رنگ لباس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: رنگ لباس، لباس مشکی، پوشیدن، عذاب، عزای میت، ترک زینت، حداد.
پرسش: معیار انتخاب رنگ لباس چیست؟ پوشیدن لباس مشکی در اسلام چه حکمی دارد؟
پاسخ: زیبایی و انتخاب رنگ لباس یکی از مسائل شخصی و سلیقه‌ای است که
اسلام همگان را در انتخاب و
اختیار آن مجاز می‌داند؛ اما در عین حال نسبت به بعضی از رنگ‌ها مطالبی در
روایات پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و
ائمه طاهرین (علیهم‌السلام) و به تبع از آن در کتب فقهی، بیان شده است.
علمای شیعه معتقدند کراهت پوشش سیاه مختص
مردان است. به همین دلیل بعضی فقها و مراجع تقلید (مثل آیات عظام خامنه‌ای و تبریزی) نیز تصریح کرده‌اند که چادر مشکی کراهت ندارد و بعضی نیز مانند آیت‌الله فاضل لنکرانی بالاتر از عدم کراهت، تصریح کرده‌اند که چادر مشکی بهترین نوع حجاب است.
هم‌چنین استفاده از رنگ مشکی در مراسم
عزاداری نه‌تنها کراهت ندارد، بلکه به خاطر هم‌دردی با
اهل بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)
ثواب نیز دارد.
رنگ لباس یکی از مسائل شخصی و سلیقه‌ای است که اسلام همگان را در انتخاب و اختیار آن مجاز می‌داند؛ اما در عین حال نسبت به بعضی رنگ‌ها مطالبی در روایات
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و ائمه طاهرین (علیه‌السلام) و به تبع از آن در کتب فقهی بیان شده است که نیاز به توضیح دارد.
از جمله این‌که به طور اجمال از بعضی روایات، کراهت پوشش مشکی استفاده می‌شود.
ولی حکم کراهت مذکور به طور صددرصد برای همۀ انواع لباس‌ها و برای همۀ افراد ـ اعم از
زن و مرد ـ و برای همۀ زمان‌ها و ایام نیست؛ یعنی موارد متعددی از حکم کراهت لباس مشکی مستثنا شده است که بعضی از مهم‌ترین آن، عبارت‌اند از:
در روایتی نقل شده است:
«عدة من اصحابنا عن احمد بن ابی‌عبدالله عن بعض اصحابه رفعه قال: کان رسول الله یکره السواد الا فی ثلاث الخف و العمامة و الکساء»؛ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) از پوشش سیاه کراهت داشت، مگر در سه مورد: خف (نوعی
کفش چرمی نازک)
عمامه و کساء.
کساء به قرینۀ
حدیث شریف کساء از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، لباس بلند و فراگیر تمام بدن است که شامل عبا و چادر مشکی بانوان نیز می‌گردد؛ پس این سه پوشش مشکیِ استثنا شده، کراهت ندارند.
حضرت آیت‌الله بهجت در کتاب جامع المسائل می‌گویند: بدان که در کتب اصحاب، مواردی برای کراهت
نماز در ثوب
ذکر شده است؛ از آن جمله: لباس سیاه غیر از عمامه و خف و کساء است.
تردیدی نیست که در
اسلام پوشش زن و مرد از نظر نوع، مقدار و حتی رنگ متفاوت است؛ مثلاً جامۀ زربافت و حریر برای زن جایز، ولی برای مرد جایز نیست. مقدار واجب
پوشش بانوان طبق نظر مشهور فقها، همۀ بدن به جز وجه و کفین است؛ ولی مقدار پوشش
مردان کم‌تر است. از نظر رنگ پوشش نیز استفاده از لباس
احرام سفیدرنگ در
حج برای مردان مستحب است؛ ولی زنان مجاز هستند از همان لباس معمولی و لو رنگ غیر سفید استفاده نمایند.
در کتاب‌های فقهی نیز هیچ‌یک از فقهای برجستۀ شیعه
فتوا به کراهت لباس و پوشش مشکی بانوان نداده‌اند؛ بلکه برعکس تصریح به عدم کراهت و بالاتر از آن نموده‌اند.
