تشویق فرزندان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تشویق، فرزندان، اعتماد به نفس.
پرسش: تشویق فرزندان چگونه باید باشد و چگونه می‌توان با تشویق نوجوان، اعتماد به نفس او را بالا ببریم؟
پاسخ: برای تشویق نوجوان بهتر است از تشویق کلامی، حرکتی، تشویق با هدیه، تشویق بودن با همسالان، تشویق شخصی و غیر سیاسی استفاده کرد. نکته مهم دیگر این است که نوجوانان برای «ابراز وجود» و «جلب توجه دیگران» دست به هر کاری می‌زنند. آن‌ها دوست دارند در کانون توجه والدین قرار گیرند. واگذار کردن مسئولیت در حد توان نوجوان و
تشکر از او، بهترین شیوه تقویت و تشویق برای بالا بردن اعتماد به نفس ایشان است. عباراتی نظیر لطفاً به من کمک کنید و بعد بگویید از لطف شما متشکرم. عبارتی ساده ولی بسیار تأثیرگذار در روحیه نوجوان است. با هر کلمه و جمله‌ای که می‌توانید از نوجوان خود تشکر و
قدردانی کنید.
انسانی که مورد تشویق قرار بگیرد، احساس آرامش و رضایت‌خاطر و
اعتماد به نفس می‌کند و برای تلاش بیش‌تر و تحمل مشکلات و حل مسائل آماده می‌گردد. برعکس، اگر مورد بی‌توجهی یا ناسپاسی قرار گیرد، دلسرد و بی‌رغبت می‌شود؛ احساس حقارت و ضعف می‌کند، و نمی‌تواند از توانایی‌ها و استعدادهای خویش به نحو مطلوبی استفاده نماید. از سوی دیگر،
تشویق نقش محرک را برای رسیدن به
هدف بازی می‌کند. هنگامی که گرسنه‌ایم، از درون تحریکاتی که تا
خوردن غذا ادامه می‌یابد، سبب می‌شود ما به هدف برسیم و این نقش فعال را در ما ایجاد می‌کند. تحریک‌های بیرونی نیز می‌تواند ما را به هدف برساند. معمولاً شما مانند همه
والدین دیگر علاقه دارید فرزندتان دارای
اراده و اعتماد به نفسی قوی باشد. بر این اساس کودک خود را تشویق کرده و محرک
پیشرفت وی را فراهم می‌آورد. برای تحقق این خواسته، پاسخ زیر را با دقت
مطالعه بفرمایید.
برای چه؟
ـ نوجوان باید بداند برای چه چیزی تشویق می‌شود.
ـ تشویق زیاد و مداوم نوجوان را نسبت به اصل تشویق بی‌اعتماد می‌کند.
ـ تشویق را باید به جهت کوشش و تلاش وی به او بدهید و به او بگویید چون تلاش کرده است و پشتکار داشته، این تشویق را دریافت کرده است. تشویق‌ها نباید تنها برای کسب نمره یا موفقیت خاص وی نباشد. اگرچه تشویق برای کسب
موفقیت احتمال بروز موفقیت جدید را افزایش می‌دهد، لکن ممکن است در برخی از تلاش‌ها با شکست مواجه شود و اعتماد به نفس او درصورتی‌که این بار تشویق نشود، کاهش پیدا کرده یا احساس یأس می‌کند.
این نکات را به خاطر بسپارید که تشویق باید دارای جاذبه باشد؛ با
سن، ادراک و
شناخت و رفتار نوجوان هماهنگ باشد.
کودکان خردسال از یک مداد رنگی بسیار خوشحال می‌شوند. معمولاً این کودکان پس از رفتن به مهد هنوز لباس‌هایشان را بیرون نیاورده و گاهی قبل از
سلام کردن، مسئله هدیه را مطرح می‌کنند.
نوجوانان دیگر درک سابق را ندارند و خود را آماده بزرگ‌سالی و در بسیاری از موارد تصور بزرگ‌سالی برای خود دارند. در این مسئله به تشویق‌های درخور شأنشان نیاز دارند. در یک جمله، کودکان به ارزشِ خودِ
هدیه می‌اندیشند و نوجوانان و جوانان به هدیه با ارزش فکر می‌کنند. اگرچه نفس تشویق برای نوجوانان و
جوانان نیز دارای
ارزش است.
چگونه تشویق کنیم؟
تشویق کلامی که عبارت است از بیان کلمات و جملات محبت‌آمیز، نقش ابراز
علاقه به نوجوان برای افزایش اعتماد به نفس در آنان به جهت احساس پشتوانه حمایتی است که از جانب والدین صورت می‌گیرد.
گاهی نگاه مهربان و
تبسم و لبخند و گشادگی چهره، نوجوان را به اعتماد بالایی می‌رساند. نوجوانان اگرچه به رشد بدنی مطلوبی رسیده‌اند، اما هنوز در برخی خواسته‌ها شبیه کودکان
عمل می‌کنند. معمولاً آخرین وضعیت والدین را هنگام جدایی از آنان نزد خود ثبت می‌کنند. اگرچه جای
تجربه و تحقیق دارد که نوجوانانی که با چهره درهم والدین از والدین خود جدا می‌شوند تا مدتی آثار
غم و اندوه بر
چهره آنان موج می‌زند. با نوجوان خود به ورزش‌هایی نظیر
فوتبال،
والیبال و شنا و... بپردازید. این نوعی تشویق حرکتی است که در افزایش اعتماد به نفس وی نقش دارد.
