شادی مجاز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شادی مجاز، غم.
پرسش: راه‌های شادی مجاز در اسلام ناب و راه‌های زدودن غم چیست؟
پاسخ:
غم و
شادی دو دشمن دیرینه‌اند، اگر راه‌های شادی مجاز را بیان کنیم، راه‌های زدودن غم مشخص خواهد شد.
بشر همیشه در
زندگی در جست‌وجوی شادی بوده و شاد زیستن آرزویی همیشگی برای
انسان بوده است. شادمانی، چیزی است که همه ما برای دست‌یابی به آن تلاش می‌کنیم؛ ولی همه ما به آن دست نمی‌یابیم. علامت مشخصه شادمانی، احساس قدردانی،
آرامش درونی،
رضایت و
علاقه به خودمان و دیگران است. طبیعی‌ترین حالت ذهنی ما، حالت خرسندی و شادی است. موانعی که ما را از
تجربه این احساسات مثبت باز می‌دارند، فرآیندهای منفی اکتسابی هستند.
شادی چیست؟
شادی معادل احساس خوش‌بختی و رضایت از روند کلی زندگی است؛ یعنی انسانی شاد است که از روند کلی زندگی خود، احساس
رضایت می‌کند، اگرچه در مواقع خاصی، احساس نارضایتی داشته باشد. پس انسان هرچه بیشتر احساس رضایت و
خوش‌بختی نماید، همان‌قدر نیز از زندگی و روند آن
لذت برده و انسان شادی خواهد بود. پس، شادمانی یعنی رضایت پایدار از زندگی، هر چه انسان راضی‌تر باشد، سطح شادی او بالاتر خواهد بود و از لحظه‌لحظه زندگی خود لذت خواهد بود.
اسلام شادی‌های ساختگی و بی‌روح و منفی را مردود می‌شمارد و شادی‌های واقعی مثبت را تأیید و
تبلیغ می‌کند. شادی‌های زودگذری که حاصل
غفلت،
گناه و
غرور بوده، یا نتیجه
تحقیر و استهزای دیگران است، لهوولعب نامیده شده و شدیداً نکوهش کرده است.
اسلام
مسلمانان را به شادی‌های اصیل و پایدار دعوت می‌نماید.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: هر کس که گناهی مرتکب شود و در آن حال خندان باشد، در حال گریان داخل
جهنم خواهد شد».
پس، شادی‌هایی که حاصل غرور،
تکبر، گردن‌کشی یا تمسخر دیگران باشد، از نظر اسلام مردود است و این‌گونه شادی‌ها، از نظر روان‌شناسی نیز شادی محسوب نمی‌شود.
چه دستورات فردی و چه دستورات اجتماعی اسلام همگی براساس رضایت، شادی، نشاط و تحرک است. دقت در این
احکام، جدا از عنصر رضایت که شادمانی همیشگی را تضمین می‌کند، نشان‌دهنده رفتارها و اعمال شادی‌بخش و نشاط‌آور است. اعیاد اسلامی مانند
عید فطر،
عید قربان،
عید غدیر، رفتارها و اندیشه‌های شادمانه زیستن را القا می‌کنند. با صحه گذاشتن اسلام بر
عید نوروز و تأیید و تکمیل آن، نیز تأکید بر رفتارها و لحظه‌های شادی کردن برای انسان‌هاست.
دستورات اجتماعی اسلام برای خدمت به جامعه و خلق خدا، جدا از فلسفه
بندگی و [[|اطاعت خدا]]، موجب گسترش دوستی‌ها، محبت‌ها، و همدلی‌ها بین انسان‌ها می‌شود. وقتی انسان‌ها به هم‌دیگر خدمت می‌کنند، جو محبت و رضایت و شادمانگی در جامعه
حاکم می‌شود و افراد آن جامعه از لحظات زندگی خود در آن جامعه، لذت می‌برند.
از نظر اسلام و
قرآن، مؤمن شادترین انسان است؛ چون هیچ‌گاه از سختی روزگار گلایه و شکوه و ناله نمی‌کند.
دنیا را محل ماندن نمی‌داند، و یک توقفگاه موقت به حساب می‌آورد. سختی‌ها را تحمل می‌کند و در انتظار وصال
پروردگار، لحظه‌ها را با احساس رضایت و شادمانی سیری می‌کند و
خداوند تبارک و تعالی نیز به خاطر این رضایت و شادمانگی مؤمن، عاشقانه او را به بهشت مخصوص خود دعوت می‌کند و لحظه‌های شادمانگی را برای او رقم می‌زند: «یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی».
