چشم‌زخم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: چشم‌زخم.
پرسش: از چه راه‌هایی چشم‌زخم دفع می‌شود؟
پاسخ: چشم‌زخم از تأثیرات نفسانی است که دلیلی بر نفی آن وجود ندارد؛ بلکه حوادث بسیاری دیده شده است که با چشم زدن منطبق است. مرحوم شیخ عباس قمی (ره) در تعویذات چشم‌زخم، خواندن آیه ۵۱ از
سوره مبارکه
قلم را سفارش کرده است. این
آیه با توجه به
شأن نزول آن برای دفع
چشم زخم مناسب است؛ علاوه بر این آیه در روایات خواندن سوره‌های دیگری برای دفع چشم‌زخم مورد تأکید قرار گرفته است؛ از جمله سوره های «ناس»، «فلق»، «
حمد » و «
توحید ». همچنین در تعداد زیادی از تفاسیر در ذیل این
آیه مذکور، خواندن این سوره‌ها نیز سفارش شده است.
چشم‌زخم از تأثیرات نفسانی است که در خارج کراراً اتفاق افتاده است و دلیلی بر نفی آن وجود ندارد. بعضی از روایات حق بودن این مسئله را ثابت می‌کند.
در «در المنثور» از
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ روایت است که فرمود: مسئله
چشم‌زخم حق است؛ همچنین فرمود: چشم‌زخم، مرد سالم را در قبر و شتر سالم را در دیگ قرار می‌دهد.
و
امیرالمؤمنین ـ علیه‌السلام ـ فرمود: پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ برای
امام حسن ـ علیه‌السلام ـ و
امام حسین ـ علیه‌السلام ـ "رقیه" (منظور از" رقیه" دعاهایی است که می‌نویسند و افراد برای جلوگیری از چشم‌زخم با خود نگه می‌دارند و آن را تعویذ نیز می‌گویند)، گرفت و این
دعا را خواند:« أُ
عِیذُکُمَا بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَی کُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ » یعنی: برای شما پناه می‌جویم به کلمات کامل خداوند و تمام
اسما ی حسنای او از
شر هر ملال‌آورنده و از شر بزرگان (رهبران و رؤسا) موجوداتی که با چشم دیده نمی‌شوند و از شر هر چشم بدی که به
انسان می‌رسد و از شر حسود هنگامی‌که
حسد بورزد... سپس پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به ما فرمود: این چنین
ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ برای
اسماعیل و اسحاق تعویذ نمود.
در
حکمت ۴۰۰ نهج‌البلاغه نیز آمده است: چشم‌زخم حق است و
توسل به دعا برای دفع آن نیز
حق است.
از این روایات روشن می‌شود که چشم‌زخم توهم و خرافه نیست؛ بلکه یک امر واقعی است که در خارج اتفاق می‌افتد و راه‌هایی برای جلوگیری از آن وجود دارد.
مشهور است که آیه ۵۱ سوره مبارکه قلم در دفع چشم زخم مؤثر است. در این آیه خداوند به پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌فرماید: «
وَ إِن یَکاَدُ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَیزُْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سمَِعُواْ الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لمََجْنُونٌ »؛ «نزدیک است
کافران هنگامی‌که آیات
قرآن را می‌شنوند، با چشم‌زخم خود تو را از بین ببرند و می‌گویند: «او دیوانه است! ».
در
شأن نزول این آیه آمده است: شخصی از قبیله بنی‌اسد، گاهی سه روز گرسنگی می‌کشید، بعد از آن به هر چیزی که برخورد می‌کرد می‌گفت: مانند آن را تا به امروز ندیدم، به آن چیز
فساد و ضربه‌ای می‌رسید. بعضی خواستند تا این کار را درباره رسول الله ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ انجام دهند که خداوند پیامبر را از آن حفظ کرد.
مرحوم علامه طباطبایی (ره) در توضیح
آیه فرموده‌اند:" منظور از «ازلاق به ابصار» در «لیزلفونک» بنابر نظر همه مفسران، چشم زدن است که خود نوعی از تأثیرات نفسانی است و دلیل عقلی بر نفی آن نداریم؛ بلکه حوادثی دیده شده که با چشم زدن منطبق هست. با این حال دلیلی ندارد که ما آن را انکار کرده و بگوییم یک عقیده خرافی است.
زمخشری خواندن این آیه برای دفع چشم‌زخم را از حسن بصری (یکی از اکابر
اهل سنت ) نقل می‌کند.
مرحوم شیخ عباس قمی محدث شهیر و مؤلف کتاب مفاتیح الجنان در این
کتاب ضمن بیان تعویذات برای دفع چشم‌زخم می‌گوید: برای چشم‌زخم وارد شده که «ان یکاد...» خوانده شود.
البته در روایاتی که ذیل این آیه در
تفاسیر مختلف آمده است، روایاتی دال بر خواندن آیه مذکور جهت دفع چشم‌زخم نیامده است.
محدث خبیر مرحوم علامه مجلسی (ره) در بیان رفع چشم‌زخم، بعد از بیان
روایت درالمنثور که قبلاً نقل شد، روایتی از
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در دفع چشم‌زخم بیان می‌کند که حضرت فرمود: کسی که می‌ترسد چشم او در کسی یا چشم کسی در او تأثیر کند، سه مرتبه بگوید: «
ماشاء الله لاقوة الا بالله العلی العظیم » و یا فرمود: سوره
قل اعوذ برب الناس و
قل اعوذ برب الفلق بخواند و در روایت دیگری
سوره حمد و
توحید اضافه شد. اما در بیان این تعویذات نقلی از آیه مورد بحث نمی‌کند.
بنابراین آنچه مسلم است، وقوع خارجی چشم‌زخم و وجود بعضی از
دعا ها برای دفع و رفع آن است.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲۴، ص ۴۲۶.
پایگاه اسلام کوئست.
