شاگردان امام کاظم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام کاظم ـ علیه‌السلام،
شاگردان.
پرسش: نام برخی از یاران و اصحاب و شاگردان
امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ را بنویسید؟
پاسخ: با آنکه وضع خاص سیاسی زمان پیشوای هفتم به‌ویژه در دوران حکومت
هارون، برای فعالیت گسترده علمی و اجتماعی امام
کاظم ـ علیه‌السلام ـ مساعد نبود، و زمینه برای ادامه
نهضت علمی و توسعه دانشگاه بزرگی که به‌وسیله
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ بنیانگذاری شده بود، آمادگی نداشت، اما پیشوای هفتم در همان شرایط نامساعد و زیر فشار
حکومت عباسی، دست از فعالیت علمی نکشیده، بلکه برنامه عالی پدر را در
رهبری علمی جامعه و نشر و گسترش فرهنگ اسلامی ـ منتها در محدوده کوچک ـ ادامه داد.
این نکته از این نظر یادآوری گردید که از یک‌سو عظمت و شعاع وسیع
دانشگاه بزرگ
جعفری، فعالیت علمی امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ را تحت الشعاع قرار داده و از سوی دیگر، با نگاه کوتاه به وضع سیاسی خاص آن زمان در بدو نظر، چنین فعالیت علمی بعید می‌نماید؛ ولی آن حضرت علی‌رغم مشکلات فراوانی که در پیش داشت، گام‌های بزرگی در جهت حفظ و اشاعه مبانی
تشیع و گسترش دامنه
فرهنگ اسلامی و پرورش شاگردان بزرگ برداشت، که به شرح حال برخی از آنان اختصاراً اشاره می‌شود:
علی بن یقطین بن موسی بغدادی، از موالی بنی‌اسد، از جمله شخصیت‌ها و بزرگان و شاگردان برجسته پیشوای هفتم بود، علی، شخصیتی پاک و گران‌قدر بود و در محضر امام هفتم از موقعیت ویژه‌ای برخوردار بود. او در
جهان تشیع دارای احترام و ارزش فوق‌العاده‌ای داشت. وی در سال (۱۲۴ هـ ق) در شهر
کوفه مصادف با اواخر
دولت اموی بود و عاقبت در سن ۵۷ سالگی در سال (۱۸۲ هـ ق) در مدینة الاسلام (
بغداد) به سرای
آخرت انتقال یافت و ولیعهد هارون (محمدامین) بر جنازه او
نماز خواند و امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ در آن زمان میان سیاه‌چال‌های زندان بود.
محمد بن ابی‌عمیر ازدی، اهل بغداد و ساکن بغداد است و یکی از شاگردان بزرگ و برجسته مکتب پیشوای هفتم و از مشهورترین دانشمندان و از راویان برجسته
شیعه است، اصحاب روایت بر درستی تمام آنچه را که او صحیح دانسته، اجماع دارند و احادیث مرسل او را در حد مسند، شمرده‌اند، وی معاصر
امام موسی‌کاظم ـ علیه‌السلام ـ و
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ و
امام جواد ـ علیه‌السلام ـ بوده است وی در سال ۲۱۷ هـ ق
رحلت کرد.
ابومحمد عبدالله بن المغیره بجلی کوفی از فقهای
اصحاب و ثقه است و کسی از جهت جلالت
دین و
تقوا با او قابل قیاس نیست، شیخ کشّی از امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ روایت کرده که او واقفی بوده و به
حق رجوع کرده است و در محضر امام رضا ـ علیه‌السلام ـ بدین صورت
شهادت داده است که: شهادت می‌دهم که تو
حجت خدایی بر من و امین‌الله بر
خلق هستی. و ایشان دارای تألیفات زیادی در مسائل فقهی می‌باشند.
مفضّل بن عمر کوفی جعفی ابومحمد هشام بن الحکم: وی از بزرگان
علم کلام و از پاک‌ترین علمای عصر خویش است و همیشه به افکار صادقه و انظار صائبه، تهذیب مطالب کلامیه و ترویج
مذهب امامیه می‌نمود. از حضرت
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ و امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ روایت کرده است،
شیخ طوسی فرمود که هشام بن حکم از خواص امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ است و در اصول دین و غیره مباحثه بسیار با مخالفین کرده است، هشام کتاب‌هایی در موضوعات مختلف از جمله:
توحید،
امامت، رد برزنادقه، و
معتزله و ... تألیف کرده است.
