• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

کتب اربعه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: کتب اربعه، کافی، من لا یحضر الفقیه، استبصار، تهذیب.
‌پرسش: علت اعتبار کتاب‌های چهارگانه حدیثی (کافی، من لا یحضر الفقیه، استبصار و تهذیب) در نزد علمای شیعه چیست؟
پاسخ: برای روشن شدن مطلب لازم است به مواردی اشاره شود:



اولین کسی که در زمان پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ گفته‌های حضرت را جمع‌آوری نمود، امام علی ـ علیه‌السلام ـ در کتابی به نام «الصحیفة الجامعه» بود و همچنین افرادی چون ابورافع، سلمان و ابوذر دارای کتاب‌هایی بودند.
[۱] محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چهارم، ۱۳۹۱، ج ۱، ص ؟؟؟.



ولی چون در زمان خلفا تا زمان عمربن عبدالعزیز نقل حدیث ممنوع شد، و احادیث را از بین می‌بردند،
[۲] علامه سیدمحمد حسین طباطبایی، شیعه در اسلام، قم دارالتبلیغ اسلامی، ۱۳۴۸ ش، ص ۱۱ پاورقی.
کتاب‌های مذکور آشکار نمی‌شدند.


در زمان عمربن عبدالعزيز كه شاگردان امام صادق ـ علیه‌السلام ـ احادیث زیادی را جمع‌آوری نمودند که در مجموعه چهارصد کتاب به نام «الاصول» گردآوری شده
[۳] محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چهارم، ۱۳۹۱، ج ۱، ص ؟؟؟.
بود که تنها «محمدبن مسلم» کتابی به نام «اربع‌ماة» چهارصد مسئله، «جابربن یزید جعفی» هشت کتاب
[۴] مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان، قم مؤسسه امام صادق، چاپ دوم، ۱۳۷۴، ص ۳۳۲ و ۳۳۳.
و ابان بن تغلب سی هزار حدیث نقل نموده‌اند.


بعدها در زمان امام رضا ـ علیه‌السلام ـ احادیث جدید در «جوامع» تهیه شد.


در اوایل قرن چهارم، عده‌ای از بزرگان شیعه از این اصول و جوامع، کتب اربعه مذکور در پرسش و «مدینة العلم» ابی‌جعفر صدوق را، به وجود آوردند، و به‌صورت باب و فصل‌بندی شده، تألیف و تصنیف نمودند.


از نظر علمای شیعه، روایات به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

۶.۱ - ۱. صحیح و عالی

صحیح و عالی سند، که عبارت است از روایتی که تمام راوی‌های آن شیعه و عادل، و سند آن به یکی از امام‌ها متصل باشد.

۶.۲ - ۲. حسن

حسن که سند متصل است؛ ولی همه یا بعضی راوی‌ها ممدوحند.

۶.۳ - ۳. موثق

موثق که در سند، غیر امامی و یا فاسد المذهبی ثقه باشد.

۶.۴ - ۴. ضعیف

ضعیف آن است که یکی از شرایط اقسام قبلی را دارا نباشد؛ بلکه فاسق و کذاب و مجهول الحال در سند باشد.
[۶] شیخ حسن بن زین‌الدین عاملی، معالم الدین، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، چاپ افست، ص ۲۱۶ ـ ۲۱۷.



کتب اربعه شامل: الکافی، اثر محمد بن یعقوب کلینی (متوفای ۳۲۹ ق)؛ من لا یحضره الفقیه، اثر شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ ق)؛ تهذیب الاحکام و الاستبصار، دو اثر جاودانه شیخ طوسی (متوفای ۴۶۰ ق).




۸.۱ - اول:

از قدیمی‌ترین کتاب‌های روایی و اولین کتاب‌های روایی موضوع‌بندی و باب و فصل‌بندی شده هستند و علت اصلی اعتبار آنها این است که از اصول اربع‌مأة که به نظر ائمه معصومین ـ علیهم‌السلام ـ از جمله امام رضا ـ علیه‌السلام ـ رسیده است، اخذ شده‌اند و عین همان روایات به‌صورت دسته‌بندی شده و با ذکر سند در کتب اربعه منعکس شده‌اند و موجود می‌باشند.

۸.۲ - دوم:

امتیاز دیگر کتب اربعه این است که غالب روایات آن دارای سند صحیح و یا لااقل ممدوح و موثق باشند و حتی بعضی اخباری‌ها که تمام آن را صحیح می‌دانند. در هر روایت تمام راویان آن یا تمام آنها عادل و امامی‌اند، و یا بعضی افراد موثق و یا ممدوح هستند.

۸.۲.۱ - سخن شیخ صدوق

مرحوم صدوق در اول من لا یحضره الفقیه می‌فرماید: بینی و بین‌الله روایاتی را در اینجا نقل می‌کنم که بدان‌ها عمل می‌کنم.

۸.۳ - ۳. سوم:

عامل دیگر مقبولیت ممتاز هریک از مؤلفین کتب اربعه، در نزد شیعه است؛ به‌گونه‌ای که شیخ طوسی به شیخ الطائفه معروف شده است و بعضی از علما معتقدند که امام زمان ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ درباره کتاب او فرمود: «الکافی، کاف شیعتنا» کتاب کافی شیعیان، را بس است. و این باعث عظمت و اعتبار او شده است و مرحوم صدوق هم از موفقیت بالایی برخوردار است؛ چون علاوه بر سی‌صد کتابی که تألیف نموده است، ولادت او در غیبت صغرا و به دعای امام زمان ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ واقع شده است.
منبع: www. Andisheqom.com


۱. محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چهارم، ۱۳۹۱، ج ۱، ص ؟؟؟.
۲. علامه سیدمحمد حسین طباطبایی، شیعه در اسلام، قم دارالتبلیغ اسلامی، ۱۳۴۸ ش، ص ۱۱ پاورقی.
۳. محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چهارم، ۱۳۹۱، ج ۱، ص ؟؟؟.
۴. مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان، قم مؤسسه امام صادق، چاپ دوم، ۱۳۷۴، ص ۳۳۲ و ۳۳۳.
۵. محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چهارم، ۱۳۹۱، ج ۱، ص ۵ به بعد (مقدمه).    
۶. شیخ حسن بن زین‌الدین عاملی، معالم الدین، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، چاپ افست، ص ۲۱۶ ـ ۲۱۷.
۷. ابی‌جعفر الصدوق، من لا یحضره الفقیه، بیروت، دارالاضواء، دوم، ۱۴۱۳، ج ۱، مقدمه.    
۸. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ترجمه سیدجواد مصطفوی، تهران، انتشارات علمیة اسلامیه، ج ۱، ص ۷، مقدمه.    



پایگاه حدیث نت.    


رده‌های این صفحه : حدیث شناسی | کتب حدیثی شیعه




جعبه ابزار