مؤمنان در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مؤمنان.
پرسش: ویژگی مؤمنان در قرآن به چه صورت بیان شده است؟
پاسخ:
مؤمن از ریشه «امن»، یعنی رساندن خود یا دیگری به امنیت یا گرویدن، یا در امان گرفتن است.
در اصطلاح
اسلام به معنای اذعان و تصدیق به چیزی و التزام به لوازم آن است؛
مثلاً
ایمان به
خداوند در واژه‌های قرآنی به معنای تصدیق به یگانگی او و پیغمبرانش و تصدیق به
روز جزا و بازگشت به سوی او و تصدیق به هر حکمی است که فرستادگان او آورده‌اند؛ البته ایمان با پی‌روی عملی می‌باشد. به همین خاطر در قرآن هرجا که صفات نیک
مؤمنین را می‌شمارد یا از پاداش جمیل آن‌ها سخن می‌گوید، به دنبال ایمان،
عمل صالح را هم ذکر می‌کند.
مثلاً می‌فرماید: «
الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ طُوبی وَ حُسْنُ مَآبٍ؛
کسانی که ایمان آورده و عمل صالح می‌کنند خوشا به حال آنان که سرانجام نیک دارند».
صفات مؤمنین در
قرآن به طور مفصل بیان شده است؛ ولی برای رعایت اختصار به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
برخی صفات فردی مؤمنان، عبارت‌اند از:
«
الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ ؛
مؤمنان کسانی هستند که در
نماز خویش
خاشع و فروتن هستند».
و دیده بر سجده‌گاه خود دارند و به این‌سو و آن‌سو نمی‌نگرند و دلشان در گرو مهر و
عشق به خداست.
«
وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ؛
(مردم با ایمان) کسانی هستند که از هر گفتار و نوشتار و
عمل بیهوده و بی‌ثمر و بی‌اهمیت روی می‌گردانند»؛ چراکه به باور آنان گفتار و کردار بیهوده، زشت و ناپسند است و باید از آن دوری جست.
«
وَ الَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ؛
آنان (مؤمنان) کسانی هستند که دامن خویش را حفظ می‌کنند».
منظور از حفظ دامن خویش، این است که
رابطه جنسی آنان تنها در قلمرو خانه و
خانواده و در چهارچوب مقررات شرعی و اخلاقی و انسانی است و هرگز خود را با پستی و زشتی
گناه آلوده نساخته و دامان به حرام و گناه نمی‌آلایند و چشم و دل و جسم را از
حرام حفظ می‌کنند.
دوری از
بدگمانی،
غیبت،
بدگویی و
تجسس.
«
یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِنَ الظَّنِّ اِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ اِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از بعضی گمان‌های (بد) دوری گزینید که آن گمان‌ها گناه است و تجسس در
عیوب دیگران نکنید (از چیزهایی که از بدی ایشان بر شما پنهان است) و غیبت و بدگویی از یک‌دیگر نکنید».
مؤمن تمام امور وجودی خود را به
اختیار خداوند واگذار می‌کند و در
قرآن کریم،
حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) از خداوند چنین مقامی را می‌طلبد: «
رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا اُمَّةً مُسْلِمَةً لَکَ».
مؤمن
اعتقاد قطعی نسبت به
اصول دین و
فروع دین دارد؛ مثلاً ممکن نیست
انسان اعتقاد قطعی به
روز حساب داشته باشد و همواره آن روز را در خاطر داشته و به یاد آن باشد؛ در عین حال پاره‌ای
گناهان را مرتکب شود (و بالاخرة هم یوقنون) چنین کسی نه‌تنها مرتکب گناه نمی‌شود، بلکه از
ترس، به غرق‌گاه‌های خدا، نزدیک هم نمی‌گردد».
«
الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی الْاَرْضِ هَوْناً؛
آنان بر روی
زمین متواضعانه راه می‌روند».
«
وَ اِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً؛
و زمانی که جاهلان، به آنان خطاب ـ جاهلانه ـ کنند با
سلام و بیان خوش جواب دهند».
«
وَ الَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیاماً؛
و آنان که
شب را برای پروردگارشان به
روز می‌آورند، در حالی که سجده‌کننده و قیام‌کننده هستند».
«
وَ الَّذِینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ اِلهاً آخَرَ؛
کسانی هستند که با
خدا معبود دیگری را نمی‌پرستند».
«
وَ اِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِراماً؛
و چون با لغو مواجه شوند، بزرگوارانه از آن می‌گذرند».
