گناه کردن با وجود اعتقاد به قیامت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: گناه، اعتقاد به قیامت.
پرسش: از نظر آیات و روایات چرا انسان‌ها با وجود اعتقاد به قیامت گناه می‌کنند؟
پاسخ:
برای پاسخ پرسش فوق ابتدا باید ریشه‌های اصلی ابتلای انسان به
گناه را بشناسیم تا در گام بعدی بتوانیم پاسخ پرسش را به‌خوبی درک کنیم.
براساس آیه شریفه «
زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِینَ وَالْقَنَاطِیرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَیْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْاَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِکَ مَتَاعُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا»
که می‌فرماید:
محبت امور مادی از
زنان و فرزندان و
اموال هنگفت از طلا و نقره و اسب‌های ممتاز و چهارپایان و
زراعت، در نظر مردم زیبا جلوه داده شده‌اند، می‌توان فهمید که میل و علاقه به
دنیا در درون همه انسان‌ها وجود دارد و هر انسانی براساس
خلقت و
غریزه خود، نوعی کشش و تمایل به امور دنیوی دارد.
از طرف دیگر، در
روایات می‌خوانیم که
امام زین العابدین (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «
حُبُّ الدُّنْیا رَاْسُ کُلِّ خَطِیئَة»؛
محبت دنیا سرمایه همه
گناهان و خطاهای انسان است.
به‌سادگی می‌توان نتیجه گرفت که هر انسانی در درون خود، نیروهایی دارد که او را به سوی گناه می‌کشاند.
آیه شریفه «
اِنَّ النَّفْسَ لَاَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ اِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّی»
از
زبان حضرت یوسف (علیه‌السّلام) نقل می‌کند که نفس آدمی او را به بدی‌ها امر می‌کند، مگر آن‌که پروردگارم رحم کند؛ لذا یکی دیگر از زمینه‌های گناه،
هوای نفس و کشش‌های نفسانی است که در درون همه انسان‌ها مشترک است.
خداوند متعال در
سوره قیامت آیه ۵ می‌فرماید: «
بَلْ یُرِیدُ الْاِنْسَانُ لِیَفْجُرَ اَمَامَهُ»؛
انسان می‌خواهد که راه مقابل او باز باشد و هر چه می‌خواهد انجام دهد که اشاره به مرزشکنی و محدودیت‌ناشناسی انسان دارد و جالب است که این آیه در سوره قیامت درباره کسانی است که
قیامت را می‌شناسند و به آن باور دارند. (
قرآن کریم، با ترجمه
آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، که آیه را با همین نکته ترجمه کرده است) و درعین‌حال باز هم در پی
امیال و آمال خود هستند. آدمی هم دنیاخواه است و هم در این دنیاخواهی، هیچ مرزی را به رسمیت نمی‌شناسد.
روزی که
ظالم بر دست خود می‌کوبد (
حسرت می‌خورد) و می‌گوید ای کاش! با پیامبر راهی بر‌می‌گزیدم. وای بر من! ای کاش! فلان شخص را به دوستی انتخاب نمی‌کردم؛ او مرا از یاد خدا باز داشت، بعد از آن‌که بر من عرضه شد».
رسانه‌های تبلیغی دنیا از همه همت خود برای نشر افکار و روش خود سود می‌جویند، هزینه می‌کنند، خود را به
آب و
آتش می‌زنند. در این میان ایمان‌های ضعیف و افکار بی‌ثبات در معرض خطر جدی قرار دارند و زود اثر می‌پذیرند. این روش دشمنان انسانیت، اگرچه تازه نیست، ولی در زمان ما شکلی علمی و حساب‌شده یافته است؛ از جمله با تحمیل بعضی کالاهای خود (مثل مدها، بعضی از ابزار و وسایل زندگی، سبک معماری و ...) درصدد تحمیل و تلقین فرهنگ خودند.
عواملی که برشمرده شد، همه زمینه‌ساز هستند، نه علت اصلی ارتکاب گناه، با مطالعه بیشتر در
آیات و
روایات ، می‌توان زمینه‌های دیگری نیز یافت؛ از جمله
وسوسه‌های شیطان و دوستان ناباب و ... .
ولی آن‌چه علت اصلی است و اگر نباشد آدمی به دام گناه نمی‌افتد،
غفلت از یاد خداست و مجموعه عوامل فوق وقتی کارگرند که آدمی غافل از یاد حق باشد.
