یتیهون فی الارض
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت موسی ، قوم
بنی‌اسرائیل ،
بیابان تیه .
پرسش: در سورۀ مائده می‌فرماید:«
قَالَ فَإِنَّهَا محُرَّمَةٌ عَلَیهْمْ أَرْبَعِینَ سَنَةً یَتِیهُونَ فیِ الْأَرْضِ فَلَا تَأْسَ عَلیَ الْقَوْمِ الْفَاسِقِین »، معنای یتیهون فی الارض چیست؟ آیا حضرت
موسی نیز با آنان بود؟
پاسخ:
قبل از پاسخ به سؤال خلاصه‌ای از داستان قوم بنی‌اسرائیل پس از نجات از دست
فرعون و مأمور شدن آنها به
جنگ با
عمالقه که جمعیتی تنومند از نژاد سامی بودند و در شمال شبه‌جزیره عربستان نزدیک
صحرای سینا زندگی می‌کردند،
را بیان می‌کنیم تا مقدمه‌ای راه‌گشا برای رسیدن به جواب باشد.
مفسران می‌گویند:
هنگامی‌که حضرت موسی و بنی‌اسرائیل از
دریای احمر گذشتند و فرعون هلاک شد، خداوند آنها را
مأمور کرد که داخل سرزمین
مقدس شوند.
همین که به رود اردن رسیدند، دچار
ترس شدند و از ورود به آنجا خودداری کردند.
موسی(ع) از هر قبیله‌ای یکی را مأمور کرد به آن سرزمین روند و موقعیت و وضع مردم آنجا را شرح دهند، آنها رفتند و با مردمی نیرومند روبه‌رو شدند. پس از بازگشت، آنچه را دیده بودند برای موسی(ع) شرح دادند، موسی(ع) به آنها دستور داد که مطلب را کتمان کنند. دو تن از ایشان ـ «
یوشع بن نون » و «
کالب بن یوفنا » ـ
اطاعت کردند و ده نفر دیگر
عاصی شدند و مردم را از آنچه دیده بودند، مطلع ساختند و خبر دهن‌به‌دهن شد و به گوش همه رسید.
کالب و یوشع به پیروان خود گفتند:«عمالقه» مردمان تنومندی هستند، ولی
دل و جرئت ندارند، شما ترسی به دل راه ندهید و به طرف آنان پیشروی کنید؛ البته شما بر آنها
پیروز خواهید شد.
مردم گفتند:اگر داخل شویم، زنان و فرزندان ما
اسیر دست آنها خواهند شد و خواستند به
مصر بازگردند. ضمناً تصمیم گرفتند «یوشع» و «کالب» را سنگسار کنند.
به حضرت موسی گفتند:«ما تا زمانی که این گروه در
بیت‌المقدس هستند داخل این سرزمین نخواهیم شد؛ بلکه همین‌جا می نشینیم تو و پروردگارت که به تو وعدۀ پیروزی داده بروید با آنان
جنگ کنید».
موسی(ع) خشمگین شد و گفت:«پروردگارا من فقط
مالک خودم و برادرم هستم، بین ما و این قوم نافرمان و
فاسق بنی‌اسرائیل جدایی افکن».
خداوند به موسی(ع) وحی کرد:«
قَالَ فَإِنَّهَا محُرَّمَةٌ عَلَیهْمْ أَرْبَعِینَ سَنَةً یَتِیهُونَ فیِ الْأَرْضِ فَلَا تَأْسَ عَلیَ الْقَوْمِ الْفَاسِقِین ».
آنها به
کیفر کردارشان به مدت چهل سال در
بیابان سرگردان خواهند شد.
گفته‌اند آن بیابان دوازده فرسخ طول داشت و شش
فرسخ عرض و موضع آن تیه میان
فلسطین و ایله
مصر بود و آن جماعتی که مخالفت کردند، از صبح راه می‌افتادند تا شبانگاه و شبانگاه در همان منزل اول بودند و به قولی در روز محبوس بودند و شب‌ها راه می‌رفتند.
سرانجام همه نقبا ـ جز «یوشع» و «کالب» ـ و اکثر افراد آنها مردند و
اطفال آنها بزرگ شدند و به جنگ «اریحا» رفتند و آنجا را
فتح کردند.
درباره اینکه چه کسی آنجا را فتح کرد، اختلاف است.
گروهی گفته‌اند:چون چهل سال بسر آمد، موسی(ع) با آن بقیه
بنی‌اسرائیل که مانده بودند به جنگ
جباران رفتند و اهل سیر خلاف کردند در آنکه فتح أریحا که کرد؟
بعضی گفتند: موسی ـ علیه‌السلام ـ کرد و یوشع بر مقدمه او بود، یوشع شهر بگشاد و موسی و بنی‌اسرائیل در شهر شدند و مدتی مقام کرد «۴» آنجا و خدای تعالی
قبض روح او کرد. موسی(ع) با بقیه لشکر باقی مانده از نسل بنی‌اسرائیل به
جنگ با جباران روان شد و
اریحا را فتح کردند و مقدمۀ لشکر، «یوشع بن نون» بود که شهر را گشود و داخل شهر شد و پشت سرش حضرت موسی و بقیۀ لشکر وارد شهر شدند. آن حضرت مدتی در آنجا زندگی کردند و سپس خدای تعالی او را قبض روح کرد.