راه‌های دست‌یابی به شادی از دیدگاه اسلام، عبارت‌اند از:
توکل به خدا، زیربنای یک زندگی شادمانه و توأم با احساس سعادت و خوش‌بختی است. انسانی که به خدا
توکل می‌کند و در سختی‌ها به او
اعتماد کند با قدرت تمام در مقابل مشکلات می‌ایستد و هرگز احساس شکست و نگرانی نمی‌کند.اگر در کارها و برنامه‌های خود،
توکل به خدا داشته باشیم، هم به موفقیت دست می‌یابیم و هم طی کردن مسیرهای طولانی و سخت موفقیت، برای ما آسان و عملی می‌شود. یک ضرب‌المثل چینی می‌گوید: «توکل، کلید همه دردهاست»؛ یعنی با توکل به خدا همه درها باز می‌شود و همه مشکلات برطرف می‌گردد. انسان‌هایی که به خدا توکل می‌کنند، در انجام کارهای سخت و بزرگ، کمترین فشارها را احساس می‌کنند و در برابر تندباد
حوادث (مانند کوهی) استوار و مقاوم هستند. توکل، کلید در توفیق الهی است. انسانی که به خدا توکل می‌کند، هر لحظه تحت عنایت و لطف بی‌کران
خدا قرار می‌گیرد و البته توکل مولود
معرفت و
ایمان است.
پای‌بندی به ارزش‌ها و باورها ثابت و تعریف شده به موفقیت انسان در
زندگی کمک می‌کند و هم‌چنین شادمانگی را پایدار می‌سازد. انسان بی‌اعتقاد و هرهری مذهب، با زندگی احساس بیگانگی می‌کند و به طرف پوچی گرایش می‌یابد. احساس پوچی، یکی از علل اساسی افسردگی‌ها و ناشادی انسان است. انسان بی‌اعتقاد، در هستی و خلقت، بی‌ریشه است.
و احساس شادی واقعی نخواهد کرد؛ همان‌گونه که انسان بی‌برنامه نمی‌تواند در کارها، موفق عمل کند، انسان بی‌اعتقاد و فاقد ارزش‌های متعالی نیز نمی‌تواند به طور مداوم از زندگی لذت برده و احساس خوش‌بختی نماید.
رضایت از زندگی، یکی از عوامل شادمانه زیستن است. افرادی هستند که دارای موفقیت،
ثروت و امکانات زیادی هستند؛ ولی همواره از زندگی ناله می‌کنند. این افراد احساس شادمانگی نمی‌کنند؛ ولی افرادی هم هستند که جزء فقیرترین مردم هستند و مشکلات زیادی در زندگی دارند؛ ولی شاد
زندگی می‌کنند؛ چون از زندگی راضی هستند. پس، شادمانگی انسان صددرصد، وابسته به داشتن‌ها یا نداشتن‌ها، نیست؛ بلکه به رضایت یا عدم رضایت از روند زندگی نیز بستگی دارد. رضایت از زندگی و روند آن، شادمانگی را تضمین می‌کند. انسان راضی همان انسان شادمان است. علت نارضایتی انسان از زندگی، انتظارات خودساخته و نداشتن
قناعت است هر کسی انتظاری از روند زندگی و
سرنوشت خود دارد؛ ولی وقتی اتفاقات مطابق میل انسان، پیش نمی‌رود، احساس نارضایتی می‌کند. خداوند انسان را آزاد آفریده است؛ به‌طوری‌که می‌تواند خود را به طرف سعادت یا
بدبختی سوق دهد و هم‌چنین نیروی قدرتمند
عقل را به انسان بخشیده است که با آن می‌تواند راه را از چاه تشخیص دهد. اگر فردی از عقل خود، خوب پیروی نکند و تسلیم خواسته‌های نازیبای درونی شود، و قوانین هستی را رعایت ننماید، حتماً پشیمان خواهد شد و احساس شکست و ناکامی در نهایت احساس ناشادی خواهد کرد؛ چون انسان تمام قوانین حاکم بر هستی را نمی‌تواند تجزیه و تحلیل و درک کند، بنابراین احساس نارضایتی می‌کند؛ ولی در نهایت آن مشکلات و گرفتاری‌ها به
مصلحت او بوده و به نفع او تمام می‌شود.