این حقیقت را می‌توان از آیاتی چند از
قرآن کریم استفاده کرد:
آیه ۹۱
سوره مائده می‌فرماید: «
شیطان می‌خواهد با
شراب و
قمار شما را از
یاد خدا بازدارد».
یا در آیه ۳۶ از
سوره زخرف می‌فرماید: «
وَمَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ»؛ کسی که زندگی بدون یاد حق را پیشه کند، شیطانی را هم نشین او خواهیم ساخت.
و روشن است که اگر شیطان هم‌نشین کسی باشد، به کدام وادی خواهد رفت.
در
سوره جمعه آیه ۹ می‌فرماید: «ای کسانی که
ایمان آورده‌اید!
اموال و اولاد، شما را از یاد خدا باز ندارد. اگر کسی چنین گرفتار شود، از زیان‌کنندگان است».
در آیه ۲۹
سوره نجم ازکسانی نام می‌برد که به یاد خدا پشت کرده‌اند و مراد آن‌ها فقط حیات دنیوی است.
در آیه ۷ از
سوره یونس، کسانی را که امیدی به لقای
پروردگار ندارند و راضی به حیات دنیوی شده و به آن
اطمینان کرده‌اند، با عنوان غافلون توصیف کرده است.
در آیات بی‌شمار دیگری به این حقیقت اشاره شده است و روشن است که هر جا که مفهوم ذکر به میان آمده، نقطه مقابل آن
غفلت است و اگر توصیه به ذکر کثیر شده، در واقع از غفلت نهی شده است.
در
روایات نیز غفلت را مضرترین دشمن نامیده‌اند.
و نیز در
حدیث قدسی آمده است که هر کس از من غافل شود، دیگر مهم نیست که در کدام وادی هلاک شود.
و
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «اگر شیطان دشمن ماست، پس غفلت چرا»؟
در بحث ایمان به
معاد نیز که مهم‌ترین رکن سعادتمندی انسان است، همین بحث وجود دارد؛ یعنی درباره کسانی که جهان آخرت را پذیرفته‌اند، عامل اصلی
انحراف، غفلت از قیامت است. در قرآن کریم از آن به نسیان معاد تعبیر شده است:
«
فَالْيَوْمَ نَنْسَاهُمْ كَمَا نَسُوا لِقَاءَ يَوْمِهِمْ هَذَا»؛
پس امروز آن‌ها را فراموش می‌کنیم؛ چنان‌که ایشان نیز دیدار امروز را فراموش کردند.
«
لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ بِمَا نَسُوا يَوْمَ الْحِسَابِ»؛
برای ایشان عذابی شدید است به خاطر
فراموشی روز حساب.
«
وَقِيلَ الْيَوْمَ نَنْسَاكُمْ كَمَا نَسِيتُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا»؛
و گفته می‌شود امروز فراموش می‌شوید؛ چنان‌که دیدار امروز را فراموش کردید.
این
آیات و برخی آیات دیگر همچون آیه ۱۴
سوره سجده، بیانگر این نکته‌اند که آن‌چه مهم است، نه فقط ایمان و باور به معاد است؛ بلکه توجه داشتن و تذکر همیشگی نسبت به معاد است.
روایات فراوانی به
یاد مرگ و قیامت توصیه کرده‌اند و آن را عامل اصلی بازدارندگی از گناه دانسته‌اند.
امام صادق (علیه‌السّلام) در روایتی یاد مرگ را باعث ریشه‌کنی غفلت و از بین بردن شهوات در دل انسان دانسته‌اند.
امیرالمؤمنین،
علی (علیه‌السّلام) فرمودند: «کسی که ذکر موت کند، به مقدار کمی از
دنیا رضایت می‌دهد».
در چند
روایت، ذکر مرگ و قیامت عامل
زهد در دنیا معرفی شده است.
هم‌چنین امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) فرمودند: هرگاه نفس شما در مورد شهوات با شما نزاع کرد (شما را به سوی شهوات دعوت کرد) بسیار یاد مرگ کنید، که
مرگ برای موعظه کافی است.
آن‌چه مهم‌تر از ایمان است و
ایمان هم بدون آن ناکافی است، تذکر دائمی است هم نسبت به
خدا و هم
معاد.
۱. گناه‌شناسی، محسن قرائتی، انتشارات پیام آزادی.
۲. محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ص۱۸۷ ـ۱۹۶، دارالحدیث.
۳. اخلاق در قرآن، محمدتقی مصباح یزدی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «گناه کردن با وجود اعتقاد به قیامت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۵/۰۷.
