریسمان الهی می‌بایست بر
نفس اماره و
هواهای نفسانی غلبه کرد و آن‌ها را مطیع خود ساخت.
به همین منظور برای مجاهده با نفس و حرکت به سوی حق‌تعالی، قدم اول
تفکر است؛ یعنی
انسان، لااقل در هر
شب و روز مقداری فکر و
اندیشه کند، تفکر در این‌که آیا همه اسباب راحتی در
زندگی فقط برای رفع نیازهای حیوانی آفریده شده؟ یا این‌که
هدف برتری وجود دارد که برای نیل بر آن باید تلاش مجاهدت کرد؛ ازاین‌رو بزرگان دینی تفکر در
تاریخ گذشتگان و در عاقبت و سرانجام انسان‌ها را توصیه کرده‌اند.
در
روایت آمده:
«
فکرة ساعة خیر من عبادة سنة؛
یک ساعت فکر کردن باارزش‌تر از یک سال عبادت کردن است».
هم‌چنین در این‌که بزرگ‌ترین دشمن بشر کیست؟ باید تفکر کرد.
شهید مطهری (رحمة‌الله‌علیه) در این باره می‌گوید:
«بزرگ‌ترین دشمنان بشر،
احساسات سرکش و
نفس اماره اوست. هیچ دشمنی به پایه این دشمن نمی‌رسد، علت این امر این است که این دشمن به نقطه‌ای دست‌رسی دارد و مرکزی را خراب می‌کند، که هیچ دشمن دیگر به آن نقطه و به آن مرکز دست‌رسی ندارد. آن نقطه و آن مرکز، دستگاه تشخیص و بینش
انسان است. آدمی در برابر هر دشمنی با نیروی
عقل و تدبیر ایستادگی می‌کند و اگر دشمنی توانست، در مرکز
تدبیر و بینش اختلالی به وجود آورد، بدیهی است که از هر دشمنی خطرناک‌تر است».
بعد از تفکر، قدم و منزل دوم،
عزم و
اراده است؛ یعنی بناگذاری و تصمیم جدی بر
ترک گناهان و انجام واجبات و آن‌چه که مورد رضای خداوند است و جبران آن‌چه که در ایام
حیات از او فوت شده است.
و به عبارت دیگر، اخلاق خود را به آداب شریعت زینت بدهد و اگرچه این کار کمی مشقت و سختی دارد، ولی در سایه عزم و اراده‌ای قوی میسر خواهد بود.
و در قدم بعد، در ابتدای هر روز با خود شرط کند که آن روز را بدون
معصیت سپری کند و در طول روز دائماً مراقب خود باشد که مبادا از شرطی که با خود کرده، سرپیچی کند. در پایان هر روز
اعمال روزانه را
محاسبه و بررسی کند، اگر آن روز را با
موفقیت پشت سر گذاشته بود،
خداوند را
شکر کند و اگر از او سستی و فتوری سر زده، ناامید نشود و از خدای متعال، طلب بخشش کند و سعی کند در روزهای بعد جبران کند.
نباید از نظر دور داشت که در ورای این مبارزات با نفس و خودسازی‌ها انسان باید به
یاد خدای متعال و نعمت‌هایی که به او ارزانی داشته، باشد؛ چراکه
عشق دوم برای چنگ زدن به ریسمان الهی، ایمان حقیقی داشتن به خداست.
از مطالب مذکور نتیجه می‌گیریم که ابتدا باید به مبارزه با طاغوت که روشن‌ترین مصداق آن،
هوای نفس است، به پا خیزیم و در این راه به
جهاد اکبر با خطرناک‌ترین دشمن بشر بپردازیم و سپس «عروة الوثقای» حقیقی را که
قرآن و عترت است، شناسایی کنیم و به آن تمسک بجوییم و در این طریق دشوار، از نور
هدایت ائمه (علیهم‌السلام) بهره گیریم و راه خویش به سوی
سعادت را هموار سازیم.
۱. چهل حدیث امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه).
۲. شناخت راه و مقصد، علی‌نقی فقیهی، انتشارات جامعه مدرسین.
۳. گناهان کبیره، آیت‌الله شهید دستغیب (رحمة‌الله‌علیه)، انتشارات جامعه مدرسین.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تمسک به عروة الوثقی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۷/۰۸.