نوجوان خود را درک کنید. به رأی و نظر او احترام بگذارید. خواسته‌های خود را به او تحمیل نکنید. بگذارید او خودش درباره مسائل شخصی تصمیم بگیرد. از او نظرخواهی کنید. به او مسئولیت واگذار کنید.
یکی از مناسب‌ترین تشویق برای افزایش خودباوری و اعتماد به نفس در نوجوانان تشویق با هدیه است. هدیه نزد نوجوان به این معناست که او مطرح شده است و مورد توجه دیگران واقع شده است، یا والدین او را دوست دارند. اگر این هدیه‌ها بدون اعلام و آمادگی خاص باشد و مطابق با خواسته‌های نوجوان باشد، تأثیر بهتری خواهد داشت. شأن نوجوان را درباره هدیه باید در نظر گرفت؛ دادن مداد و پاک کن به نوجوان نه‌تنها تأثیر مثبت نخواهد داشت، بلکه جسارت به وی است. اسم بردن در صف کلاس یا نوشتن
اسم او در تابلوی اعلانات مدرسه به عنوان قدردانی از وی و یا چاپ در مجله روزنامه و ... هدیه‌هایی است که می‌تواند اعتماد به نفس نوجوان را بالا ببرد و انرژی او را برای فعالیت بیش‌تر برانگیزد.
نوجوانان از بودن با همسالان و گروه دوستی و گروه‌های مدرسه
لذت می‌برند. از صحبت با آنان کمتر خسته می‌شوند. دوست دارند در کنار آن‌ها به
تفریح و گردش بروند. اجازه بدهید در گروه دوستی که مورد تأیید است ارتباط داشته باشند و با دوستانشان به
ورزش و تئأتر و سینما بروند. اضافه بر این مسئله تشویق در بین همسالان و دوستان مؤثرتر از تشویق به‌تنهایی است.
شخص نوجوان را مورد تشویق قرار دهید نه شخصیت نوجوان را! تشویق را به خاطر تغییر شخصیت نوجوان به کار نبرید. به او نگویید چون پسر یا دختر خوبی هستی این تشویق را انجام داده‌ام، چون این کار سبب می‌شود که از شما تصویر سلطه‌گری برداشت نماید و در
خیال‌پردازی خود شما را سد راه بروز احساسات، انگیزه‌ها و خواسته‌های خود قلمداد کند؛ بلکه به خاطر عملی که انجام داده است، او را تشویق کنید. در ضمن تشویق با کاری که انجام داده است باید مطابق باشد، برای کارهای کوچک نمی‌توان تشویق بزرگ انجام داد.
برخی والدین در راستای سیاست از پیش تعیین‌شده، نوجوان خود را تشویق می‌کنند و در برابر آن از
نوجوان انتظارات لیست‌شده‌ای دارد. این مسئله با ویژگی‌های روحی و روانی نوجوان سازگاری ندارد و زود او را از تشویق زده می‌کند. این‌گونه تشویق‌ها را فریب‌کارانه و گول‌زننده قلمداد می‌کند؛ از‌این‌رو نه‌تنها اعتماد به نفس او را بالا نمی‌برد، بلکه او را در تصمیمات دچار مشکل کرده و در برخی موارد ارتباط و همدلی و
صداقت را بین او و والدینش از بین می‌برد و
انگیزه پرخاشگری نوجوانانه را برمی‌انگیزد.
نوجوانان برای «ابراز وجود» و «جلب توجه دیگران» دست به هر کاری می‌زنند. آن‌ها دوست دارند در کانون توجه والدین قرار گیرند. واگذار کردن مسئولیت در حد توان نوجوان و
تشکر از او، بهترین شیوه تقویت و تشویق برای بالا بردن اعتماد به نفس ایشان است. عباراتی نظیر لطفاً به من کمک کنید و بعد بگویید از لطف شما متشکرم. عبارتی ساده ولی بسیار تأثیرگذار در روحیه نوجوان است. با هر کلمه و جمله‌ای که می‌توانید از نوجوان خود تشکر و
قدردانی کنید.
نوجوان از مرحله تشویق با اظهار
محبت والدین، مورد توجه قرار گرفتن، بوسیدن، نوازش، مراقبت و آفرین گفتن، شکلات و شیرینی و اسباب‌بازی و گردش یا مهمانی رفتن، و شنیدن داستان گذشته است. نوجوان به دنبال نقش‌پذیری، مسئولیت‌پذیری، مورد
مشاوره قرار گرفتن، قهرمان شدن، مدال گرفتن، در حضور جمع معرفی شدن، و استقلال‌طلبی است. بر این اساس شأن نوجوان اقتضا می‌کند از نوع تشویق‌های پیشین (دوره پیش از نوجوانی) فاصله گرفته و متناسب با توانایی‌ها، عملکرد و ویژگی‌های خاص دوره که بیش‌تر شبیه بزرگ‌سالان است، تشویق شود.
۱. روش‌های آسیب‌زا در تربیت از منظر تربیت اسلامی، محمدرضا قائمی مقدم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
۲. والدین و مربیان مسئول، رضا فرهادیان، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
۳. چگونه مشکلات تربیتی را حل کنیم، دکتر محمدرضا شرفی، نشر تزکیه.
۴. روان‌شناسی نوجوانی، سیاوش خلیلی، نشر یادواره کتاب.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تشویق فرزندان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۶/۳۰.
