فرق و مذاهب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: فرق و مذاهب، کشور افغانستان، کشور پاکستان.
پرسش: فرق و مذاهب فعال در کشورهای افغانستان و پاکستان کدام‌اند؟
پاسخ:
در کشور
افغانستان فرق و مذاهب و روش‌های سلوکی صوفیه متعددی وجود دارد که فرق و مسالک فعال و عمده آنها، عبارتند از:
حنفی،
شیعه، حنبلی (سلفیه).
شیعه و ماتریدیه.
قادریه، نقشبندیه، چشتیه.
پیروان ابوحنیفه نعمان بن ثابت (م ۱۵۰ ه). طریقه ابوحنیفه در استنباط احکام آن بود که با اصحاب خود
مشورت می‌کرد و چون به
رأی معینی می‌رسید، دستور نگارش آن را می‌داد و در اجتهاد به مسائل فرضی نیز می‌پرداخته است. ابوحنیفه، سردم‌دار اهل رأی محسوب می‌شود. او در منابع، نخست به
قرآن و پس از آن، به سنت صحیح و سپس به اقوال اصحاب مراجعه می‌کرد و چون به اقوال بزرگانی مانند
ابراهیم و شعبی و ابن سیرین می‌رسید، می‌گفت، هم رجال و نحن رجال. پس به سراغ قیاس، استحسان، اجماع و عرف می‌رفت.
پیروان امامان دوازده‌گانه از اهل بیت پیامبر مکرم اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از [[
|فرزندان امام حسین ـ علیه‌السلام ـ]] طریق فقهی این مذهب بیشتر متأثر از احادیث و نظرات
امام باقر علیه‌السلام و
امام صادق علیه‌السلام است.
در روش فقهی شیعه، منابع فقهی، عبارتند از:
قرآن،
سنت (قول و فعل و تقریر معصوم)، اجماع کاشف از قول
معصو =م، و
عقل .
.
کسانی که خود را به سلف، یعنی اصحاب و تابعین منسوب می‌کنند. آنان در قرن چهارم هجری ظهور کردند و از حنبلیان بودند و چنین می‌پنداشتند که تمام آرایشان به
احمد بن حنبل منتهی می‌شود، همان کسی که اعتقادهای سلف را زنده کرد و در راه آن جنگید. سپس در قرن هفتم ابن تیمیه آن را دوباره زنده کرد و در فراخوانی به آن، دو چندان کوشید و مسائل دیگری به آن افزود. سپس در قرن دوازدهم در شبه جزیره عربستان محمد بن عبدالوهاب، این اندیشه‌ها را احیا کرد که وهابیان هم‌چنان تا امروز منادی این افکارند.
روش سلفی‌ها به زعم خودشان، همان روشی است که در زمان
صحابه و تابعین مرسوم بود؛ یعنی عقاید را از کتاب و سنت دریافت می‌کنند. آنان در تعارض بین عقل و نقل،
نقل را مقدم می‌دانند و از تأویل و خلاف ظاهر گفتن به جد پرهیز می‌کنند. سلفیان به
توحید به خصوص توحید عبادی بسیار تأکید دارند؛ ولی به جهت فهم نادرست از آن هر‌گونه تقرب به صالحان، و زیارت قبور صالحان را ناسازگار با توحید می‌دانند
.
الان گروه طالبان که در افغانستان فعالیت جدی دارند و دست به خشونت‌های شدیدی می‌زنند و قوانین خشک و خشن و تندی
اعمال می‌کنند و باعث بدبینی مردم
دنیا نسبت به
اسلام و مسلمانان شده‌اند، منسوب به سلفی هستند.
شیعه که توضیح آن داده شد.
پیروان مکتب ابومنصور محمد بن محمد ماتریدی (م ۳۳۳) را ماتریدی می‌نامند. این مکتب هم‌زمان با مکتب کلامی اشعری اوایل قرن چهارم به وجود آمده است. ماتریدی در روش استدلالی کلامی، نزدیک‌ترین مکتب کلامی
اهل سنت به
تشیع است.
برخی عقاید ماتریدی بدین قرار است:
۱. نفی تشبیه در مورد صفات خدا و تأویل آیات مربوطه؛
۲. اعتقاد به حسن و قبح عقلی؛
۳. امکان
رؤیت الاهی در
قیامت؛
۴. عینیت صفات با ذات هرچند برخی از متأخرین آنها به زائد بودن صفات بر ذات، اشاره کرده‌اند.
پیروان فر عبدالقادر گیلانی حنبلی مذهب. این فرقه بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین فرقه صوفی در تمام کشورهای اسلامی است. از بزرگان طریقه قادریه، عبدالقادر جزایری و دارالشکوه هستند.
آنچه معروف است بنیان‌گذار این فرقه «عبدالخالق غجدوانی» است که در قرن ششم می‌زیسته است؛ البته نقش‌بندی‌های امروزه به بهاء‌الدین نقشبند از بزرگان قرن هشتم منسوب‌اند.
