حدیث فتنه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حدیث فتنه، شاخ شیطان، نجد.
پرسش: آیا
حدیث فتنه از شرق (نجد)، به معنای عراق یا عربستان است؟
پاسخ:
در کتاب‌های معتبر
اهل سنت (از جمله
صحیح بخاری)، روایتی از
پیامبر گرامی صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل شده است که برخی آن را به ظهور فرقه
وهابیت تفسیر کرده‌اند.
«ذَکَرَ النَّبِیُّ صلی‌الله‌علیه‌وآله: اللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِی شَأْمِنَا،اللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِی یَمَنِنَا. قَالُوا: وَ فِی نَجْدِنَا. قَالَاللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِی شَأْمِنَا، اللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِییَمَنِنَا. قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ فِی نَجْدِنَا؟ فَأَظُنُّهُ قَالَ فِیالثَّالِثَةَ: هُنَاکَ الزَّلاَزِلُ وَالْفِتَنُ، وَ بِهَا یَطْلُعُ قَرْنُا الشَّیْطَانِ».
در این
حدیث ـ که
راوی آن عبدالله بن عمر، فرزند خلیفه دوم است ـ آمده است که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمودند: "خدایا! منطقه شام را برای ما پر برکت نما! خدایا! منطقه یمن را برای ما پر
برکت نما"!
گروهی که در آن‌جا حضور داشتند، گفتند که ای رسول خدا! و در منطقه نجد ما؟ (یعنی برای پر برکت شدن آن‌جا نیز
دعا کن). پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ اعتنایی به درخواست این افراد نکرده و بعد از اصرار مجدد آنها، در مرتبه سوم اعلام کردند که آن‌جا جایگاه آشوب‌ها و زمین‌لرزه‌هاست و شاخ
شیطان از آن‌جا نمایان خواهد شد.
شارحان صحیح بخاری، شاخ شیطان را به امت شیطان و
پیروان شیطان تفسیر کرده‌اند.
«قال: یخرج ناس من قبل المشرق و یقرؤن القرآن لا یجاوز تراقیهم .... سیماهم التحلیق».
در حدیث دیگری از صحیح بخاری، پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ اشاره به فتنه‌ای می‌کند که از مشرق آغاز خواهد شد و نشانه آن فتنه‌گران این خواهد بود که آنان افرادی هستند که بر
قرائت قرآن پای‌بند هستند؛ اما اثر قرآن، تنها در گلوی آنها بوده (و به رفتار و کردارشان سرایت نخواهد نمود)... . و نشانه دیگر آنها، تراشیدن سر است.
اکنون با توجه به مطالب فوق، به این نکات توجه فرمایید:
این
روایات در معتبرترین کتاب‌های اهل سنت مطرح شده و در منابع اولیه
شیعه وجود ندارد، در منابع ثانویه نیز به نقل از کتب اهل سنت است.
بنابراین نمی‌توان شیعیان را متهم به
جعل این
روایت کرد.
اگرچه "نجد" به معنای سرزمین مرتفع است و ممکن است مناطق مختلفی از این خصوصیت برخوردار باشند، اما هرگاه از این واژه، به‌تنهایی و بدون وجود قرینه و نشانه‌ای استفاده شود، هیچ کارشناس متون تاریخی، تردیدی به خود راه نمی‌دهد که مراد از آن، منطقه‌ای در عربستان است که اکنون ریاض، پایتخت این کشور و بریده و عنیزه، دو شهری که خاستگاه اصلی وهابیت بوده در آن قرار دارد.
در برخی روایات، منشأ این فتنه از "شرق" و برخی دیگر از "نجد" معرفی شده است؛ اما با نگاهی در نقشه
جهان، پی خواهیم برد که منطقه نجد، دقیقاً در شرق شهر
مدینه، محل سکونت پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ قرار دارد.
تطبیق این
احادیث بر منطقه عراق صحیح نیست؛ زیرا عراق در شمال مدینه است، اگرچه کمی متمایل به شرق بوده و به عبارتی، شمال شرقی می‌شود، اما اگر فردی اعلام دارد که عراق در شرق مدینه است، مرتکب اشتباه شده است.
برخی خصوصیات موجود در این روایات (مانند تأکید بر قرائت قرآن با لحن زیبا، اما بدون
تدبر در وهابیت) وجود دارد و به همین جهت، برخی پژوهشگران معتقدند که
فتنه اشاره شده، همان فتنه وهابیت است.
خلاصه پاسخ نهایی ما به پرسشتان، آن است که با این‌که شواهد و قرائنی بر انطباق این روایات بر فتنه ناشی از ظهور
وهابیت وجود دارد، اما نمی‌توان به‌صورت قطعی و صددرصد به چنین موضوعی معتقد بود و شاید این روایات، مرتبط با فتنه‌ای باشد که هنوز اتفاق نیفتاده است.
پایگاه اسلام کوئست.