«
وَ الَّذِینَ اِذا ذُکِّرُوا بآیاتِ رَبِّهِمْ لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْها صُمًّا وَ عُمْیاناً؛
و کسانی هستند که چون به
آیات پروردگارشان تذکر داده شوند، همچون کرها و کورها بر آن آیات نمی‌افتند».
برخی ویژگی‌های اجتماعی مؤمنان، عبارت‌اند از:
«
الَّذِینَ آمَنُوا وَ‌هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِاَمْوالِهِمْ وَ اَنْفُسِهِمْ اَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَ اُولئِکَ هُمُ الْفائِزُونَ؛
کسانی که
ایمان آ‌وردند،
مهاجرت کردند و
جهاد نمودند، در راه خدا با مال‌ها و جان‌های خود، بزرگ‌ترین درجه را نزد خداوند دارند و آنان خود رستگاران‌اند».
«
وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ اَمْواتٌ بَلْ اَحْیاءٌ وَ لکِنْ لا تَشعُرُونَ؛
و نگویید درباره کسانی که در راه خدا کشته شده‌اند مردگان‌اند؛ بلکه زندگان‌اند؛ اما شما نمی‌فهمید».
«
لا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکافِرِینَ اَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فِی شَیْ‌ءٍ اِلاَّ اَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقیةً وَ یُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اِلَی اللَّهِ الْمَصِیرُ؛
نباید مؤمنان
کافران را دوست خود گیرند، و هر کس چنین کرد، چیزی پیش خدا ندارد؛ مگر آن‌که از ایشان
تقیه کند، یک تقیه مصلحتی و به‌ظاهر، برای مدتی
دوستی کنید و خداوند شما را از خود می‌ترساند و بازگشت به سوی خداوند است».
«
وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ، بَعْضُهُمْ اَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَاْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ؛
مردان و
زنان مؤمن همه یاور و دوست‌دار یک‌دیگرند، هم‌دیگر را به کار نیکو امر و از کار زشت باز می‌دارند».
«
وَ الَّذِینَ هُمْ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ؛
مردم با ایمان کسانی هستند که
زکات و حقوق مالی خویش را می‌پردازند».
«
یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَاْکُلُوا الرِّبا اَضْعافاً مُضاعَفَةً وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛
ای مؤمنان!
ربا را چند برابر نخورید و
تقوای الهی داشته باشید، شاید رستگار شوید».
«
وَ الَّذِینَ هُمْ لِاَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ؛
مردم با ایمان کسانی هستند که رعایتگر امانت‌های مردم و عهد و پیمان‌های خود با دیگران‌اند».
از‌این‌رو هم به ویژگی
امانت و امانت‌داری آراسته‌اند و هرگز دست و دل و دیده به
خیانت باز نمی‌کنند و هم در
زندگی خویش از
عهدشکنی به دورند و به پیمان‌های خود وفا می‌کنند.
با توجه به مطالب مذکور روشن می‌شود،
مؤمن کسی است که اعتقاد قلبی به دستورهای خداوند داشته باشد و به آن‌ها
عمل کند. در این صورت است که محبوب
خداوند متعال می‌گردد و زندگی نیکو و سعادتمندی خواهد داشت: «
و من یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ اِنَّ اللَّهَ بالِغُ اَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدْراً؛
هرکس تقوای الهی پیشه کند (خدا ترس و
پرهیزکار باشد)، خداوند راه بیرون شدن (از عهده گناهان و بلا و
حوادث سخت
عالم) را بر او می‌گشاید؛ و از جایی که گمان نبرد، به او روزی عطا کند و هر که (در هر امری) بر خدا
توکل کند، خدا او را کفایت خواهد کرد که خدا امرش (بر همه عالم) نافذ و رواست و بر هر چیز قدر و اندازه‌ای مقرر داشته است».
۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه المیزان، موسوی، سیدمحمدباقر، انتشارات اسلامی، ج۹، ص۴۵۵؛ طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه المیزان، موسوی، سیدمحمدباقر، انتشارات اسلامی، ج۲۲، ص۱۷۶.
۲. پیام حق، دانستنی‌هایی از قرآن، احمد زمردیان، چاپ‌خانه مولوی، شیراز.
۳. تعالیم قرآن، غلام‌رضا امیری گرومی، چاپ و انتشارات آفرینش، تهران.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مؤمنان در قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۱/۲۱.
