رسیدن انسان به کمال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: رسیدن به کمال، تفکر، عزم و اراده، تقویت اعتقاد.
پرسش: برای اینکه انسان به کمال برسد و از نظر اعتقادی قوی و از نظر عملی اهل اعمال صالح شده و رذایل (مثل ترک دروغ و دل بستگی به دنیا) را ترک کند، چه راهی وجود دارد؟
پاسخ: راه‌های رسیدن به کمال، عبارت‌اند از: ۱.
ایمان به خدا؛ ۲. رعایت
تقوا و
دوری از گناه؛ ۳. قطع دل‌بستگی نسبت به
دنیا؛ ۴. ذکر و یاد خداوند؛ ۵. انجام اعمال شایسته.
اولین و مهم‌ترین نکته‌ای که لازم است به آن توجه نموده و همیشه آن را همراه خود داشته باشیم، «نیروی عزم و اراده» جدی برای پیمودن مسیر است. تا زمانی که این نیرو همراه انسان است، موفق خواهد بود و زمانی که آن را از دست داد، اگر
عالم و
آدم هم دست به دست هم بدهند نمی‌توانند او را حرکت دهند.
نکته‌ای دیگر که در این زمینه مهم است، رعایت سه اصل مشارطه، مراقبه و محاسبه است. توجه به این امور فرد را در رسیدن به آن‌چه که مطلوبش است، بسیار یاری خواهد کرد.
مشارطه عبارت است از شرط و تعهد
انسان بر ترک معصیت و پایبندی به عهد و میثاقی که در این خصوص بسته است.
حضرت
امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه) در مشارطه، گفتاری دارند که بخشی از آن چنین است: «مشارطه آن است که در اول روز مثلاً با خود شرط کند امروز برخلاف فرموده حق تبارک و تعالی رفتار نکند و این مطلب را تصمیم بگیرد و معلوم است که یک روز خلاف نکردن امری است خیلی سهل، و انسان به‌آسانی می‌تواند از عهده به درآید ...».
مراقبه آن است که در تمام مدتی که شرط کرده است، خلاف نکند، مراقب خود باشد و بر عهد و پیمان خود باشد.
حضرت امام می‌گوید: «انسان باید مثل
طبیب و پرستار مهربان از حال خود مواظبت نماید و مهار نفس سرکش را از دست ندهد و...».
محاسبه آن است که انسان هر روز از خود حساب بگیرد که چه طاعتی یا معصیتی مرتکب شده‌است، اگر طاعتی داشته بر آن بیفزاید و اگر گناهی مرتکب شده در جبران آن بکوشد و بداند که
خداوند از
اعمال، و
اسرار نهان او آگاه است و آن را حساب‌رسی خواهد کرد.
امام موسی کاظم (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «از ما نیست کسی که هر
روز نفس خود را محاسبه نکند و اگر
عمل نیک انجام داده، بر آن بیفزاید و اگر بد بوده، از آن
استغفار کند».
تفکر در
آیات الهی، متذکر شدن عظمت خداوند و نعمت‌های او را یاد کردن، توجه داشتن به اینکه انسان در محضر خداست و باید از
گناه بپرهیزد و ... همه و همه در سازندگی انسان و حتی در تقویت اعتقادات انسانی مؤثر است. تفکر در
طبیعت اطراف خود، تفکر در بدن و میلیون‌ها سلول زنده آن،
مطالعه کتا‌ب‌های مفید، معاشرت با انسان‌های معنوی و حضور در مکان‌های مذهبی از دیگر اموری است که در تقویت اعتقاد آدمی مفید است.
برای فرار از
دل‌بستگی به دنیا به چند مورد اشاره می‌کنیم:
در حالات
جعفر برمکی نوشته‌اند: دفتر دخل‌هارون را ورق می‌زدم، در یکی از صفحات بهای عطر و لباس اهدایی به جعفر برمکی را بالغ بر پنجاه هزار درهم نوشته بودند و در صفحات بعدی همین سال هزینه روغن چراغ او را چهل درهم و نیم‌دانگ ثبت کرده بودند!!
آری این است نتیجه کار، وقتی
دنیا را این‌گونه بی‌اعتبار دانستی، به هیچ‌چیز آن دل نمی‌بندی.
اگر انسان به یاد مردن افتاده و سفر حتمی پیش رو را در نظر آورد، دل بستن به دنیا در او کم شده یا از بین می‌رود و در عوض در دنیا به انجام کارهای نیک اقدام می‌کند و توشه‌ای برای سرای جاوید و زیبای دیگری می‌فرستد.
عدم
ایمان، اعتقاد و باور قلبی نسبت به
قیامت،
بهشت و دوزخ، و یا
غفلت از آن باعث سرگرم شدن به دنیا و دل خوش کردن به حیات دنیوی می‌گردد.
در بسیاری از آیات و
روایات صدقه و
انفاق چنان با شدت و حرارت مورد تأکید واقع شده که گویا نزدیک است به
واجبات ملحق گردد. شاید یکی از
حسنات انفاق علاوه بر آثار اجتماعی آن، عدم
دنیازدگی مسلمین باشد. تا از همان ابتدا جلوی رشد این مارحبّ المال را گرفته تا به اژدهایی سیری‌ناپذیر تبدیل نشود.
استفاده مناسب از نعمت‌ها و
اموال و تفریحات و لذایذ مشروع دنیایی نه‌تنها ناپسند نیست، بلکه کمک و یاریگر بعد معنوی و
رشد انسان است، اما آن‌چه مهم است این است که آنها را باید به شکل ابزار برای رسیدن به
آخرت به کار برد و به آنها دل نبست.
برای فرار از
دروغ‌گویی نیز ساده‌ترین راه آن توجه به زیان‌های دروغ‌گویی است که به بعضی از آنها تیتروار اشاره می‌کنیم:
مثل: رسوایی انسان، بی‌آبرویی، بی‌ارزشی سخن، سلب اعتماد، بدبینی مردم، ذلت و خواری، روسیاهی و ... .
مثل اینکه
دروغ،
روزی را از بین می‌برد، دروغ،
فقر می‌آورد،
برکت را از مال می‌گیرد، باعث بی‌اعتباری می‌شود و ... .
مثل اینکه: دروغ باعث
فراموشی می‌شود، باعث ایجاد نومیدی می‌شود، پرده‌دری و بی‌شرمی را افزایش می‌دهد و ... .
بالاتر از همه اینکه انسان دروغ‌گو، قدم در راه مخالفت با
حق گذاشته است و با هر نافرمانی یک گام از مقام
بندگی خود فاصله می‌گیرد.
۱. روش خودسازی، فریده مصطفوی و دیگران، ج۲، قم، دفتر تبلیغات، ۱۳۸۰ش.
۲. آیین تزکیه، محمدحسن رحیمیان و محمدتقی رهبر، ج۱، قم، دفتر تبلیغات، ۱۳۸۰ش.
۳. دروغ، سیدمحمدرضا صدر، ج۲، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸ش.
۴. درس‌هایی از تربیت انسانی، محمد اسدی گرمارودی، ج۳، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۷۳ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «رسیدن انسان به کمال»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۱/۰۷.