بنابراین به جای این‌که از اتفاقات زندگی شکایت کنیم، سعی کنیم با استفاده از
قلب و عقل خود به
زیبایی زندگی کنیم و قوانین هستی را رعایت نماییم. این را نیز بدانیم ناملایمات زندگی نمک یک زندگی مطلوب و شاد است و انسان عاقل از این سختی‌ها هم برای شیرین و شادمان کردن زندگی استفاده می‌کند.
اگر انسان بتواند تصویرهای ذهنی خود را مدیریت کند و به جای تصاویر در هم و برهم، آشفته و منفی، تصاویری زیبا از آینده بسازد، احساسی شادمانه خواهد داشت.
آن‌چه تاکنون در عرصه
روان‌شناسی و تجارب زندگی به اثبات رسیده است، این است که: «آینده را تصاویر ذهنی انسان می‌سازند؛ یعنی انسان هر انتظار و تصویری از آینده داشته باشد، به نوعی همان
انتظار و تصویر تحقق خواهد یافت».
امید، زیباترین ویژگی یک خیال است. اگر می‌خواهیم از زندگی لذت ببریم، بایستی با امید زندگی کنیم. در دین مقدس اسلام، انسان ناامید از رحمت خدا کافر شمرده می‌شود؛ یعنی امید، هم‌سنگ
ایمان است. هر مشکلی که پیش می‌آید و هر اتفاق ناگواری که می‌افتد، ما هم‌چنان باید امید خود را حفظ کنیم. این امید (گمان نیک به خدا) است که انسان را زنده نگه می‌دارد. بنابراین باید تصویری زیبا از آینده بسازیم و همواره امیدوار باشیم و آینده را آن‌گونه که دوست داریم مجسم نماییم. باور کنیم که روزبه‌روز، موفق‌تر، شادتر و خوش‌بخت‌تر می‌شویم.
هدفمندی نه‌تنها
موفقیت انسان را تضمین می‌کند، بلکه موجب شادکامی انسان نیز می‌گردد. انسان بی‌هدف، مانند فردی سرگردان در کویری سوزان است. هیچ وقت احساس
آرامش و شادمانی نخواهد کرد.
بعضی‌ها هدفمندی و هدف‌یابی را مساوی آرزوهای بزرگ و بیشتر می‌دانند؛ ولی اکثراً این‌ها در زندگی موفق نمی‌شوند. بایستی آرزوها شفاف و مشخص و تعریف‌شده باشد. آرزوی بزرگ بسیار خوب است؛ ولی بایستی در درجه اول، براساس بزرگی آرزو، انرژی و توان لازم را مهیا کنیم و در درجه دوم، آن آرزو برای ما مشخص و شفاف باشد، که در این صورت حتماً موفق خواهیم شد.
بزرگ‌ترین مشکل انسان‌های ناشاد و افسرده و ناراضی این است که نه خودشان را باور کرده‌اند و نه
خوش‌بختی و شاد زیستن خود را. انسانی که خود را باور کند، می‌تواند شاد زندگی کند. ما باید باور کنیم که می‌توانیم خوش‌بخت بشویم و الآن خوش‌بخت هستیم؛ چون ما خوش‌بخت و شاد آفریده شده‌ایم، باور کنیم که زندگی زیبا و لذت‌بخش است. باور کنیم که سرنوشت تابع اندیشه‌های زیبای ماست، باور کنیم که
خدا، عاشق ماست و مهربان‌ترین است.
نظم و انضباط و داشتن برنامه در زندگی انسان، شادمانگی او را حفظ می‌کند. انسان‌های منظم و دارای برنامه، بسیار موفق‌تر و شادتر هستند.
اهمیت نظم آن‌قدر زیاد است که
علی (علیه‌السّلام) به فرزندان خود می‌فرمایند: شما را به دو چیز توصیه می‌کنم، اول تقوای الهی؛ دوم، نظم در کارها.
