• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شفاعت‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: شفاعت، اهل سنت، شیعه.

پرسش: نظر اهل‌ سنت و برادران شیعه درباره شفاعت چیست و اگر شفاعت از نظر دینی حقیقت دارد، چه کسانی در روز قیامت شفاعت می‌کنند؟

پاسخ: مسئله شفاعت در قیامت، یکی از اصول مسلّم و خدشه‌ناپذیر اسلام است که همه فرقه‌ها و مذاهب اسلامی به استناد آیات قرآن و روایات، آن را پذیرفته‌اند.



شفاعت در لغت از ماده شفع به معنای ضمیمه شدن چیزی به چیز دیگر است.


و در اصطلاح، عبارت است از ضمیمه شدن استعداد ناقص کسی که نیاز به شفاعت دارد با دعا، و درخواست شفیع و واسطه که در نتیجه شخصی شفاعت شده ارتقای مقام پیدا کرده و یا از عقوبت و عذاب رهایی می‌یابد.


مسئله شفاعت در قیامت، یکی از اصول مسلّم و خدشه‌ناپذیر اسلام است که همه فرقه‌ها و مذاهب اسلامی به استناد آیات قرآن و روایات، آن را پذیرفته‌اند.

۳.۱ - دیدگاه شیخ مفید

شیخ مفید از علمای بزرگ شیعه می‌گوید: «امامیه اتفاق نظر دارند که پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و ائمه‌ اطهار (علیهم‌السّلام) در روز رستاخیز، گناه‌کاران را شفاعت می‌کنند».

۳.۲ - دیدگاه ماتریدی

ابومنصور ماتریدی سمرقندی که امام اهل ‌سنت در مشرق‌زمین است، بعد از نقل آیه «...َلاَ يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ ...» و آیه «...وَ لا یَشْفَعُونَ اًّلاّ لِمَنِ ارْتَضی...»؛ می‌گوید: «اگرچه آیه نخست شفاعت را در ظاهر نفی می‌کند، ولی آیه دوم اشاره دارد که شفاعت در اسلام وجود دارد».
[۶] ماتریدی، ابومنصور، تفسیر ماتریدی معروف به تأویلات اهل‌سنت، ص۱۴۸.



در قرآن کریم، آیات فراوانی پیرامون شفاعت در قیامت وجود دارد که این آیات را می‌توان در یک جمع‌بندی، به سه دسته تقسیم کرد:

۴.۱ - دسته اول

آیاتی که شفاعت را در قیامت نفی می‌کند؛ مانند:
«... أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لاَّ بَيْعٌ فِيهِ وَلاَ خُلَّةٌ وَلاَ شَفَاعَةٌ ...»؛ از آنچه به شما روزی داده‌ایم انفاق کنید، پیش از آن‌که روزی فرا رسد که در آن نه دادوستدی است و نه دوستی و شفاعتی.

۴.۲ - دسته دوم

آیاتی که تنها خداوند را به عنوان شفیع معرفی می‌نماید؛ مانند:
«قُل لِّلَّهِ الشَّفَاعَةُ جَمِيعًا ...»؛ بگو: شفاعت همه‌اش از آن خداست.

۴.۳ - دسته سوم

آیاتی که شفاعت دیگران را مشروط به اذن و فرمان خدا کرده است، مانند:
«... مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ ...»؛ کیست آن کسی که جز به اذن او، در پیشگاهش شفاعت کند.
با ملاحظه مجموع این آیات، چنین به نظر می‌رسد که شفاعت، مختص خداوند متعال است؛ ولی در عین حال برخی افراد می‌توانند با اذن و اجازه پروردگار، نسبت به اشخاصی که زمینه شفاعت دارند، شفاعت کنند.


با اثبات وجود شفاعت در قیامت، با استفاده از روایت می‌توان گفت که افراد زیر از اجازه شفاعت کردن برخوردارند:

۵.۱ - پیامبر اسلام

شفاعت رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در روز قیامت، از موضوعات مورد اتفاق شیعه و سنی است و روایات متواتری آن را ثابت می‌کند، که به چند مورد از آن اشاره می‌شود:

۵.۱.۱ - روایت اول

در ذیل آیه شریفه: «... عَسی اَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً»؛ امید که پروردگارت تو را به مقامی ستوده برساند. مفسران شیعه و سنی با استناد به روایات گفته‌اند که مقصود از «مقام محمود» مقام شفاعت است که در روز قیامت به پیامبر اسلام اعطا می‌شود.
در یکی از این روایات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «قوله «عَسی اَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً» هُوَ المَقامُ الّذی اَشْفَعَ لاِ ُمَّتی فیه»؛ مقصود از «عَسی اَنْ یَبْعَثَکَ»، همان مقامی است که من ـ به وسیله آن ـ امتم را شفاعت می‌کنم.