به دلیل اینکه
اجماع اهل نقل و
علما بر آن است که عوج بن عناق، حاکم ارض
مقدس به دست حضرت موسی کشته شد.
برخی دیگر می‌گویند:پس از
مرگ هارون و حضرت موسی در بیابان تیه، وصی موسی(ع) «یوشع بن نون» اریحا را فتح کرد.
لازم به یادآوری است این گروه نیز قبول دارند عوج بن عناق به دست حضرت موسی کشته شد؛ اما اریحا به دست یوشع بن نون بعد از فوت آن حضرت فتح شد و در مقام توضیح می گویند: پس از اینکه بنی‌اسرائیل دچار
عذاب شدند، از کار خویش پشیمان گشته و بدون حضرت موسی به جنگ با بنی‌عناق رفتند و شکست خوردند، برگشتند. حضرت موسی(ع) فرمود: «چون با امر خدا مخالفت کرده‌اید، شکست خوردید» اینک بمانید تا من خودم با بنی‌عناق مصادف شده و آنها را از بین ببرم.
حضرت موسی و هارون و یوشع و کالب روانه شده با عوج بن عناق روبه‌رو گشتند، حضرت موسی(ع) عصایش را بر ساق پای عوج زده عوج بر زمین افتاد و در دم جان سپرد. اما سرزمین [[مقدس فتح نشد؛ بلکه پس از فوت آن حضرت، وصی او یوشع بن نون به امر پروردگار، آنجا را فتح کرد.
«یتیهون» از ماده «تیه» به معنای تحیر و سرگردانی است؛
به‌گونه‌ای که
انسان به‌سبب آن نتواند راهی پیدا کند و به مقصد خود برسد.
«
تیه » بیابان بی‌آب و علفی است که انسان در آن سرگردان می‌شود.
اکنون، «تیه» اسم شده برای همان بیابانی که
قوم حضرت موسی(ع) در آنجا سرگردان شده بودند، این بیابان بخشی از بیابان سینا بوده است.
آیا موسی(ع) و هارون نیز در آن بیابان با قوم بنی‌اسرائیل بوده‌اند یا نه؟
درباره اینکه آیا موسی و
هارون با بنی‌اسرائیل در آن بیابان بوده‌اند یا نه اختلاف نظر وجود دارد:
مشهور میان مفسران و مورخان، آن است که حضرت موسی و هارون همراه بنی‌اسرائیل در بیابان تیه بودند؛ ولی بیابان برای آن دو جای راحت و سالمی بود، نه جای مجازات شدن ـ چنان‌که
آتش نمرود، برای حضرت ابراهیم سرد و
سالم بود ـ
اما برای بنی‌اسرائیل عذاب و زندان بود.
در
تفسیر علی بن ابراهیم آمده است که حضرت موسی قصد کرد از قومش کناره‌گیری نماید، آنها تضرع و التماس نمودند که کناره‌گیری نفرماید، مبادا به
عذاب الاهی گرفتار شوند، درخواست نمودند آن حضرت از خدا بخواهد
توبه آنها را قبول فرماید. حضرت موسی از خداوند درخواست کرد توبه آنها را بپذیرد و خداوند نیز توبه آنها را پذیرفت؛ اما فرمود به‌سبب اینکه به پیامبرشان گفتند تو و پروردگارت به
جنگ عمالقه بروید، باید چهل سال در تیه سرگردان باشند.
برخی گفته‌اند: موسی(ع) و هارون با آنان در بیابان نبودند.
موسی(ع) از خدا درخواست کرد:«فَافْرُقْ بَیْنَنا وَ بَیْنَ الْقَوْمِ الْفاسِقِینَ»؛
خدایا بین ما و این گروه فاسق جدایی بینداز. و دعای انبیا نیز
مستجاب است.
تیه عذاب و
عقاب برای قوم بنی‌اسرائیل بود؛ به‌خاطر
گوساله‌پرستی که کرده بودند، به ازای هریک روز گوساله‌پرستی، یک سال در آن بیابان سرگردان شدند؛ درحالیکه
انبیا عذاب نمی‌شوند.
قوم بنی‌اسرائیل عذاب شدند؛ چون سرپیچی از
اطاعت امر پروردگار نموده‌اند؛ درحالیکه
موسی و هارون سرپیچی نکردند، پس چگونه می‌شود این دو نیز با آن گروه
فاسق در آن عذاب گرفتار باشند؟
پایگاه اسلام کوئیست.
