کامل شدن علم انسان هنگام ظهور امام زمان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: علم انسان، علوم عادی،
علوم غیبی، علم الساعة،
ظهور امام زمان (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف).
پرسش: گفته می‌شود (یعنی از
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
امام باقر (علیه‌السلام) روایت است) که وقتی
امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) ظهور کنند، بشر به تمام علوم دست می‌یابد؛ ولی در
قرآن آمده که علم ساعت تنها نزد خداست، این دو چگونه با هم جمع هستند؟
پاسخ: مقصود از روایاتی که بیان‌کننده کامل شدن
علم انسان در زمان ظهور حضرت هستند، علومی است که امکان دستیابی به آن برای انسان وجود داشته باشد؛ یعنی آخرین حد علمی است که
انسان می‌تواند از راه
تجربه، عقل و نقل به دست آورد و چون علم الساعة جزو علومی است که مختص پروردگار عالمیان است و کسی جز او از زمان قیام و
قیامت خبر ندارد؛ ازاین‌رو دسترسی به آن، از راه‌های عادی برای انسان محال است. بنابراین مقصود از تکمیل علم انسان در زمان ظهور، تکمیل شدن علومی است که امکان دست پیدا کردن انسان‌ها به آن علوم وجود دارد، نه همه علوم.
علم را در یک نگاه می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
۱. علوم عادی؛ ۲. علوم غیبی.
طبق
آیات و
روایات علوم غیبی مخصوص
خداوند است و هیچ‌کس را به آن راهی نیست؛ اما این‌طور هم نیست که خداوند، از این مخزن
غیب کسی را مطلع نکند؛ بلکه مانند سایر نعمت‌ها افرادی خاص را بهره‌مند می‌سازد.
در
قرآن مجید سوره جن آیه ۲۶ و ۲۷ چنین آمده است:
«
عالِمُ الْغَیْبِ فَلا یُظْهِرُ عَلی غَیْبِهِ اَحَداً اِلَّا مَنِ ارْتَضی مِنْ رَسُولٍ...»؛
«خداوند
عالم به غیب است و هیچ‌کس را از آن آگاه نمی‌کند؛ مگر رسولانی که آنان را برگزیده و مراقبینی...» .
کلمه «
علم الساعة» در
قرآن سه بار آمده است و در هر سه بار مقصود از آن
علم به
قیام و قیامت یا به عبارت بهتر علم به زمان قیامت است و چون نمی‌توان با اسباب عادی یعنی
عقل و تجربه به آن (زمان قیامت) دست پیدا کرد، این علم هم جزو علوم غیبی به حساب می‌آید.
«
اِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَیُنزلُ الْغَیْثَ».
این آیه، آخرین آیه
سوره لقمان است و به تناسب بحثی که پیرامون
روز رستاخیز در آیه قبل به میان آمده، سخن از علومی به میان می‌آورد که مخصوص
پروردگار است و می‌گوید:
آگاهی بر زمان قیام و قیامت مخصوص خداست و اوست که باران را نازل می‌کند و از تمام جزئیات نزول آن آگاه است و...
«
اِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السَّاعَةِ وَما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ».
در آیه قبل
خداوند تبارک و تعالی از بازگشت
اعمال نیک و بد به صاحبان آنها سخن می‌گوید و اشاره ضمنی به مسئله
ثواب و جزای
روز قیامت دارد. در اینجا این سؤال برای
مشرکان مطرح می‌شد که این قیامت که می‌گویی، کی خواهد آمد؟ قرآن در
آیه مورد بحث در پاسخ این سؤال می‌گوید: آگاهی بر
زمان قیامت مخصوص خداست و
علم آن تنها به
خدا باز می‌گردد: «
اِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السَّاعَةِ».
«
وَتَبَارَکَ الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّمَـوتِ والارْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا وَعِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَاِلَیْهِ تُرْجَعُونَ».
این آیه در ادامه آیه قبل از خود در توصیف خداوند تبارک و تعالی است و می‌فرماید: «پر
برکت و زوال‌ناپذیر است کسی که
مالک و حاکم
آسمان‌ها و زمین و آنچه در میان آن دو است می‌باشد و آگاهی از قیام قیامت نزد اوست و به سوی او باز می‌گردید».
امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) در نهضت خود، درهای
رحمت را باز خواهد کرد، همه شگفت‌زده خواهند شد؛ به گونه‌ای که در مدت
حکومت حضرت، مردم بیش از دَه برابر آنچه را که از زمان
خلقت تا زمان قیام حضرت به دست آورده بودند، به دست خواهند آورد.
اما این به معنای دستیابی به علوم غیبی که مخصوص خداوند تبارک و تعالی است و
علم الساعة هم جزو آنهاست، نیست؛ بلکه به نظر می‌رسد مقصود از روایاتی که بیان‌کننده کامل شدن
علم انسان در زمان ظهور حضرت هستند، علومی است که امکان دستیابی به آن برای
انسان وجود داشته باشد؛ یعنی آخرین حد علمی است که انسان می‌تواند از راه
تجربه،
عقل و
نقل به دست آورد و چون علم الساعة جزو علومی است که مختص
پروردگار عالمیان است و کسی جز او از زمان قیام قیامت خبر ندارد؛ ازاین‌رو دسترسی به آن، از راه‌های عادی برای
انسان محال است.
در نتیجه در یک جمله می‌توان گفت: مقصود از تکمیل علم انسان در زمان ظهور، تکمیل شدن علومی است که امکان دست پیدا کردن انسان‌ها به آن علوم وجود دارد، نه همه علوم.
۱. امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) تحقیق مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه قم، رسول رضوی.
۲. تفسیر نمونه، تفسیر المیزان ذیل آیات مطرح‌شده.
۳. یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، علی‌رضا رجالی تهرانی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «کامل شدن علم انسان هنگام ظهور امام زمان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۸/۲۹.