فقیه ژرف‌اندیش شیعه مرحوم صاحب جواهر در
کتاب فقهی معروف خود نقل کرده است که طبق تصریح کتاب‌های متعددی از اصحاب امامیه، کراهت پوشش سیاه مختص مردان است؛ زیرا شارع مقدس پوشش غلیظ‌تر و بیش‌تری برای
زنان هنگام مواجهه با نامحرم قرار داده است و رنگ مشکی در مقایسه با رنگ‌های دیگر به نحو بهتری
پوشش غلیظ‌تر و بیش‌تر را تأمین می‌کند.
بعضی از فقها و مراجع
تقلید زمان حاضر (مثل آیات عظام خامنه‌ای و تبریزی (رحمة‌الله‌علیه)) نیز تصریح کرده‌اند که چادر مشکی کراهت ندارد و بعضی نیز مانند آیت‌الله فاضل لنکرانی (رحمة‌الله‌علیه) بالاتر از عدم کراهت تصآیات عظاریح کرده‌اند که چادر مشکی بهترین نوع حجاب است.
علاوه بر ادلۀ فوق، امروزه در روان‌شناسی رنگ‌ها، این یک واقعیت مسلم است که رنگ مشکی، رنگی صامت و غیر فعال است که باعث تحریک و جلب توجه نمی‌شود و این ویژگی بدون این‌که هیچ عارضه منفی داشته باشد، ((بعضی بدون هیچ دلیل و مدرکی به انگیزۀ فرهنگ‌سازی ضد چادر مشکی، ادعا نموده‌اند که حجاب و چادر مشکی باعث بیماری‌های روحی و جسمی مثل افسردگی و نرمی استخوان می‌گردد.
)) با
حکمت حجاب و پوشش زنان در مقابل نامحرم که همان عدم جلب توجه و ایجاد آرامش روانی در جامعه است نیز، سازگار است.
استفاده از
رنگ مشکی در مراسم عزاداری کراهت ندارد.
از فرزند
امام سجاد (علیه‌السلام) نقل شده است که گفته‌اند وقتی جدم
امام حسین (علیه‌السلام) شهید شد، زنان بنی‌هاشم در عزای آن حضرت لباس سیاه پوشیدند و این لباس را در گرما و سرما تغییر نمی‌دادند.
حتی در مراسم سوگواری غیر
معصومین (علیهم‌السلام) نیز سیره عملی مردم متدین و حتی غیر متدین، پوشیدن لباس سیاه در مراسم
عزاداری است.
علاوه بر این سیاه‌پوشی، خاصیت سازندۀ دیگری به نام احیای امر
اهل بیت (علیهم‌السلام) دارد که مطلوب و محبوب آن ذوات مقدس است که فرمودند: «رحم الله من احیا امرنا»؛
«کسی که امر ما را
احیا کند، مشمول
رحمت حق باد».
بدون تردید وقتی پیر و جوان، بزرگ و خردسال، در این ایام لباس سیاه می‌پوشند، یادآور حزن و
مصیبت جان‌کاهی است که به وجود مقدس حضرت سیدالشهدا (علیه‌السلام) رسیده است و حقیقت این است که بقای
اسلام مرهون دو
ماه محرم و صفر است.
از نظر تاریخی، چنان‌که مورخین نوشته‌اند، بعد از واقعۀ جانسوز
عاشورا، زنان خاندان پاک
رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) اولین کسانی بودند که تا یک سال
لباس سیاه به تن داشتند و چنان مشغول عزاداری بودند که امام سجاد (علیه‌السلام) برای آن‌ها
غذا فراهم می‌ساختند. در طول تاریخ نیز پوشیدن لباس سیاه در
عزاداری اهل بیت (علیه‌السلام) به صورت یک سنت ارزشمندی در بین شیعیان و محبان رایج بوده است.
بعضی فقهای بزرگ در ایام سوگواری امام حسین (علیه‌السلام) جامۀ سیاه می‌پوشیدند و به آن
تبرک می‌جستند و با جدیت از آن نگهداری و مراقبت می‌کردند و
وصیت می‌نمودند که آن لباس‌های عزا، بعد از رحلتشان به عنوان تبرک با آن‌ها دفن شوند.
بنابراین پوشیدن
لباس سیاه در ایام سوگواری
ائمه (علیهم‌السلام) خصوصاً در دو ماه محرم و صفر نه‌تنها کراهت ندارد، بلکه از آن جهت که اظهار هم‌دردی با اهل بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و احیای امر ایشان است، دارای فضیلتی بس بزرگ است؛ و با توضیحات فوق به‌خوبی
آشکار می‌گردد که اظهارنظرها دربارۀ کراهت رنگ مشکی در
دین اسلام چه‌قدر کلی، غیر دقیق، مغالطه‌آمیز و غیر عالمانه است.