امروزه در دانش مدیریت، به برنامه‌ریزی تأکید جدی می‌شود و هیچ فعالیتی بدون برنامه‌ریزی و عمل به آن برنامه، نتیجه‌ای مثبت نخواهد داشت. انسان‌هایی که با برنامه عمل کنند، هم موفقیت و شاهد پیروزی را در آغوش خواهند کشید و هم زندگی شادمانه خواهند داشت.
راحت بودن در زندگی، موجب شادمانگی است. انسان‌ها هرچه خود را با آداب و رسوم و تشریفات زائد و غلط به زحمت و
عذاب می‌اندازند، همان‌قدر از شادمانگی دور می‌شوند. خیلی از افراد، زندگی ساده، زیبا و راحت را، بسیار مشکل، بغرنج و سخت می‌کنند. سنت‌ها و آداب اگر در مسیر فطرت پاک الهی انسان باشند، بسیار نیز عزیز و قابل احترام هستند؛ ولی تشریفات زائد و غلط اصلاً قابل قبول نیستند. هرچه زندگی پیچیده‌تر و تشریفات بیشتر می‌شود، تنش‌ها و فشارهای روحی شدت می‌یابد. در زمان‌های نه‌چندان دور، که زندگی به این همه زرق‌و‌برق آلوده نشده بود و انسان‌ها خیلی ساده
زندگی می‌کردند، از استرس‌ها، بیماری‌ها و سرطان‌ها و سکته‌های قلبی خبری نبود. بنابراین اگر زندگی شادمانه‌ای می‌خواهیم، باید تشریفات زائد را کنار گذاشته و خیلی راحت و خودمانی زندگی کنیم.
دوش پنهان گفت با من کاردانی تیزهوش ••• کز شما پنهان نباشد راز پیر می‌فروش
گفت آسان گیر بر خود کارها کز روی طبع ••• سخت می‌گیرد
جهان بر مردمان سختکوش
صداقت، مانند آب زلالی است که چمنزار زندگی شادمانه را سیراب می‌کند، و گل‌های خوش‌بختی و لذت را شکوفا می‌سازد. انسان‌های صادق، لحظه‌های شادمانه‌ای را تجربه می‌کنند و از لحظه لحظه زندگی لذت می‌برند. انتخاب صداقت، به معنی انتخاب «شادمانگی» است. یکی از زیباترین پیام‌های دین زیبای اسلام، صداقت است. انسان صادق، از همه گرفتاری‌ها و مشکلات نجات پیدا خواهد کرد.
ریا،
نفاق،
دورویی و تظاهر شایسته مقام الهی انسان نیست و مطمئناً انسان را رسوا می‌سازد. (النجاة فی الصدق)
اگر انسان حتی در مقابل
دشمنان خود صادقانه رفتار نماید، به سود او خواهد شد، انسان صادق، قابل اعتماد است. بنابراین اگر در همه اعمال و زندگی خود، صداقت را پیشه کنیم، همواره زندگی شادمانه‌ای خواهیم داشت و هم‌چنین مورد احترام همه انسان‌ها خواهیم بود.
بی‌کاری، یکی از مشکلات عمده جوامع بشری است که
امنیت شهرها و کشورها را
تهدید می‌کند. بنابراین همه نهادها و سازمان‌های دولتی باید به دنبال حل مشکل بی‌کاری باشند. فعال و مشغول بودن، یکی از راه‌های شاد زیستن است و از نظر
امام علی (علیه‌السلام) بهترین
تفریح، کار است. هم بایستی وقت خود را با فعالیت و اشتغال معنی‌دار و مفید پر کنیم و هم کمک کنیم دیگران از بی‌کاری نجات پیدا کنند تا جامعه‌ای شاد و فعال داشته باشیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد که انسان‌های فعال و مشغول، بسیار سالم‌تر و شادتر هستند.
داوری مثبت و زیبا، یکی از بهترین راه‌های شادمانه زیستن است. اگر انسان یاد بگیرد که مثبت داوری کند و از داوری‌ها و پیش‌داوری‌های منفی و بدبینانه و خودخواهانه پرهیز نماید، عصبانی نخواهد شد،
حرص نخواهد خورد؛ بلکه در همه موقعیت‌ها، احساس شادمانگی خواهد کرد و با همه انسان‌ها شادمانه خواهد زیست.
۱. از حال بد به حال خوب دیوید برنز.
۲. شادی بی‌کران، وحید افضلی‌راد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شادی مجاز»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۷/۲۷.