شیخ مفید فرموده که هشام بن حکم از بزرگان اصحاب امام صادق ـ علیه‌السلام ـ است و
فقیه بوده و
احادیث بسیاری را روایت کرده است و مصاحبت با امام صادق ـ علیه‌السلام ـ و امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ را کرده است و مکنّی به ابومحمد و ابوالحکم است و مقامش در نزد امام صادق ـ علیه‌السلام ـ به مرتبه بالایی رسیده که امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در یک مجلس عالمانه‌ای خطاب به ایشان فرمود: «هذا ناصرُنا بقلبِهِ و لسانِهِ و یَدهِ» و از هشام نقل شده که گفته: والله هیچ‌کس در مباحث توحید مرا مقهور و مغلوب نساخته تا امروز که در این
مقام ایستاده‌ام.
ابان بن عثمان معروف به بجلی: وی ساکن شهرهای کوفه و
بصره بود، و از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ و امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ روایت کرده است، ابوعمرو کشّی می‌گوید: گروهی از
دانشمندان بر درستی احادیثی که او صحیح دانسته،
اجماع نموده‌اند و بر فقیه بودن او اعتراف دارند.
از مردم بصره شاگردان زیاد و برجسته‌ای داشت و محمد بن ابی‌عمر می‌گوید: ابان از همه مردم بیشتر حافظ
حدیث بوده است.
ابراهیم بن نعیم عبدی کنانی: وی شخصی مورد وثوق، بزرگوار، از شخصیت‌های این فرقه (شیعه) و از بزرگانی است که
احکام و نظراتی از ایشان، استفاده کرده‌اند وی از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ و فرزندش امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ روایت کرده است و در سال ۱۷۰ هـ ق از
دنیا رفته است.
حسن بن محمد بن سماعه کندی صیرفی: شیخ مفید او را از جمله اصحاب امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ دانسته و می‌فرماید: او واقفی مذهب است، با این همه نوشته‌های خوبی که دارد و در
علم فقه از مرتبت و خالصی برخوردار بوده و در مسائل تیزبین است، ایشان ۳۰ کتاب تألیف کرده و در ماه جمادی الاولی سال ۲۶۳ هـ از
دنیا رفته و ابراهیم بن محمد علوی بر او
نماز گذارده است.
حماد بن عثمان بن عمرو بن خالف کوفی، ساکن «عرزم» بود، وی مورد وثوق و از
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ و امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ و امام رضا ـ علیه‌السلام ـ روایت کرده و در سال (۱۹۰ هـ) در کوفه از دنیا رفته است.
یونس بن عبدالرحمن مولی آل یقطین: وی فردی صالح و دارای منزلت بزرگ و از اصحاب اجماع است، در ایام هشام بن عبدالملک متولد شده و از حضرت
باقر علیه‌السلام، امام صادق علیه‌السلام،
امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ و امام رضا ـ علیه‌السلام ـ روایت کرده است، ایشان کتاب‌هایی را تألیف کرده که مورد توجه
امام حسن عسگری ـ علیه‌السلام ـ قرار گرفته و فرموده: حق تعالی او را به هر حرفی نوری در
روز قیامت عطا فرماید. وی در سنه ۲۰۸ هـ به
رحمت خدا پیوست و در خبر است که
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ سه دفعه
بهشت را برای او ضامن شد.
در کتاب تحلیلی بر زندگانی
امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ ترجمه عطایی به ۳۱۹ نفر از اصحاب و
راویان امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ اشاره شده است.
در کتاب زندگانی امام موسی کاظم ـ علیه‌السلام ـ (عمادالدین حسین اصفهانی، ج اول، از ص ۳۸۷ تا ص ۳۹۴، ۳۷۵ نفر
ذکر شده.
شیخ طوسی در کتاب رجال خود که راویان و شاگردان هر یک از
امامان را جداگانه به اسم و مشخصات نام می‌برد، جمعاً از ۲۷۲ نفر به عنوان راویان و شاگردان مکتب امام کاظم ـ علیه‌السلام ـ یاد می‌کند.
احمد بن خالد برقی در کتاب رجال (سنگی) خود شاگردان آن حضرت را ۱۶۰ نفر معرفی نموده است.
البته شاگردان امام خیلی از این تعداد بیشتر بوده، مگر اینکه مقصود مرحوم برقی، تعداد شاگردان
نخبه و ممتاز آن حضرت باشد.
دانشمندان انواع
علوم مختلف از قبیل:
حکمت،
تفسیر قرآن،
فقه اسلامی با تمام ابوابش و... از آن بزرگوار نقل کرده‌اند، تعدادشان به چهار هزار نفر می‌رسید؛ البته همگی از حیث وثاقت و
عدالت یکسان نبودند.
سایت اندیشه قم
