حدیث کسا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حدیث کساء، آیه تطهیر، فضیلت، اهل بیت (علیهم‌السلام).
پرسش: حدیث کساء از نظر سند مخدوش است و بیانگر فضلی هم نیست؟
پاسخ:
در مورد این‌که پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) کساء (عباء یا جامه‌ای که آن وقت معمول بوده) بر خود و چهار نفس
مقدس (
حضرت علی (علیه‌السلام)،
حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)،
امام حسن و
امام حسین (علیهماالسلام)) پوشاند؛ هنگام نزول آیه شریفه به دو مضمون وارد شده است:
این‌که جبرئیل همان وقت
آیه تطهیر را نازل می‌کند: «
اِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»؛
که این آیه در خانه حضرت
فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) یا در بعضی روایات در خانه
ام‌سلمه نازل شد.
پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) کساء را روی خود و چهار نفس مقدس پوشاند و
آیه شریفه تطهیر را تلاوت فرموده و طبق مدارک و
روایات وارده ـ چه در مجامع
اهل تسنن و چه در کتب
شیعه ـ
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مکرراً این آیه را به مدت چند روز بر در خانه حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)
تلاوت فرموده است.
حاکم در
کتاب خود «
مستدرک علی الصحیحین» چنین گفته است:
حدثّنی ابوالحسن اسماعیل بن محمد بن الفضل ... عن اسماعیل بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب، عن ابیه قالَ: لمّا نظرَ رسولُ الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) الیّ الرحمة هابطةً قالَ: اُدعوُ الی اُدعُوا لی فقالت صفّیةُ: من یا رسول الله؟ قالَ اهلُ بیتی علیّاً و فاطمةَ و الحسنَ و الحُسینَ، فجیءَ بهِم فالقی علیهمُ النّبیُ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) کساءةُ ثمَّ رفعَ یدیهِ ثم قالَ: اللّهمّ هولاء آلی فصّل علی محمدٍ و علی آل محمد، و انزلَ الله عزّوجلّ (انما یریدُ الله لیذهبَ عنکمُ الرجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیرا ... قال: هذا حدیث صحیح.
حاکم گوید از
عبدالله فرزند جعفر بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) نقل می‌کند که گفت: هنگامی که
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مشاهده فرمود
رحمت خداوندگاری در حال فرود آمدن است، فرمود: به سوی من بخوانید! «
صفیه» گفت: چه کسی را ای رسول خدا! فرمود: اهل بیت من
علی،
فاطمه، حسن و حسین (علیهم‌السلام) را فرا خوانید. آن‌گاه که ایشان آمدند، پیامبر اکرم «کساء» خویش را بر آن‌ها افکند و سپس دست‌های مبارک خویش را بلند کرد و فرمود: خداوندا! اینان آل من‌اند؛ پس بر
محمد و آلش درود فرست.
خداوند متعال هم این آیه را فرو فرستاد (
اِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً).
حاکم،
سند این
حدیث را صحیح دانسته است.
مسلم در صحیح خود چنین می‌گوید:
حدثّنا ابوبکر بنُ ابی‌شیبة محمد بن عبدالله قالت: قالَتْ عائشةُ: خرجَ النبیُّ غداةً و علیهِ فرطٌ مُرحّلٌ (مرط مرحل: المرط الکساء، مرط: هو الکساء من صوف ... المرحل: هو الشیء المنقوش علیه صور حال الابل)، من شعر اسودَ. فجاءَ الحسن بن علیٍّ فادخلهُ ثمّ جاء الحسین فدخل معهُ ثُم جاءتْ فاطمةُ فادخَلها، ثم جاء علیُّ فادخلهُ، ثم قال: اِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً.
مسلم گوید: از
عایشه نقل شد که روزی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بیرون آمد و عبایی نقش‌دار که از موی سیاه بافته شده بود، بر دوش داشت. ابتدا حضرت
امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) آمد و او را به زیر عبا جای داد؛ پس از او حسین آمد، او را هم به زیر عبا جای داد؛ پس فاطمه آمد و در زیر عبا قرار گرفت؛ بعد علی آمد و او را هم همراه دیگران زیر
عبا جای داد و پس فرمود: «
اِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»؛ این
روایت در
سنن کبری، بیهقی،
و
تفسیر طبری،
و
ابن کثیر در تفسیرش،
و
سیوطی در الدرالمنثور،
آورده‌اند.