۵.۱.۲ - روایت دوم

در ذیل آیه مبارک: «وَ لَسَوفَ یُعْطیکَ رَبُّکَ فَتَرْضی»؛ و به زودی پروردگارت تو را عطا خواهد کرد تا خرسند گردی. بسیاری از مفسران گفته‌اند: مقصود از این آیه مقام شفاعت است.

۵.۱.۳ - روایت سوم

رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «اُعْطیتُ خَمْساً... وَاُعْطیتُ الشَّفَاعَةَ فَادّخَرْتُها لاِ ُمَّتی»؛
[۱۳] بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۶۸، باب صلاْ فی مواضع الحنف و العذاب.
به من پنج چیز داده شد، از جمله آن شفاعت است که آن را برای امتم ذخیره نموده‌ام.

۵.۱.۴ - روایت چهارم

ابوذر غفاری و سلمان فارسی از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل کرده‌اند که فرمود: «اًِّنَّ الله وأعطاني مسألة ، فأخرت مسألتي لشفاعة المؤمنين من أمتي إلى يوم القيامة ففعل ذلك»؛ خداوند یک دعای مستجاب به من عطا فرمود و من آن را برای شفاعت مؤمنان امتم در روز قیامت نگاه داشتم، پس خداوند هم آن را پذیرفت.

۵.۲ - پیامبران، علما و شهدا

به جز رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سایر پیامبران نیز از اجازه شفاعت برخورداراند و هم‌چنین دانشمندان و شهدا نیز حق شفاعت کردن دارند.

۵.۲.۱ - روایتی از امام علی

از علی (علیه‌السلام) نقل شده است که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «ثَلاثٌَْ یَشْفَعُون الله عَزَّوَجَلَّ فَیَشْفَعُونَ الاَنْبیاَ ثُمَّ العُلَما ثُمَّ الشُّهداَ». سه دسته در پیشگاه خداوند شفاعت می‌کنند و شفاعت آنان نیز پذیرفته می‌شود، پیامبران، دانشمندان و شهدا.
در سنن ابن ماجه - از منابع معتبر اهل‌ سنت - آمده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «یَشْفَعُ یَوْمَ القِیامَِْ الاَنْبیاُ ثُمَّ العُلَماُ ثُمَّ الشُّهداُ»؛ پیامبران، علما و شهدا در روز قیامت شفاعت می‌کنند.

۵.۳ - فرشتگان و مؤمنان

در این باره به روایت زیر توجه کنید:

۵.۳.۱ - روایتی از رسول خدا

روایت شده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «یَشْفَعُ النَّبیُّونَ وَ المَلائِکَْ والمُؤمِنُونَ»؛ پیامبران، فرشتگان و مؤمنان در روز قیامت شفاعت می‌کنند.

۵.۴ - امامان و اهل‌ بیت

احادیث و روایات فراوانی در منابع شیعه حق شفاعت را برای اهل‌ بیت و ائمه (علیهم‌السلام) ثابت نموده است.

۵.۴.۱ - روایتی از پیامبر

رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «اًِّنّی لاشْفَعُ یَوْمَ القیِامَِْ فَاَشْفَعُ وَ یَشْفَعُ عَلی فَیَشْفَعُ وَ یَشْفَعُ اهل‌بیتی فَیَشْفَعُونَ».


۱. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۸، ص۱۸۳، ماده شفع.    
۲. شیخ مفید، محمد بن نعمان، اوائل المقالات، ص۴۷.    
۳. بقره/سوره۲، آیه۴۸.    
۴. انبیاء/سوره۲۱، آیه۲۸.    
۵. ماتریدی، ابومنصور، تفسیر ماتریدی معروف به تأویلات اهل‌سنت، ج۱، ص۴۵۴.    
۶. ماتریدی، ابومنصور، تفسیر ماتریدی معروف به تأویلات اهل‌سنت، ص۱۴۸.
۷. بقره/سوره۲، آیه۲۵۴.    
۸. زمر/سوره۳۹، آیه۴۴.    
۹. بقره/سوره۲، آیه۲۵۵.    
۱۰. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۹.    
۱۱. ضحی/سوره۹۳، آیه۵.    
۱۲. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۱، ص۹۵، باب صلاْ فی مواضع الحنف و العذاب.    
۱۳. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۶۸، باب صلاْ فی مواضع الحنف و العذاب.
۱۴. شیخ طوسی، محمد بن حسن، امالی، ص۵۷.    
۱۵. شیخ صدوق، محمد بن علی، خصال، ص۱۵۶.    
۱۶. قزوینی، عمر بن یزید ابوعبدالله، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۴۴۳، تحقیق محمد فواد عبدالباقی، باب شفاعت فی التزویج.    
۱۷. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۹، ص۱۲۹، کتاب التوحید.    
۱۸. سروی مازندرانی، ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۲، ص۱۵.    



مؤسسه آموزشی، پژوهشی مذاهب اسلامی، نرم افزار پرس‌و‌جو.


رده‌های این صفحه : شفاعت | کلام | معاد شناسی




جعبه ابزار