حائل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حائل، قلب، روح، انسان.
پرسش: منظور از آیه «
أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ» (انفال/۲۴)
چیست؟ چه‌گونه خداوند بین مرد و
قلب او حائل می‌شود؟ و آیا این حائل شدن به نفع انسان است یا به ضرر او؟
پاسخ: حائل شدن خداوند در همه حال به نفع انسان است؛ زیرا اگر قدری تأمل و
اندیشه نماید می‌تواند
خدا را در خود بیابد و با مدد از او، از مهلکه و
گرفتاری نجات یابد و از حوادث مختلف روزگار، و
امتحان‌های آن موفق بیرون آید.
آن‌چه مسلم است معنی «قلب» در
قرآن کریم، بیش‌تر در چیزی استعمال می‌شود که آدمی به‌وسیله آن درک می‌کند و احکام عواطف باطنی‌اش را ظاهر و
آشکار می‌سازد؛ یعنی همان
روح و عقل آدمی که به‌وسیله آن
حکم می‌کند، چیزی را دوست و یا دشمن می‌دارد، می‌ترسد، امیدوار می‌شود، آرزو می‌کند و خوشحال می‌شود. اما این‌که،
خداوند چه‌گونه میان انسان و روح و
عقل او قرار می‌گیرد، احتمالات فراوانی از جانب
مفسران درباره آن داده شده:
اشاره به شدت نزدیکی خداوند به بندگان است، آن‌چنان‌که گویی در درون جان او و میان او و خودش قرار گرفته، همان‌گونه که
قرآن مجید می‌فرماید: «
وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ؛
ما از رگ گردن به
انسان نزدیک‌تریم».
اشاره به آن است که گردش دل‌ها و فکرها به دست خداست؛ آن‌چنان‌که در
دعا می‌خوانیم: «
یا مقلب القلوب و الابصار؛ ای کسی که گردش دل‌ها و فکرها به دست تو است».
منظور این است که اگر لطف خدا نبود، هرگز انسان به حقانیت
حق و باطل بودن
باطل پی نمی‌برد.
منظور این است که خداوند میان انسان و قلبش به‌وسیله
مرگ حائل ایجاد می‌کند؛ لذا مردم باید تا فرصت دارند در انجام طاعات و کار نیک تلاش کنند.
اما وجه جمع همه این تفسیرها به این است که بگوییم: خداوند در همه جا حاضر و ناظر است و به همه موجودات احاطه دارد و مرگ و
حیات،
علم و قدرت،
آرامش و
امنیت، توفیق و
سعادت همه در دست او و به قدرت اوست و به همین دلیل انسان نه چیزی را می‌تواند از او پنهان بدارد و نه کاری را بی‌توفیق او انجام دهد و نه سزاوار است به غیر او روی آورد و از غیر او تقاضا کند؛ چراکه او
مالک همه چیز است و محیط به تمام وجود انسان، او به یک یک اجزای وجودی انسان و توابع آن‌ها محیط است و به‌طور حقیقت همه آن‌ها را
مالک است و در آن‌ها به هر صورت که بخواهد تصرف می‌کند و از
ملک خود و تصرفاتش هر مقدار که بخواهد به انسان واگذار می‌نماید و به او تملیک می‌کند؛ پس خداوند، بین انسان و تمام اجزای وجودش و تمام توابع آن‌ها حائل است، و بین او و قلبش، بین او و گوشش، بین او و چشمش، بین او بدنش، و بین او و جانش، هر مقدار از آن‌ها را به هر نحوی که به خواهد به سود
انسان تملیک می‌کند و هر مقدار را که نخواهد نمی‌کند.
این حائل شدن در همه حال به نفع انسان است؛ زیرا اگر قدری تأمل و
اندیشه نماید می‌تواند
خدا را در خود بیابد و با مدد از او، از مهلکه و
گرفتاری نجات یابد و از حوادث مختلف روزگار، و
امتحان‌های آن موفق بیرون آید.
۱.
تفسیر المیزان، علامه طباطبایی رحمه ا...، مترجم سید محمدباقر موسوی همدانی، ج ۹، ص ۶۲ ـ ۵۸، ۱۳۶۴ ه.ش، دفتر نشر اسلامی.
۲.
تفسیر نمونه، آیت ا... مکارم شیرازی، ج ۷، ص ۱۳۰ ـ ۱۲۹، دارالکتب اسلامیة.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حائل»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۱۲.