اما راجع به این‌که حدیث کساء فضلی بر آن‌ها نیست، باید گفت:
مسلم در صحیح خود چنین روایت می‌کند از صحابی پیامبر
زید بن ارقم به هنگامی که سؤال شد، اهل بیت کیان‌اند؟ آیا زنان پیامبرند؟ گفت: نه به ذات
حق قسم! زن زمانی از روزگار را همراه شوهرش می‌ماند و سپس
مرد او را
طلاق می‌دهد و
زن هم، به خانه پدر و اقوامش برمی‌گردد. در حالی که اهل بیت پیامبر کسانی هستند که رشته اصیل خویشاوندی با او دارند و فامیل وی هستند که
صدقه بر آنان
حرام است.
باز روایتی در خصوص فضیلت
امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) ذکر می‌کند:
حدّثنی احمدُ بن حنبل حدثنا سفیانُ بن عُیینة ... عن النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) انّه قال لحسن «اللهم! اِنی اُحبّهُ، فاحبُّهُ و احبِبْ من یحبّهُ»؛ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در شأن امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) فرمود: «
پروردگارا! من او را دوست دارم و هر کس او را دوست داشته باشد، من او را دوست خواهم داشت».
همان‌طور که در حدیث
ام‌سلمه ذکر شد، گفت: یا رسول الله! من هم از اهل بیت هستم، فرمود، نه تو از اهل بیت من نیستی؛ ولی بر
خیر و خوبی می‌باشی. پس ام‌سلمه گفت که به
خدا سوگند که پیامبر این امتیاز را به من نداد که از اهل بیت باشم.
طبری در
جامع البیان ذیل آیه تطهیر این حدیث را آورده است.
اکثر قریب به اتفاق علمای
اهل تسنن و
شیعه درباره این آیه گفته‌اند که منظور اهل بیت (رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، علی (علیه‌السلام) فاطمه و حسن و حسین (علیهماالسلام) می‌باشند و فضائلی درباره این آیه در خصوص اهل بیت،
روایات و مطالب فراوانی را آورده‌اند.
از جمله سیوطی در تفسیرش چنین
روایت می‌کند: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: خداوند
خلق خود را دو قسمت فرمود و مرا از بهترینش قرار داد. آن‌جا که فرمود: پس قبیله‌ها را به خانواده‌هایی تقسیم فرمود که مرا در بهترین خانواده‌ها قرار داد و همین است منظور سخن خدای تعالی که می‌فرماید: «
اِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»؛ پس من و اهل بیتم از جمیع
گناهان پاک و پاکیزه‌ایم.
و حتی در این روایت گفته است که
آیه تطهیر درباره پنج نفر نازل شده است.
روایات در باب فضیلت خاندان اهل بیت فراوان است.
۱. امام مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، جچهارم، ص۱۸۷۲، در باب فضیلت امیرالمؤمنین و اهل بیت، انتشارات احیاء التراث العربی، بیروت.
۲. امام حافظ محمدبن عبدالله حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، جسوم، ص۱۶۰، ذیل تفسیر سوره احزاب، انتشارات دار الکتب العلمیه بیروت.
۳. امام حافظ ابی‌بکر احمد بن الحسین بن علی البیهقی، جدوم، ص۵۱۲، باب بیان اهل بیت، انتشارات دارالفکر بیروت.
۴. امام حافظ محمد بن عیسی الترمذی، الجامع الکبیر، جپنجم، ص۲۶۲، انتشارات دارالغرب اسلامی بیروت.
۵. سید حسین موسوی کرمانی، مجمع الانوار، انتشارات کتاب‌خانه ارومیه، قم، ذیل آیه تطهیر.
۶. علامه سید مرتضی عسکری، حدیث کساء در مکتب خلفا و اهل بیت (علیهم‌السلام)، ترجمه علی اسلامی، انتشارات موسسه الزهرا، تهران.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حدیث کساء»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۴/۱۹.