اما این‌که معیار انتخاب رنگ درست چه باید باشد، باید توجه داشت که لباس وسیله پوشش و حفظ بدن از سرما و گرما و آلودگی، و مایه آبرو، زینت و آراستگی انسان است و انتخاب رنگ آن، یک امر ذوقی و سلیقه‌ای است که با توجه به آداب و رسوم، سن، شرایط محیطی و جغرافیایی گوناگون متفاوت است و مردم در انتخاب آن آزاد هستند.
اما پیشوایان
معصوم ما نسبت به بعضی از رنگ‌ها عنایت ویژه‌ای داشته‌اند؛ از جمله:
رنگ سبز از جمله رنگ‌هایی بود که مورد پسند
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) برای لباس بود: «کان یعجبه الثیاب الخضر».
بیش‌تر جامه‌های پیامبر سفید بود و می‌فرمود:
«البسوها احیاکم و کفنوا فیها موتاکم»؛ «لباس سفید را بر زندگانتان بپوشانید و مردگانتان را هم با پارچه سفید
کفن کنید».
از آن‌جا که
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نمونه اعلای تمیزی و آراستگی بود، در لباس پوشیدن نیز به این نکته توجه داشت و در مورد
نظافت جامه می‌فرمود:
«من اتخذ ثوبا فلینظفه»؛ «کسی که لباسی می‌پوشد، باید آن را تمیز نگه دارد».
و لباس سفید، خود به خود طوری است که چرک و آلودگی زودتر در آن معلوم می‌شود، و
انسان مقید به سنت نبوی نظافت، به شستن و تمیز کردن آن روی می‌آورد. به علاوه انبساط خاطر و باز شدن روحیه نیز از فواید پوشیدن لباس روشن و سفید است.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) ملحفه‌ای داشت که با زعفران رنگ‌آمیزی شده بود و گاهی تنها با پوشیدن همان، با مردم
نماز می‌خواند.
بعضی از رنگ‌ها نظیر رنگ قرمز، رنگی بود که پیامبر خدا آن را برای لباس نمی‌پسندید: «انه کره الحمره فی اللباس».
با این حال این دلیل بر حرمت یا کراهت رنگ قرمز در همه موارد نیست.
آن‌چه نسبت به لباس مهم است و باید مورد توجه قرار گیرد، جلوگیری از تبدیل لباس، به وسیله‌ای برای تفاخر و تجمل و معیار
ارزش قرار گرفتن آن برای ارزیابی انسان‌هاست؛ زیرا این‌گونه برخورد با لباس، نوعی
انحراف از
فلسفه وجودی لباس است و به شدت در
اسلام از آن نهی شده است. (نک: لباس و پوشش در سیره نبوی).
امام حسین (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«مَنْ لَبِسَ ثَوْباً یَشْهَرُهُ کَسَاهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ثَوْباً مِنَ النَّار»؛ «هرکس لباسی بپوشد که در میان مردم به آن مشهور شود (لباس شهرت)، خداوند در
قیامت لباسی از
آتش بر او می‌پوشاند».
پس باید لباسی پوشید که عرف دین‌داران و انسان‌های فهمیده آن را انکار نکنند.
در روایتی از
امام جعفر صادق (علیه‌السلام) نیز این مطلب استفاده می‌شود. حضرت در جواب کسی که لباس ایشان را با لباس
حضرت علی (علیه‌السلام) مقایسه کرد، فرمود: حضرت علی (علیه‌السلام) لباسی می‌پوشید که در زمان خود مورد انکار و سرزنش مردم آن زمان نبود، و اگر ایشان امروز بود، چنین لباسی نمی‌پوشید؛ همانا بهترین لباس هر زمان، لباسی است که مردم آن زمان می‌پوشند.
همه این موارد نشان‌دهنده اهمیت
اسلام به لباس به عنوان
پوشش مناسب است، و نوع، جنس و رنگ آن، تابع بعضی عرفیات، محیط‌های زندگی، و مناسبات بین مردم و عدم منافات با ارزش‌های گفته شده است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «رنگ لباس»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۶.
