پاسخ: حسن بن علی بن حسین بن شعبهحُرّانی حلبی، از شخصیت‌های برجسته و از چهره‌های درخشان فقها و حدیث‌شناسان شیعه در قرن چهارم هجری است. یکی از ارزشمندترین تألیفات ابن شعبه حرّانی کتاب «تحف العقول» است که بسیار مورد توجه علمای شیعه قرار گرفته است. این کتاب، مجموعه‌ای ارزشمند از سخنان و نصایح حضرت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و اهل بیتعصمت و طهارت (علیهم‌السلام) می‌باشد.
[۲]حسینی جلالی، سید محمدحسین، فهرس التراث، ج۱، ص۳۸۰، انتشارات دلیل ما، قم، ۱۴۲۲ق.
وی از معاصران شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ هـ.ق) است و از محمد بن همام (متوفای ۳۳۶ هـ.ق) روایت نقل می‌کند و از مشایخ شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ هـ.ق) نیز به شمار می‌آید.
او در حُرّان که یکی از روستاهای اطراف شهر حلب در سوریه است، به دنیا آمد. شهر حلب یکی از شهرهای بزرگ شام و یکی از مراکز مهم علمی آن دوران به شمار می‌آمد. این شهر دانشمندان و فقهای بزرگی را به جهان اسلام تقدیم کرده که حسن بن علی بن شعبه نیز یکی از چهره‌های درخشان آن است.
شیخ حُرّ عاملی درباره ایشان می‌نویسد: «ابومحمد، حسن بن علی بن شعبه، دانشمندی با فضل و حدیث‌شناسی بزرگ است». («الشیخ ابومحمد الحسن بن علی بن شعبة فاضل محدث جلیل»).
سخن مؤلف کتاب «روضات الجنات» (سید محمدباقر خوانساری) درباره او چنین است: «حدیث‌شناس بزرگ، حسن بن علی بن حسین بن شعبه حرانی حلبی، فقیهی اندیشمند و متبحری بزرگ و شخصیتی سرشناس است. او کتابی به رشته تحریر درآورده که اصحاب و علمای شیعه بر آن اعتماد کرده‌اند».
شاید بتوان کتاب «التمحیص» را نیز به ایشان نسبت داد؛ زیرا او این کتاب را از ابوعلی محمد بن همامروایت می‌کند و گروهی از علما آن را تألیف خود او می‌دانند.
مؤلف انگیزه خود را از نوشتن کتاب چنین بیان می‌کند: «پس از آن‌که دیدم علمای شیعه درباره فقه و حلال و حرام کتاب‌های فراوانی نگاشته‌اند، بر آن شدم تا مجموعه‌ای پدید آورم که در آن سخنان حکمت‌آموز و موعظه‌های پیامبر اکرم و اهل بیت آن حضرت جمع شده باشد تا هم گنجینه‌ای برای مراجعه خودم و هم مراجعه علاقه‌مندان به خاندان رسالت گردد».
و در ادامه می‌نویسد: «من سندها را نیاوردم تا حجم کتاب بزرگ نشود و رعایت اختصار کردم؛ هرچند که بیش‌تر این احادیث را به طور سماع گرفته‌ام و چون بیش‌تر آن‌ها آداب و حکمت‌هایی است که خود، گواه درستی و صحت انتساب است... لذا ارزش علمی کتاب کم نشده است».
این کتاب، با حجم کم، مطالب سودمندی از آداب و سنن، نصایح، موعظه‌ها، کلمات قصار، پند و اندرز و سفارشات پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و اهل بیت (علیهم‌السلام) دارد. در این کتاب، گزیده‌هایی از سخنان و روایات از پیامبر اسلام تا امام یازدهم شیعه در زمینه‌های گوناگون اعتقادی، اجتماعی، اخلاقی و فقهی و… جمع‌آوری شده است. برخی مطالب آن، عبارت‌اند از:
۱. وصیت‌های پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) به حضرت امام علی (علیه‌السلام) و معاذ بن جبل. ۲. سخنرانی [پیامبر [|پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)]] در حجة الوداع. ۳. نامه‌ها و وصایای حضرت امام علی (علیه‌السلام) به امام حسن و امام حسین (علیهما‌السلام). ۴. سخنرانی‌ها و خطبه‌های امام علی (علیه‌السلام)، از جمله خطبه‌های معروف به «وسیله» (علت این‌که این خطبه را خطبه وسیله نامیده‌اند، تعریفی است که امیرمؤمنانعلی (علیه‌السلام) در این خطبه از مقام وسیله که مقامی است مخصوص به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در روز محشر بیان می‌فرماید).
کتاب «تحف العقول» از زمان نگارش تاکنون در طول هزار سال پیوسته مورد توجه علما و فقهای شیعه واقع شده است و در مجموعه‌های بزرگ روایی خود از آن روایت نقل کرده و به آن استناد نموده‌اند.
علامه مجلسی درباره وی می‌گوید: «کتاب ایشان، تُحف العقول خود بهترین شاهد بر فضل و دانش و عظمت شأن ایشان می‌باشد. بیش‌تر این کتاب از موعظه و اصول معلوم تشکیل شده است که احتیاجی به سند هم ندارد».
درباره احادیث تحف العقول و مشهورات و منفرداتش در این کتاب، باید گفت؛ بعضی از احادیثی که دارد، احادیث مشهوری است؛ مانند نامه‌های حضرت امام علی (علیه‌السلام) به مالک اشتر و امام حسن (علیه‌السلام) و خیلی روایات مشهور دیگر که مختص به او نیست. تقریباً بیش از نصف کلمات قصار این کتاب، هم در کافی و غیر کافی آمده است و بقیه آن از منفردات ایشان است؛ و در غیر از این کتاب یافت نمی‌شود.