این فرقه بعد از «قادریه» گسترده‌ترین فرقه صوفی است که محدود به یک منطقه خاص نیست. این فرقه را به خلیفه اول می‌رسانند؛ ولی در سلسله مشایخ آنها نام [[|امام جعفر صادق ـ علیه‌السلام ـ]] نیز وجود دارد. عارفانی چون خواجه محمد پارسا، عبدالرحمن جامی و شیخ احمد سرهندی در این سلسله
تربیت یافته‌اند. گفته شده در میان فرقه نقشبندیه، (بر‌خلاف اکثر فرقه‌های صوفیه) گرایشات شیعی وجود ندارد.
اصول مسلک نقشبندیه، عبارت است از: دوام ذکر، مراقبه و طاعت مرشد.
پیروان خواجه معین الدین چشتی م۶۶۳، از تعلیمات آنها نظام مرید و مرادی، ذکر، مراقبه،
سماع است.
در ذکر باید مرید، تصور کند که شیخش شخصاً حاضر است. از آداب آنان بوسیدن پاهای پیران و
سجده در برابر ایشان است.
در کشور پاکستان نیز فرق و مذاهب و روش‌های سلوکی صوفیه متعددی وجود دارد که فرق و مسالک فعال و عمده آنها، عبارتند از:
حنفی، شیعه، حنبلی (سلفیه).
شیعه و ماتریدیه.
دیوبندیه، بریلویه، چشیته، قادریه.
حنفی، شیعه و حنبلی (سلفیه) که قبلاً توضیح آن گذشت.
ولی بیان تذکری در این‌جا ضروری به نظر می‌رسد: این‌که در حال حاضر گروه سپاه صحابه که در پاکستان فعالیت جدی دارند و دست به خشونت‌های شدید و حمله به عزاداران امام حسین ـ علیه‌السلام ـ و ترورهای ناجوان‌مردانه می‌زنند و قوانین خشک و خشن و تندی برای مسلمانان ارائه می‌کنند، به‌جای تلاش جهت رسیدن به مغز و حقیقت دین به پوسته و ظاهر آن اکتفا کردند و خودشان را به سلفی‌ها منسوب می‌دانند و به این انتساب افتخار می‌کنند.
ماتریدیه و
شیعه که توضیح آنها گذشت.
منسوب به مدرسه دارالعلوم دیوبند از شهرهای تابع سهارنپور هندکه به‌وسیله شیخ قاسم نانوتوی (م ۱۲۹۷) تأسیس گردید.
هدف اصلی تأسیس این مدرسه از سوی مؤسسان، تقویت مبانی اسلام براساس مذهب حنفی اعلام شد. گفته شده مذهب بزرگان مدرسه دارالعلوم دیوبند، در اعتقادات ماتریدی، در
فقه حنفی و در طریقت، طریقه چشتیه را دنبال می‌کنند؛ هرچند به طرق نشقبندیه، قادریه و سهروردیه نیز ارادت دارند.
از عقاید دیوبندیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. وحدت وجود؛
۲. آداب صوفیانه؛
۳. جواز زیارت قبور اولیا و انبیا؛
۴. جواز
توسل به ساحت مبارک
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله؛
۵. در بخش صفات الهی به تأویل ظواهر برخی آیات،
مکتب منسوب به احمد رضاخان بریلوی (۱۲۷۲ ـ ۱۳۴۰) بریلویه فرقه‌ای صوفی از سلسله قادریه است. در واقع بریلویان پیرو «میان میر» از بزرگان طریقه قادریه، هستند که سخت تحت تأثیر ابن عربی است؛ لذا عقاید بریلویه را در
وحدت وجود و امهات عقاید ماتردیدیه مانند حسن و قبح عقلی و عینیت صفات و ذات، می‌توان خلاصه کرد. البته بریلویان امروزه بیشتر به
حدیث گرایش دارند تا
تصوف.
انگلیس‌ها، به حرکت سید احمد بریلوی لقب
وهابیت داده‌اند؛ به همین دلیل معمولاً برای ادامه دهندگان راه آنها لقب «وهابیت» به کار می‌رود؛ اما منظور آن وهابیت مطرح و مشهور نیست و رابطه وهابیت با دیوبندیه و بریلویه، رابطه صد‌در‌صد حسنه نیست، ولی از آن‌جایی که در سال‌های اخیر رویکرد حدیثی آنها بیشتر شده به وهابیت نزدیک شده‌اند؛ ولی هم‌چنان بین آنها و وهابیت فرق‌هایی وجود دارد.
چشتیه و قادریه که توضیح آنها گذشت.
برای اطلاع بیشتر به منابعی که در این نوشتار مورد استناد قرار گرفته است، مراجعه نمایید.
پایگاه اسلام کوئست.
